..در اینجا بود که زکریا با دیدن کرامت و عظمت مریم پروردگار خود را خواند، گفت: پروردگارا مرا از جانب خود فرزندى پاک و پاکیزه عطا کن یقیناً تو شنواى دعائى.
پس فرشتگان او را در حالى که در محراب عبادت به نماز ایستاده بود ندا دادند که خدا تو را به یحیى بشارت مى دهد که تصدیق کننده کلمه اى از سوى خدا «یعنى مسیح» است و یحیى سرور و پیشوا و از روى حیا و زهد نگاهدار خود از مشتهیات نفسانى و پیامبرى از شایستگان است.
گفت: پروردگارا چگونه براى من پسرى خواهد بود در حالى که پیرى به من رسیده و همسرم نازاست خداوند فرمود: چنین است که مى گوئى ولى کار و قدرت خدا مقید به علل و اسباب نیست، خدا هر چه را بخواهد با مشیت مطلقه خود انجام مى دهد.
گفت: پروردگارا براى من نشانه اى بر جهت تحقق این بشارت قرار داده، گفت نشانه تو این است که سه روز نتوانى با مردم جز بار رمز و اشاره سخن گوئى و پروردگارت را بسیار یاد کن و او را شامگاه و بامداد تسبیح گوى.
شرح و توضیح
آیات شریفه مسائل بسیار مهمى را به ویژه معجزه شگفت آورى را مطرح مى کند، که هر کدام در جاى خودش میدان بحث مفصلى را مى طلبد:
1- هنا لک: زکریا با دیدن رزق ویژه اى که براى مریم مقرر شده بود، با توجه به اینکه از خانواده مریم احدى با او در محیط معبد رفت و آمد نداشت به عظمت و شخصیت معنوى مریم پى برد، و تحت تأثیر مقامات الهى آن دختر والا و بنده ى خاص خدا قرار گرفت، و نزول رزق ویژه را براى خود درسى معنوى دانسته، و به این معنا توجه قلبى کرد که راه براى فرزنددار شدن در عین کهنسالى خود و همسرش از طریق ربوبیت و قدرت مطلقه حق باز است، و مى تواند با دعا در پیشگاه حضرت رب العزه مشیت حق را به اولاد دار شدنش جهت دهد، چنان که مریم با شخصیت الهى و معنوى اش رزق ویژه را به سوى خود جهت داده است.
آرى اگر انسان به حالات معنوى و مقامات ملکوتى اهل دل و آراستگان به حقیقت توجه دقیق کند زمینه اى براى حرکت به سوى خدا، و متخلق شدن به اخلاق الهى و رسیدن به خواسته هاى مثبت و معقولش برایش فراهم مى شود.
2- زکریا چون مشاهده کرد روزى مریم از مجراى غیر طبیعى به او مى رسد برایش روشن شد که در عین ناامیدى صد در صد از فرزنددار شدن، امکان پیدا کردن اولاد از مجراى غیر طبیعى برایش فراهم است، و این مسئله بستگى به این دارد که با کمال تواضع و خشوع و خلوص و پاکى به وسیله دعا که کلیدى براى حل برخى از مشکلات است به ربوبیت حضرت حق متوسل شود، و قطعاً اگر حضرت حق مصلحت بداند فرزندى که مى خواهد به او عنایت مى فرماید.
دعا از شخصى مانند زکریا که همه شرایط دعا کننده را دارد، آن هم در حوزه نماز و در محراب عبادت قطعاًمستجاب خواهد شد.
حضرت رضا (ع) یکى از شرایط استجابت دعا را زمان خاص مى داند، چنان که در روایتى که نقل شده به شخصى که اول محرم به محضرش مشرف شده بود فرمود:
ان هذا الیوم الذى دعا فیه زکریا ربه عزوجل فقال: رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً ... «1»
امروز که اول محرم است روزى است که زکریا در این روز به پیشگاه حضرت ربوبیت دعا کرد و گفت: پروردگارا از جانب خودت به من نسلى پاک عنایت کن.
دقت کنید که زکریا از خداوند درخواست نسل کرد ولى نسلى پاک، یعنى نسلى معتقد به خدا، قیامت، پاداش، کیفر، مؤمن به نبوت و به احکام الهى و آراسته به عمل صالح و اخلاق حسنه.
در توضیح آیه 127 سوره ى بقره که در آن بحث دعا مطرح است در رابطه با دعا و شرایط دعا، و دعا کننده و شرایط دعا کننده و اجابت دعا مفصل و مشروح مطالب مهمى نگاشته شد.
3- زکریا به خاطر لیاقت و شایستگى داراى مقام نبوت بود، و در حالى که در محراب عبادت، محرابى که محل کارزار با هواى نفس و شیطان است در حال نماز قرار داشت صداى فرشتگان خدا را شنید که به او فرزندى که نامش را خدا به عنوان یحیى انتخاب کرده بود بشارت دادند که داراى چهار خصلت بسیار با ارزش است:
1- تصدیق کننده و مبلغ رسالت و نبوت حضرت مسیح است.
