دندانپزشکی در ایران از قدیم‌الایام با چالش‌های زیادی رو به رو بوده است. از هزینه‌های گزاف گرفته تا مشکلات بیمه‌ای و فرهنگسازی‌هایی که باید در جامعه صورت می‌گرفت.
به گزارش به نقل از صبح نو، با وجود اینکه در پنج سال اخیر به مدد طرح تحول سلامت بسته‌های حمایتی ویژه‌ای برای کودکان و بزرگسالان در نقاط دورافتاده کشور ترتیب داده شده اما هیچکدام تغییر چندانی در وضعیت سلامت دهان و دندان در کشورمان ایجاد نکرده است.
در چند روز گذشته خبری منتشر شد که واکنش‌ها و گمانه‌زنی‌های زیادی را به دنبال داشت. در متن خبر آمده بود که حدود 300 میلیون دندان پوسیده در ایران وجود دارد و اگر همه دندانپزشکان کشور دو شیفت کار کنند 10 سال طول می‌کشد که همه این دندان‌ها را درست کنند.
در واقع اگر این 300 میلیون دندان پوسیده را تقسیم بر جمعیت کل کشور کنیم هر نفر حدوداً چهار دندان خراب در دهان خود دارد و این تعداد به جز حفره‌هایی است که دیگر دندانی در آنها نیست و در واقع کشیده شده‌اند.
دندانپزشکی در ایران از قدیم‌الایام با چالش‌های زیادی رو به رو بوده است. از هزینه‌های گزاف گرفته تا مشکلات بیمه‌ای و فرهنگسازی‌هایی که باید در جامعه انجام می‌شد و نشده است.
اگرچه در پنج سال اخیر به مدد طرح تحول سلامت بسته‌های حمایتی ویژه‌ای برای کودکان و بزرگسالان در نقاط دور افتاده کشور ترتیب داده شده اما هیچکدام تغییر چندانی در وضعیت سلامت دهان و دندان در کشورمان ایجاد نکرده است. در واقع تغییرات در این حوزه ملموس نبوده و به‌نظر می‌رسد این آمارها بیشتر دستمایه‌ای برای کارآمد جلوه دادن طرح تحول سلامت بوده است.
آمارها چه می‌گویند
آمارها نشان می‌دهد میزان شیوع بیماری‌های دهان در ایران به یک اپیدمی تبدیل شده است. طبق آمار وزارت بهداشت در هر ثانیه یک دندان در کشور از بین می‌رود. در واقع روزانه 84600 دندان در کشور از بین می‌رود. با وجود افزایش صددرصدی بودجه وزارت بهداشت در پنج سال اخیر اما همچنان مشکلات دهان و دندان در کشور شایع و پا برجاست.
طبق آخرین آمار ارائه شده از سوی وزارت بهداشت حدود 90 درصد کودکان 6 ساله به پوسیدگی دندان مبتلا هستند. تنها حدود 12 درصد از کودکان هیچ مشکلی در دهان و دندان خود ندارند و مابقی افراد سالمی نیستند. آمار پیمایش کشوری در سال 91 نشان می‌دهد حدود 27.4 درصد از کودکان 12 ساله دندان‌هایی بدون پوسیدگی دارند. همین آمار بعد از گذشت سه سال برای کودکان 15 ساله حدود 27 درصد کاهش داشته است.
در واقع همین افراد 12 ساله تا به سن 15 سالگی برسند، دندان‌هایشان دچار پوسیدگی می‌شود و در این سن فقط چهار دهم درصد اگر نوجوانان 15 ساله دندان‌های سالمی دارند. این موضوع نشان می‌دهد با افزایش سن به دلیل اینکه افراد هیچ مراقبت و آگاهی نسبت به سلامت دهان و دندان خود ندارد، دچار مشکلاتی در دهان و دندان خود می‌شوند.
دکتر مائده بنابی، متخصص سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، گفت: « اگرچه ممکن است آمار 300 میلیون دندان پوسیده در کشور درست باشد اما این نوع بیان شبیه شگردهای خبری است. آمارها می‌گوید در ایران در دهان هر فرد بین دو تا چهار دندان خراب وجود دارد ولی شاید بیان این‌گونه باعث تخطئه خدمات شود.» اعلام کردن این نوع آمارها از طرف انجمنی که مجوز آن مدتی پیش از سوی وزارت بهداشت لغو شده است می‌تواند دلایل دیگری داشته باشد.
بودجه دندانپزشکی در طرح تحول سلامت افزایش صددرصدی داشته و در سال 97 نیز این بودجه بیشتر خواهد شد. اگرچه این بودجه رو به افزایش است اما تقاضاها و مراجعه مردم به مطب‌ها کاهش نیافته است. همین اتفاق نیز در خصوص طرح تحول سلامت رخ داد، درحالی که بودجه افزایش صددرصدی داشت اما مراجعه مردم نیز به بیمارستان‌ها چندین برابر شد.
