نگهداری سویا به مدت طولانی؛ بهترین ظروف و شرایط

سویا یکی از محصولات کشاورزی بسیار ارزشمند است که به دلیل کاربرد گسترده در صنایع غذایی، دارویی و دامی، اهمیت زیادی دارد. نگهداری دقیق و اصولی سویا به طور مستقیم بر ارزش تغذیه ای، بافت، طعم و قابلیت استفاده آن در محصولات مختلف اثر می گذارد. در صورتی که شرایط نگهداری رعایت نشود، ممکن است سویا دچار آلودگی قارچی، فساد، کاهش کیفیت پروتئین و از دست دادن رطوبت مناسب شود. بنابراین شناخت دقیق شیوه های نگهداری سویا برای تولیدکنندگان، کشاورزان و صنایع غذایی حائز اهمیت است. در این مطلب شما را با روش های صحیح نگهداری سویا آشنا خواهیم کرد.

روش های صحیح نگهداری سویا

روش های متعددی برای حفظ کیفیت، جلوگیری از فساد و افزایش ماندگاری سویا وجود دارد. این روش ها شامل موارد زیر می شوند:

خشک کردن

نگهداری سویا از همان زمان برداشت شروع می شود. دانه های سویا بعد از برداشت باید سریع خشک شوند تا رطوبت آن ها به حد مطلوب برسد. رطوبت مجاز برای نگهداری دراز مدت سویا معمولا بین 10 تا 12 درصد است. اگر رطوبت دانه ها بیش از این مقدار باشد، خطر رشد کپک ها و قارچ ها بالا می رود. خشک کردن سویا می تواند به طور طبیعی در هوای آزاد یا با اسنفاده از خشک کن های مکانیکی صورت گیرد. در شیوه طبیعی باید سویا در مکانی سایه دار، دارای تهویه مناسب و دور از رطوبت مستقیم زمین قرار داشته باشد. در روش مکانیکی نیز دمای هوای خشک کن نباید از 40 تا 45 درجه سانتی گراد بیشتر شود تا پروتئین ها و چربی های موجود در دانه سویا آسیب نبینند.

پاکسازی

بعد از خشک کردن، نوبت به پاکسازی می رسد. در این مرحله دانه از هر گونه ناخالصی مثل سنگ ریزه، دانه های آلوده یا دانه های شکسته جدا می شود. پاکسازی اهمیت زیادی دارد، زیرا وجود ذرات خارجی می تواند موجب آلودگی و کاهش ماندگاری محصول شود. دستگاه های بوجاری یا الک های مخصوص برای این کار مورد استفاده قرار می گیرند.

توجه به دمای مناسب محیط

شرایط محیطی انبار در حفظ کیفیت سویا نقش مهمی دارد. انبار باید خنک، خشک و دارای تهویه مداوم باشد. دمای مناسب برای نگهداری سویا معمولا بین 10 تا 20 درجه سانتی گراد است. اگر دما از این حد بیشتر شود، واکنش های شیمیایی در دانه تسریع شده و موجب فساد چربی ها می شود. علاوه بر این لازم است رطوبت نسبی محیط بین 50 تا 60 درصد تنظیم شود. افزایش رطوبت محیط سبب جذب رطوبت توسط دانه و در نتیجه فراهم شدن شرایط رشد قارچ می شود. در روزهای گرم حرارت به لایه های درونی مواد درون سیلو نفوذ کرده و شب به دلیل کاهش دما، در نقطه شبنم معیان رخ می دهد.

ضد عفونی کردن انبار و تجهیزات

یکی از مشکلات شایع در مورد نگهداری سویا، آلودگی قارچی است. قارچ هایی مثل فوزاریوم و آسپرژیلوس در شرایط گرم و مرطوب رشد می کنند و ممکن است سموم بسیار مضری مثل آفلاتوکسین تولید کنند که برای انسان و حیوان بسیار خطرناک است. برای پیشگیری از این موضوع باید پیش از ذخیره سازی، انبار و تجهیزات کاملا ضد عفونی شوند. استفاده از مواد طبیعی مثل آهک در کف انبار و قرار دادن کیسه ها روی پالت چوبی به جای تماس مستقیم با زمین رطوبت را کاهش می دهد و از تکثیر قارچ جلوگیری می کند.

بسته بندی صحیح سویا

نوع بسته بندی سویا بر ماندگاری آن تأثیر زیادی دارد. بر اساس مقیاس خانگی معمولا برای این کار از کیسه های پارچه ای یا پلاستیکی ضخیم استفاده می شود. در مقیاس صنعتی، بسته بندی باید به گونه ای باشد که که هوا و رطوبت به آن وارد نشود، اما امکان تهویه جزئی نیز فراهم باشد. بهترین گزینه برای نگهداری طولانی مدت استفاده از ظروف فلزی درب دار یا کیسه های چند لایه ضد رطوبت است.

