غیبت گردشگری ایران در کاهش مشکلات اشتغال و درآمد ملی

تاریخ خبر: 1393/05/10 – خبرگزاری میراث فرهنگی ـ بین‌الملل ـ سازمان جهانی جهانگردی در گزارش سال 2005 اعلام کرده بود که رشد قابل توجه توریست به منطقه خاورمیانه باعث تبدیل شدن این منطقه به عنوان چهارمین نقطه جهانگردی جهان شده‌است.

امسال صنعت سفر وگردشگری با درآمدی بالغ بر 6.5 تریلیون دلار- 6500000000000 $ – درسطح جهانی، اکنون بخشی کاملا توسعه یافته و جدی درمنابع درآمد مستقیم و غیر مستقیم اقتصادی کشورهای به شما می آید. در سال 2012 تعداد گردشگران درسطح جهانی از مرزیک میلیارد نفر گذشت و این برای نخستین‌بار بود که جهان شاهد رشد 50 درصدی تعداد سفر و گردشگران درمقایسه با 10 سال پیش از آن بود.

در میان بخش‌های مختلف وابسته به صنعت گردشگری و سفر صنعت جهانی هتلداری با تولید سالانه بین 400 تا 500 میلیارد دلار آمریکا بیشترین سهم را دارد و از نظر منطقه‌ای نیز با توجه به روند طی شده در 30 سال گذشته، گردشگری خاورمیانه ، تا 2030 نیز سریع ترین میزان رشد را در سراسر جهان دارد.

به گزارش CHN به نقل از سازمان توریسم جهانی و طبق بررسی‎های انجام شده درچشم‌انداز درازمدت گردشگری، منطقه خاورمیانه تا سال 2030 بیشترین میزان رشد را در جهان دارد. طبق همین بررسی‎ها براساس روند جاری در سی سال گذشته پیش‌بینی شده‌است که درسال 2030 تعداد گردشگران در خاورمیانه به مرز 149 میلیون نفر برسد. این رقم براساس میانگین افزایش سالانه 4.6 درصدی در مقایسه با میانگین رشد سالانه در سطح جهانی است که برابر با 3.3 درصد درسال بوده‌است.

طبق همین گزارش حدفاصل 1980 تا 2010 تعداد گردشگران بین‎المللی که به خاورمیانه سفر کردند، از 7.1 میلیون در سال 1980 به 60.9 میلیون گردشگر افزایش داشته است. این تعداد نشانگر رشد سالانه 7.4 درصد درمقایسه با میانگین رشد گردشگری درسطح جهانی در مدت زمان مشابه است که برابر با 4.2 درصد بوده‌است.

رشد گردشگری خاورمیانه بسیار گسترده و همه جانبه است و ابعاد گوناگونی از این صنعت را در طیف وسعیی از توریسم تفریح و سرگرمی گرفته تا طبیعت‌گردی تا توریسم همایش و کنفرانس‌ها دربر می‌گیرد. مدیرکل ICCA انجمن بین‌المللی همایش‌ها و کنفرانس‌ها اخیرا یادآور شد که در سال های اخیر محرک‌های اقتصادی در مناطق خاصی از جهان به ویژه در آسیا و آمریکای لاتین رشد یافته که سبب چرخش توجهات به برگزاری این همایش‌ها و دیدارهای بین‌المللی دراین مناطق شده است اما اکنون شاهد ایجاد نوعی گرایش دیگر برای برگزاری این مراسم جهانی در کشورها ومناطق تازه دیگری همانند افریقا و خاورمیانه هستیم.

به گزارش CHN موسسه تحقیقات بین‌المللی یورومونیتور، سال گذشته پیش بینی کرده بود که درسال 2013 پس از سقوط 10 درصدی در صنعت گردشگری منطقه خاورمیانه ،طی سال گذشته و در نتیجه ماجراهای موسوم به بهار عرب سال 2012 با نشانه‌های مثبتی از رشد برای خاورمیانه به پایان می‌رسد و این روند مثبت پیش‎بینی شده بود که در سال 2013 و پس از آن همچنان ادامه یابد. اما ظاهرا دراین روند رشد خاورمیانه، مشخصا توجهی به ایران نشده بود.

هرچند که این گزارش تاکید داشت که افزایش تعداد گردشگران جهان عمدتا ازبازارهای آسیا و اقیانوسیه و متکی به کشورهای آمریکای لاتین و اروپای مرکزی است اما مسافران آمریکایی و اروپایی به ویژه علاقه شدیدی به سفر به کشورهایی نشان می‎دهند که پیشتر ورود به آن‌ها ممنوع بوده‌است.

اکنون درآغاز سال 2014 میلادی به نظر می‌رسد بخش‌هایی از این پیش‌بینی‌ها درمنطقه خاورمیانه و خلیج فارس، و تا حدودی درباره ایران محقق شده است.

