اصلاح ناهنجاری‌های فک

گفتگو با دکتر علی حسنی، متخصص جراحی فک و صورت

آقای دکتر، تغییرات ظاهری فک و صورت چطور تقسیم‌بندی می‌شوند؟ آیا همه موارد ژنتیکی‌‌اند؟
 

طیف گسترده‌ای از مشکلات وجود دارند که شاید بتوان از منظری آنها را به مادرزادی و اکتسابی تقسیم کرد. منظور از اکتسابی می‌تواند عواملی باشد که موجب می‌شود آن ژنتیک نهفته مثبت بیدار شود و بارز گردد. مادرزادی هم که فکر کنم همه با آن آشنا باشند. همین شکاف لب و کام یا شکاف استخوان آلوئل‌فک (محل رویش دندان‌ها در آینده) که نوزادان با آن متولد می‌شوند. اختلال در رشد طبیعی فک بالا یا مختل شدن فرم طبیعی رشد بینی از موارد مادرزادی‌اند. برای درمان این مشکلات مادرزادی بیشتر همکاران جراح روی یک زمان طلایی و مناسب درمان اتفاق‌نظر دارند. به‌طور مثال، برای شکاف لب 3 ماهگی، شکاف کام 6 ماه تا 5/1 سالگی یا شکاف سطح آلوئلی 9 سالگی (که زمان رویش دندان نیش اصلی است) را بهترین موقع درمان می‌دانند. درباره قسمت دوم سوال شما باید بگویم گاهی علت ژنتیکی است، گاهی هورمونال است (برای مثال، ترشح زیاد هورمون رشد بعد از بلوغ که بیماری اکرومگالی را منجر می‌شود و دفورمی فک و استخوان‌های صورت را به وجود می‌آورد.) و گاهی به علت عادات غلطی است که کودک سال‌ها با خود دارد که البته درصد این موضوع زیاد نیست.

چه عاداتی؟
 

مکیدن انگشت یا خودکار به دندان گرفتن و شبیه اینها که تا سنین بالاتر ادامه پیدا می‌کند. چون فک و سیستم دندانی در سنین پایین انعطاف‌پذیرند، بعضی فرم‌های عادتی تاثیرگذار است. گذشته از این فاکتور مهم دیگری نیز مدنظر من است که بدون دخالت بچه‌ها و به علت بیماری‌شان فلان عادت را دارند. فرض کن بچه‌ای که پولیپ دارد یا انحراف بینی، چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ نمی‌تواند از بینی خوب نفس بکشد بنابراین تنفس دهانی دارد. حتی شب‌ها با دهان باز می‌خوابد و کام او عمیق شده و فک برای جبران کام عمیق، رشد کرده و به پایین می‌آید. اینجا عادت تنفس دهانی تقصیر بچه نیست، والدین باید بیماریش را درمان می‌کردند که بی‌توجهی کرده‌اند.

افرادی که متوجه تغییرات فرم این چنینی می‌شوند در چه سنی باید درمان شوند؟
 

برای بچه هشت ساله هم می‌شود کارهای نگه‌دارنده‌ای کرد که با زمینه ژنتیکی موجود، اوضاع تا دوره بلوغ وخیم‌تر نشود اما باید بیمار حتما توجه کند که در این درمان نگه‌دارنده (ارتوپدیک ارتودنسی) نتیجه کار نیز بسته به علت مشکل یکسان نخواهد بود. اگر فرزند شما نوع ناهنجاری‌اش درست بررسی شود، آن موقع می‌توان پاسخ کامل داد. اما تا پیش از پایان رشد بسته به مورد خاص، تصمیم‌گیری بر عهده پزشک شماست. اگر دقت کرده باشید گاهی در جامعه افرادی را می‌بینید که فک عقب رفته دارند، انگار چانه ندارند در اصطلاح ما صورت پرنده هستند، برای این شخص نمی‌توان همان کاری را کرد که برای فردی با فک کمی عقب رفته انجام می‌دهیم. شاید اولی را در سن 14 سال عمل کرده فکش را کمی بیرون بیاوریم تا در مراحل رشد هم به حد معمول برسد اما در مورد دوم باید تا 18-17 سال صبر کرد.

مشکلاتی که به دنبال تغییر فرم فک برای فرد به وجود می‌آید، چیست؟
 

مشکل او چند جانبه است. از منظر فیزیولوژیک، در جویدن غذا مشکل دارد. چون سیستم دندانی‌اش در شرایط خوبی نیست. گاهی در بلع، فرم قرارگیری زبان و به خصوص حرف زدن (اغلب فک‌های عقب رفته) مشکل دارد. از نظر روانی این افراد روحیه خوبی ندارند چون با چهره خاصی که دارند توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کنند. بسیاری از این بیماران بعد از اصلاح فک و جراحی، به طریقی شیوه زندگی‌شان عوض می‌شود که تعجب خانواده و دوستان را برمی‌انگیزد. حساب کنید از نظر موقعیت شغلی، دوست‌یابی، ازدواج، حتی حس خوشایندی که خود را در آینه می‌بینند چقدر رویه زندگی‌ آنها را متحول می‌کند. گذشته از اینها، پیامدهای بعدی که به علت فرم ناصحیح فک و سیستم دندان و استخوانی نامنظم حاصل می‌شود می‌تواند روی مفصل فکی- گیجگاهی اثر بگذارد و باعث درد آن یا ایجاد صدا در موقع بر هم زدن فک بشود.

شما فقط به فک عقب یا جلو زده اشاره کردید، ناهنجاری‌های دیگری هم داریم؟
 

بله، همان‌طور که گفتم، طیف بسیار وسیعی است که در حوصله این مبحث نمی‌گنجد. اما بعد از شکاف کام یک اختلال شایع دیگر نیز داریم که قرینه نبودن رشد در صورت است و به درجات گوناگون رشد نیافتن یک طرفه در صورت را می‌بینیم. از درجات شدید می‌توان به عدم تشکیل گوش آن سمت اشاره کرد تا درجات خفیف‌تر این نشانگان که موجب کشیده شدن کنار لب کودک یا رشد نیافتن یک سمت فک می‌شود.
منبع: http://www.salamat.com
/ج