نگهداری سویا در شرایط خلأ

در این شیوه هوای داخل بسته یا مخزن از بین برده می شود تا اکسیژن موجود که عامل اصلی فساد اکسیداتیو است، حذف شود. معمولا بسته بندی خلأ برای مقادیر کم سویا یا فرآوری های آن مثل آرد سویا مورد استفاده قرار می گیرد. این شیوه مانع رشد باکتری ها و قارچ ها شده و از تغییر طعم و بوی طبیعی سویا جلوگیری می کند. برای اجرای دقیق این شیوه باید از دستگاه های وکیوم خانگی یا صنعتی استفاده شود و لازم است بسته ها در دمای پایین نگهداری شوند.

قرار گرفتن سویا دور از نور خورشید

نگهداری سویا به صورت دانه خام با نگهداری محصولات فرآوری شده سویا مثل پروتئین سویا یا آرد سویا متفاوت است. آرد سویا به دلیل خرد شدن ساختار سلولی و تماس مستقیم با اکسیژن زودتر فاسد می شود. تابش نور خورشید دمای نگهداری سویا را افزایش داده و باعث فاسد شدن سریع سویا می شود. بنابراین همان طور که ذکر شد برای نگهداری آرد سویا آن را در یخچال یا فریزر نگهداری کنید تا از اکسید شدن چربی ها جلوگیری شود.

گرفتن رطوبت دانه سویا

اگر دانه های سویا را خوب شسته اید یا به هر دلیلی مرطوب هستند لازم است رطوبت سویا را سریعا بگیرید. سپس آن را داخل ظرف نگهدارنده قرار دهید. زیرا رطوبت دانه های سویا را خراب خواهد کرد.

نگهداری دانه سویا در یخچال

در مورد دانه سویا برای مصارف غذایی و خانگی، نگهداری در یخچال نیز گزینه مناسبی به شمار می آید. اگر قصد دارید دانه ها را برای مدت بیش از سه ماه نگهداری کنید، بهتر است آن ها را در ظروف محکم و بدون نفوذ هوا در فریزر نگهداری کنید. این کار علاوه بر حفظ تازگی، از هجوم حشرات انباری مثل شپشک غلات نیز جلوگیری می کند.

نگهداری با استفاده از اشعه

در این روش از اشعه گاما یا پرتو الکترونی برای از بین بردن میکروارگانیسم های مضر و حشرات استفاده می شود. این روش بیشتر در صنایع بزرگ و برای صادرات سویا کاربرد دارد. اشعه دهی علاوه بر نابودی عوامل میکروبی، باعث افزایش عمر انباری و حفظ رنگ و بو می گردد. میزان دوز اشعه باید خیلی دقیق تنظیم شود تا کیفیت تغذیه ای دانه ها حفظ شده و هیچ گونه تغییر شیمیایی در ترکیبات آن ها ایجاد نشود.

نگهداری با استفاده از سیستم چرخشی

در این روش قدیمی ترین محموله ها زودتر مصرف می شوند تا دانه ها بیش از اندازه در انبار نمانند. این سیستم موجب حفظ تازگی و کاهش احتمال فساد در سویا می شود.

کنترل دوره ای وضعیت دانه ها

یکی از نکات مهم در نگهداری سویا، کنترل دوره ای وضعیت دانه هاست. هر چند هفته ای یک بار باید نمونه گیری و بررسی انجام شود تا در صورت بروز تغییر رنگ، بوی نامطبوع یا افزایش رطوبت، اقدامات اصلاحی سریع صورت گیرد. علاوه بر این لازم است کیسه ها بیش از حد پر نشوند تا امکان گردش هوا وجود داشته باشد و دانه ها در اثر فشار زیاد آسیب نبینند.

کنترل آفات انباری

یکی دیگر از عوامل مهم در نگهداری سویا، کنترل آفات انباری است. حشره زدن حبوبات می تواند خسارت زیان باری به محصول وارد کنند. برای دفع حشرات حبوبات و جلوگیری از ورود آفات به انبار، قبل از مرحله ذخیره سازی، لازم است انبار با استفاده از تهویه و خشک کردن مناسب آماده شود. در صورت مشاهده آفات سویا، قرار دادن دانه ها در دمای پایین یا استفاده از شیوه های طبیعی مثل فلفل یا برگ خشک نعنا در میان کیسه ها می تواند کمک کننده باشد.

استفاده از گازهای بی اثر مثل نیتروژن

یکی از شیوه های مدرن نگهداری سویا اسنفاده از گازهای بی اثر مثل نیتروژن است. در این شیوه هوا از مخزن خارج و فضای درونی با نیتروژن پر می شود تا از تماس مستقیم اکسیژن با دانه جلوگیری گردد. معمولا این شیوه در صنایع غذایی و در انبارهای بزرگ استفاده می شود و می تواند زمان نگهداری سویا را تا بیش از یک سال افزایش دهد.

استفاده از مواد پوشاننده طبیعی

گاهی اوقات برای افزایش ماندگاری دانه ها از پوشش های خوراکی بر پایه موم طبیعی یا پروتئین گیاهی استفاده می شود. این پوشش ها مانع تبادل رطوبت با محیط شده و از اکسید شدن چربی ها جلوگیری می کنند.