با این حال سهم ایران در حال حاضر حدود یک دهم درصد از توریست خارجی است و با توجه به افق 20 ساله می‌بایست رقم 25 میلیارد دلار را از این صنعت کسب درآمد کند. طبق آمار جدید سازمان جهانی گردشگری از هر 12 تا 15 شاغل در دنیا یک شغل به گردشگری اختصاص داشته و هر پنج تا 10گردشگر یک فرصت شغلی ایجاد می‌کند در حال حاضر حدود 260میلیون‌نفر در جهان در صنعت گردشگری و صنایع مرتبط به کار اشتغال دارند و درآمدهای حاصل از این صنعت در مجموع حدود 9 درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان را به خود اختصاص داده است.

بر اساس آمار منتشره در سال 2013 از مجموع 150 میلیون سفر خارجی در جهان، سهم ایران فقط چهارمیلیون ‌نفر بوده است. همچنین بنا بر گفته مسعود سلطانی‌فر معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی در سال 2013 در کل جهان هزار و 250میلیارد دلار از محل جابه‌جایی گردشگران درآمد کسب‌ شده‌ که بنا بر آمار منتشره سهم ایران در همین سال از محل جذب گردشگر فقط پنج ‌میلیارد دلار بوده است

اهمیت درآمد صنعت توریسم زمانی مشخص می‌شود که میزان درآمد آن را با میزان صادرات نفت و گاز ایران بسنجیم. بنا بر گفته بیژن زنگنه وزیر نفت درآمد ایران از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی در سال 92، 41 میلیارد و 610 میلیون‌دلار بوده‌است. این رقم یعنی درآمدی همسنگ با درآمد سالانه صنعت گردشگری ایتالیا!

اعداد و ارقام نشان می‌دهد سهم صنعت گردشگری در اقتصاد ایران بسیار اندک است بر اساس آمار منتشره سهم مستقیم سفر و گردشگری نسبت به سهم سایر بخش‌های اقتصاد ایران در تولید ناخالص داخلی، حدود دو درصد از کل اعلام شده است. بر این اساس ایران در بین 184 کشور جهان باید رتبه 147 را به خود اختصاص دهد؛ این در حالی است که صنعت گردشگری ترکیه با 4/1 درصد از تولید ناخالص داخلی توانسته رتبه 76 را به خود اختصاص دهد.

نکته دیگر عدم توازن بین ورودی‌ها و خروجی‌های صنعت گردشگری ایران است. بر اساس مستندات موجود در سال 2013 حدود هفت‌میلیون‌نفر ایرانی با صرف هزینه‌ای معادل 10میلیارد دلار به خارج از کشور سفر کرده‌اند و در همین سال ایران فقط پذیرای چهارمیلیون گردشگر بوده و از این محل درآمدی معادل پنج‌میلیارددلار کسب کرده است. این عدم توازن نشانگر نبود برنامه‌ای مدون در عرصه گردشگری است.

با توجه به رتبه ممتاز ایران در جاذبه‌های گردشگری می‌توان گفت در صورت اتخاذ تدابیر لازمه و جذب گردشگران بیشتر؛ هر یک از مناطق گردشگری ایران در حکم چند حلقه چاه نفت است؛ چاه‌هایی که نه‌تنها تمام نمی‌شوند که با استحصال بیشتر رونق بیشتری هم می‌گیرند. اگرچه در سند چشم‌انداز توسعه پیش‌بینی شده تا سال 1404 ایران باید میزبان 20 میلیون گردشگر باشد و از این محل 25 میلیارددلار درآمد ارزی کسب کند، اما رسیدن به این میزان نیازمند کوشش همگانی و اعمال سیاست‌های درست و چندجانبه است؛ سیاست‌هایی که بتواند با کلید تدبیر سهم درآمدی ایران‌زمین را از گردشگری افزایش دهد.

فراموش نکنیم که با توجه به افق 20 ساله، ایران می بایست رقم 25 میلیارد دلار را از این صنعت کسب درآمد کند.

تنها نکته ای که شاید سود سرشار این صنعت پرسود را دچار مخاطره کند، خطر رشد غیر اصولی و بدون برنامه ریزی این صنعت است. عوارض زیست‌محیطی ناشی از رشد زیرساخت‌های گردشگری درفقدان استانداردها و ارزیابی‌های زیست محیطی، تجربه تلخ برخی کشورهای پردرآمد گردشگری است که درآمد و سود ناشی از اشتغال در این صنعت و صنایع وابسته به آن را خصوصا در بخش حمل و نقل و نیز در بخش هتل‌داری را با زیان های جانبی آن برابر می‌کند.

در واقع رشد گردشگری و زیرساخت‌های آن درصورت ادامه رویه‌های جاری در جاده‌سازی‌های بی‌رویه و غیر اصولی در کشور و یا ساخت و ساز هتل‌ و مراکز اقامتگاهی در اکوسیستم‌های حساس طبیعی کشور تهدید است که طعم شیرین درآمد‌های این صنعت را می‌تواند به زهری جانکاه مبدل کند.