تشکیک

کیهان اندیشه:در ادامه مباحث فلسفی که بیش از این راجع به موضوع و مفهوم فلسفه، سیر فلسفه بویژه در دوره اسلامی، فلسفه های مشایی و اشراقی، تمایزات و ارتباط آنها با هم و موضوعات دیگر داشتیم، در این جلسه اگر سروران گرامی موافق باشند، درباره حکمت متعالیه و فلسفه ابداعی صدر المتألهین بحث شود.

در باب مسئله شناخت واجب الوجود، ابتدا این سؤال مطرح می شود که آیا بشر خاکی را راهی به آن وجود عالی هست

محصول کار مسلمین در قرنهای گذشته درباره احکام وجود چه بوده است؟ آیا فقط به بازگو کردن گفته های پیشینیان یونانی اکتفا کرده اند و نقش واسطه و رابطه را ایفا نموده اند یا اینکه به نقد و بررسی اصول پیشین پرداخته و حتی اصول و براهین جدیدتری آورده اند؟ و از این مهمتر، بابها و عناوین و مباحث جدیدی را گشوده اند و در تکامل فلسفه نقش در خوری ایفا نموده اند؟ ...

در شماره چهل و نهم و پنجاه و یکم، از تقریرهای متعدد برهان صدیقین، تقریر محقق سبزواری، علاّمه طباطبائی و شیخ الرئیس ابوعلی سینا را بررسی کردیم. اینک در این شماره تقریر مرحوم صدرالمتألهین را مورد بحث قرار می دهیم:

«حکمت متعالیه»، از دو زبان برتر، حکایت می‎کند. در بادی امر، به نظر می‎رسد، «اصالت وجود» مهمترین اصل، در فلسفه صدرایی است و این فلسفه در سایة آن اصل، تکون یافته است. بر همین اساس، بسیاری از شارحان، به هنگام تبیین فلسفة او، با این اصل آغاز می‎کنند. حکیم سبزواری در آغاز پرداختن به امور عامة فلسفه، در کتاب «شرح منظومه» با این بیت آغاز می‎کند:

مسئله تشکیک وجود از مسائل مشترک بین علم کلام و فلسفه است، البته عرفای اسلامی نیز به این مسئله توجه جدی داشته و آن را در کتاب های خود به بحث گذارده اند.اهمیت این مبحث به قدری است که به جرات می توان گفت که پس از «اصالت وجود» هیچ مسئله ای در حکمت متعالیه ارزش و اهمیت «تشکیک وجود» را ندارد هم چنین حل اکثر مباحث و مشکلات حکمت متعالیه متوقف بر آن است.

در باب مسئله شناخت واجب الوجود، ابتدا این سؤال مطرح می شود که آیا بشر خاکی را راهی به آن وجود عالی هست