شمارش معکوس تا خشکی کامل دریاچه «نمک» قم

200هزار هکتار پهنه نمکی دریاچه نمک درصورت تخصیص نیافتن حقابه‌ها، با انتشار گسترده گرد وغبار، قم را به خوزستانی دیگر تبدیل خواهد کرد

به گزارش به نقل از ایران ، بحران خشکی دریاچه نمک قم که از نیم قرن پیش آغاز شد و روند کندی را دنبال می‌‌کرد، از سال 82 همزمان با آغاز خشکسالی، شدت گرفت، به‌طوری که طی این سال‌ها، اکثر روستاهای واقع درحد فاصل این دریاچه و«حوض سلطان»خالی از سکنه شده است.

در سال‌های اخیر به‌دلیل تغییر شرایط آب و هوایی کشور و دست‌اندازی به محیط زیست پیرامون این دریاچه از جمله ایجاد سد در مناطق بالادست دریاچه و ساخت جاده و خط آهن در دشت‌های اطراف آن، میزان آب ورودی به دریاچه نمک تقریباً به صفر رسیده و زمان زیادی تا خشک شدن کامل دریاچه نمانده است. این مسأله به معنای شکل‌گیری بحران زیست محیطی در مناطق مرکزی ایران است که می‌تواند کانون‌های جمعیتی در این بخش از کشور را تهدید کند. اما هنوز فرصت حل مسأله و جلوگیری از بحرانی شدن وضعیت دریاچه نمک وجود دارد، چرا که اکنون به گفته مسئولان سطح دریاچه نمناک است و می‌توان با تخصیص حقابه‌ها و برخی اقدام‌های پیشگیرانه از خشک شدن کامل آن جلوگیری کرد.

ایجاد کانون‌های تولید گرد و غبار با دخالت‌های انسانی
«سید محمدتقی سجادی»، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای باید شرایط زیست محیطی را نیز درنظر گرفت، تصریح کرد: درغیر این صورت باید منتظر واکنش طبیعت باشیم؛ برخی فعالیت‌های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمک، هم‌اکنون منطقه‌ای که روزگاری دارای پوشش گیاهی بود را به بیابانی خشک و کانون‌های تولید گرد و غبار تبدیل کرده است.

سجادی بازگشت شورآبه‌ها از بستر دریاچه به سطح دشت‌های اطراف را مسأله دیگری عنوان کرد که بر اثر خشک شدن روان آب‌های بستر دریاچه نمک به وجود آمده است. این اتفاق باعث می‌شود دشت‌ها و زمین‌های کشاورزی اطراف دریاچه به‌دلیل شورشدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت کشت گیاه را نداشته باشد و بتدریج تبدیل به بیابان و کانون گرد و غبار شود.

ضرورت اجرای طرح‌هایی برای احیای حوزه دریاچه نمک
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم ادامه داد: بعد از خشک شدن تدریجی روان آب‌های دریاچه نمک، بلورهای نمک که در سطح زمین قرار گرفته در اثر بهره برداری‌های عمرانی یا معدنی بتدریج شکسته می‌شود و با یک وزش باد به حرکت درمی آید و می‌تواند ریزگردهای نمکی که برای سلامت انسان مخرب است را ایجاد کند. از این‌رو تدوین و ابلاغ طرحی برای احیای حوزه‌های اطراف دریاچه نمک مانند دریاچه ارومیه ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین باید تلاش کرد تا طرحی هم برای احیای این قبیل دریاچه‌ها برنامه‌ریزی شود.

سجادی تأکید کرد: پروژه احیای حوزه دریاچه نمک و اختصاص حقابه‌های این دریاچه باید مورد حمایت قرار گیرد، زیرا اگر به این دریاچه به‌عنوان یک کانون و دشت‌های پیرامون آن توجهی نشود، گرد وغبار تولید می‌شود و برای بیش از 25 درصد جمعیت کشور و استان‌های همجوار با استان قم از جمله تهران و مرکزی و شهرهایی مانند ساوه مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

آنچه که حایز اهمیت است لزوم ایجاد پروژه ملی احیای حوزه دریاچه نمک است. در چنین شرایطی باید از هر اقدامی که به محیط زیست دریاچه نمک آسیب می‌زند جلوگیری کرد؛ همچنین باید با کاشت گیاهان مقاوم در اطراف دریاچه، پوشش گیاهی مرتعی محافظ برای جلوگیری از گرد و خاک ایجاد شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم درباره نحوه اعتباراتی که دولت برای این بخش اختصاص داده، گفت: دولت در بخش تخصیص اعتبار به بخش محیط زیست و منابع طبیعی اعتبارات خوبی اختصاص داده اما بیشتر این اعتبارات برای استان‌هایی مثل آذربایجان غربی (احیای دریاچه ارومیه) و خوزستان که درگیر گرد و خاک‌های شدید است هزینه شده و به دیگر حوزه‌ها از جمله دریاچه نمک قم توجه چندانی نشده است.
قم، خوزستانی دیگر خواهد شد اگر...