در واقع درمان مانند چاه عمیق است و پایانی ندارد. تا زمانی که انسان زنده است به دنبال درمان خود خواهد رفت و کم شدن این حجم از تقاضا، بستگی به میزان اهمیت ما به مسأله پیشگیری دارد.
پیشگیری به همراه درمان
کشور فنلاند رتبه نخست در گزارش کم‌ترین عدد برای شاخص DMFT در جهان را دارد. فنلاند میزان دندان‌های خراب یا پر شده در کودکان 12 ساله حدود یک است درحالی که این عدد برای کودکان 12 ساله ایرانی 2.8 است. فنلاند این پیشگیری را از حدود 40 سال قبل با تصویب قانونی برای ارائه رایگان خدمات دندانپزشکی به مادران باردار و کودکانشان تا سن 21 سالگی شروع شد و در عین حال به ارائه خدمات بیمه‌ای برای سایر افراد ادامه داد.
در ایران نیز این نوع پیشگیری‌ها مدتی است در حال انجام است. طرح وارنیش فلوراید که در مدارس در حال اجراست و لازم است این نوع اقدامات در مدارس در همین سطح باقی نماند و به تجهیز مدارس و تبدیل آنها به مدارس ارتقای سلامت نیز توجه شود. در ایران این پیشگیری نه به صورت مدام، بلکه به صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود. به عنوان مثال با میزان تولیدات کارخانه‌های داخلی یا نوسان در واردات، طرح وارنیش فلوراید در مدارس کشور نیمه‌متوقف می‌شود.
فرهنگ یا اقتصاد؛ مسأله این است
فرهنگ عمومی جامعه ارتباط مستقیمی با وضعیت اقتصادی هر خانواده دارد. به طور مثال هر فرد بزرگسال می‌بایست روزانه دو تا چهار واحد در هرم غذایی‌شان میوه مصرف کنند. اما در حال حاضر چند درصد مردم توانایی رعایت این هرم غذایی را دارند؟ دراین شرایط اغلب خانواده‌ها ترجیح می‌دهند برای فرزندانشان تنقلاتی مانند چیبس و پفک خریداری کنند که هزینه کمتری دارد.
علاوه بر این ما در صداوسیما بیشتر از آنکه شاهد ترویج تغذیه مناسب باشیم، تبلیغات رایج چیپس و پفک را می‌بینیم. مشکلات اقتصادی ناخوادآگاه انتخاب صحیح را از مردم می‌گیرد و به فرهنگ «مصرف غلط» دامن می‌زند. این مثال کوچکی بود از اینکه بدانیم عوامل اجتماعی تا چه اندازه در تشکیل پوسیدگی یا دیگر بیماری‌ها دخیل هستند.
دخانیات، پای ثابت مشکلات فرهنگی
تولید دخانیات در غرب بسیار بیشتر از تولید و مصرف در ایران است اما با این حال بسیاری از کشورهای غربی توانسته‌اند با مالیات‌های سنگین در دخانیات میزان مصرف‌کنندگان را در سطح جامعه‌شان کم کنند. حتی در بسیاری از کشورهای غربی، افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند از خدمات بیمه‌ای کنار گذاشته می‌شوند و در صورت هر بیماری تمام هزینه‌هایشان را می‌بایست به صورت شخصی پرداخت کنند.
عوامل بازدارنده تا حد زیادی می‌توانند در کاهش معضلات مؤثر باشند اما در ایران هنوز مالیات بر سیگار هنوز در حد حرف و حدیث باقی‌مانده است. مالیات بر دخانیات، مالیات بر شکر و پایین نگه داشتن قیمت میوه همه از عواملی است که می‌توانند درکاهش بیماری‌های دهان و دندان مؤثر باشند.
تعرفه‌های دندانپزشکی در نوسانات ارز تکان نخورد
در کشور ما خدمات دندانپزشکی به دلیل هزینه‌های گزاف از جمله خدمات لوکس محسوب می‌شود. به‌نظرمی‌رسد مردم بیشتر ترس هزینه‌های بالای دندانپزشکی را دارند تا ترس از ابزار و وسایل آن را. مائده بنابی متخصص سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی در خصوص تأثیر نوسانات ارز بر هزینه‌های دندانپزشکی می‌گوید: « اگر چه با بالا رفتن قیمت ارز تا سه برابر، نرخ مواد و تجهیزات دندانپزشکی بیشترشده ولی تعرفه خدمات دندانپزشکی تغییر چندانی نکرده زیرا مردم بیش از این توان پرداخت هزینه‌ها را ندارند.»