«سید احمد شفیعی»، معاون فنی سازمان حفاظت محیط زیست استان قم نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه 200 هزار هکتار پهنه نمکی دریاچه نمک درصورت تخصیص نیافتن حقابه‌ها و استفاده بی‌رویه از منابع آبی موجود، با انتشار گسترده گرد و غبار، قم را به خوزستانی دیگر تبدیل خواهد کرد، افزود: حوضه آبریز دریاچه نمک بیش از نیم قرن است که بر اساس برخی فعالیت‌های انسانی دچار آسیب شده و اگر این روند ادامه یابد با بحران انتشار گرد و غبار ناشی از خشک شدن دریاچه نمک رو به رو خواهیم شد. گرد و خاک ناشی از خشک شدن دریاچه به طور حتم تهران را مورد آسیب‌های جدی قرار می‌دهد، چراکه فاصله آن با پایتخت به اندازه‌ای نیست که گرد و خاک به آنجا نفوذ نکند.

حال دریاچه خوب نیست
وی با تأکید بر این جمله که «حال دریاچه خوب نیست» و این اتفاق به شرایط زمین و آسمان و متأسفانه دستکاری‌های ما انسان‌ها برمی گردد، ادامه داد: دریاچه نمک از رودخانه‌های «قمرود» و «قره‌چای» تغذیه می‌کرده، اما اکنون با خشک شدن این منابع آبی دراثر پدیده‌های طبیعی و دخالت انسان‌ها در محیط زیست، این دریاچه به سمت خشک شدن پیش می‌رود، اما هنوز تا خشک شدن کامل فاصله دارد و می توان برای رفع بحران آن چاره‌ای اندیشید.

معاون فنی سازمان حفاظت محیط زیست استان قم بیان کرد: با وجود برداشت از ذخایر آبی دریاچه نمک در سال‌های اخیر، این دریاچه هنوز نفس می‌کشد و سطح آن مرطوب است و ریزگردهای نمکی از آن بلند نشده، اما اگر این ریزگردها در آسمان منتشر و با آلودگی‌های شیمیایی موجود در هوا ترکیب شود سلامت انسان‌ها و سایر موجودات زنده بشدت در معرض خطر قرار می‌گیرد.

بررسی تخصیص نیافتن حقابه دریاچه نمک
شفیعی درباره اینکه سال گذشته قرار بود درمورد تأمین حقابه دریاچه نمک در شورای عالی آب کشور جلسه‌ای برگزار شود، خاطرنشان کرد: این جلسه متأسفانه بنابه دلایلی برگزار نشد، اکنون لازم است رسانه‌ها، تخصیص نیافتن حقابه‌ای برای دریاچه نمک را بررسی کنند. بخش کشاورزی هم به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آبی حوضه آبریز دریاچه نمک باید به طور عملی در مسیر کاهش مصرف آب و به کارگیری روش‌های نوین آبیاری گام بردارد.

خشک شدن این دریاچه به زیان بخش کشاورزی استان‌های اطراف این حوضه آبریز از جمله قم نیز است، چرا که زمین‌های کشاورزی، شور و غیرقابل کشت می‌شود، بنابراین همکاری کشاورزان با برنامه‌های احیای دریاچه نمک هم به نفع خودشان وهم چرخه تولید و اشتغال استان است.


بحران دریاچه جدی گرفته شود

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با اشاره به اینکه جریانات روان آب‌های سطحی ورودی به دریاچه نمک قم نزدیک به صفر است، افزود: در گذشته از رودخانه‌های «قره چای» و«قمرود» آب به‌طور میانگین سالانه 500 میلیون مترمکعب وارد دشت «مسیله» و سپس دریاچه نمک می‌شد، اما اکنون این رقم به نزدیک صفر رسیده است. سجادی با تأکید بر اینکه باید بحران دریاچه نمک جدی گرفته شود، گفت: اکنون آب ورودی به این دریاچه از سمت قم به صفر رسیده و از سمت شمال هم آب ورودی به دریاچه به میزان بسیار محدود جریان دارد. وی با اشاره به روند اجرای طرح‌های عمرانی در اطراف دریاچه نمک، اظهار داشت: طرح‌های عمرانی مانند سدسازی در حوزه دریاچه همچنان در حال اجراست، البته باید این نکته راهم یادآور شد که با توجه به خشکسالی و بارش‌های اندکی که داشتیم سدهای جدید هم خالی از آب مانده است، بنابراین با توجه به شرایط جوی فعلی، خیلی نمی‌توان سدسازی در محدوده دریاچه را دخیل بر خشک شدن آن دانست. اما با این حال در برابر کاهش آب ورودی به دریاچه نمک، فعالیت‌های سنگین عمرانی مانند ساخت آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه‌آهن در بستر دشت «مسیله» که روان آب‌های آن به دریاچه نمک وارد می‌شود، شرایط حفظ حیات این دریاچه را سخت‌تر می‌کند.