ایمان به نبوت و رسالت از ارزش هاى معنوى است و هر کس قلبش آراسته به این ارزش باشد در پیشگاه حضرت حق از ارزش برخوردار است.
2- متولى امور دنیا و آخرت مردم، پیشواى معنوى و دینى انسان ها و بزرگ قوم است.
3- در عین داشتن غریزه ى جنسى دورى گزین از مشتهیات غریزه اى و در مسئله ى شهوت فوق العاده پاک و پاکدامن است.
حضرت باقر در توضیح حصور مى فرماید:
«الذى یأبى النساء:» «2»
انسانى که امتناع از نزدیک شدن به زنان دارد و شهوات خود را کنترل مى نماید.
4- پیامبرى شریف داراى منزلت و مقام رفیع و از طایفه شایستگان است.
زکریا در برابر پدیده اى عظیم
زکریا در برابر بشارت فرشتگان که خداوند او را فرزندى به نام یحیى عنایت خواهد کرد به شدت شگفت زده شد از این که در سن کهنسالى خودش و نازائى همسرش چگونه فرزنددار مى شود؟
شگفتى زکریا پیامبر خدا از اصل مسئله نبود، زیرا قدرت حق بر عنایت فرزند به او که قدرت بى نهایت است برایش مسلم بود، چنان که همین قدرت براى ابراهیم در زنده شدن مردگان به اراده حق قطعى بود ولى درخواست دیدن کیفیت زنده شدن مردگان را کرد رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتى ؟
زکریا با توجه به این که پیرى فرتوت است و همسرش در سن عقیم بودن به سر مى برد و این پیرى و عقیمى زن از عواملى است که هر کس را از این که فرزنددار شود صد در صد مأیوس مى کند، اکنون به چه کیفیت این زن و شوهر داراى فرزند مى شوند؟!
زکریا با درخواست فرزند از حضرت حق و این که خداوند دعاى واجد شرایط را مستجاب مى کند یقین به فرزنددار شدن داشت وگرنه دعا نمى کرد، چون اگر صد در صد مى دانست فرزنددار نمى شود دعا نمى کرد، آنچه موجب شگفتى بود اصل مسئله نبود کیفیت و چگونه تحقق این حقیقت بود.
زکریا مى دانست که میلیاردها بار در جریان خلقت امور خارق العاده از طرف خدا و مشیت ازلى و ابدى اش اتفاق افتاده، و فرزنددار شدن در این سن از امور فوق العاده و معجزه آسائى است که مشیت حق آن را پدید مى آورد ولى چگونگى و کیفیتش براى او مطرح بود که آیا از طریق همان زناشوئى طبیعى است. یا به صورت دیگر.
او مى دانست که حضرت حق بر خلاف ادعاى بى خبران از صفات حق در قوانینش حبس نیست و این گونه نمى باشد که نتواند از مجارى غیر طبیعى کارى را صورت دهد، بلکه مشیت و قدرت او حاکم بر همه قوانین جارى در هستى است، او به آتش دستور مى دهد ابراهیم را نسوزاند، و به معده ماهى دریا فرمان مى دهد یونس را هضم نکند و هم او قدرت دارد در سن غیر طبیعى به کسى فرزند عنایت کند، و این معنا را حضرت حق به زکریا به این صورت تذکر داد: کَذلِکَ اللَّهُ یَفْعَلُ ما یَشاءُ.
اى زکریا خداوند درکارهایش نیازمند به اسباب و علل و ابزار طبیعى نیست، بلکه خارج از همه قوانین موجود حاکم بر هستى کارى را که اراده کند تحقیق مى دهد.
انسان درست نیست که همه امور را وابسته به علل و عوامل واسباب طبیعى بداند، باید با توجه به مشیت مطلقه حق این معنا را بپذیرد که حضرت حق هر کارى را بخواهد قدرت دارد از طریق مجراى غیر طبیعى صورت عینى و عملى بخشد، و زکریا به این حقیقت که شعاعى از قدرت بى نهایت خداست ایمان داشت ولى علم به چگونگى آن را مى خواست، و شگفتى و تعجبش جز این امور را دنبال نمى کرد.
زکریا از حضرت حق درخواست کرد که نشانه تحقق این پدیده معجزه آسا را به او ارائه دهد، خداوند نشانه آن را ناتوان شدن زکریا از سخن گفتن در سه روز قرار داد، و از او خواست که پروردگار را بسیار یاد آورد، و او را تسبیح گوید.
او قدرت بر تکلم با مردم را در آن سه روز نداشت ولى از ذکر و تسبیح زبانى که فقط مناجات با حق بود عجزى نداشت و احتمالًا ذکر و تسبیح قلبى بوده و نیازى به حرکت زبان نداشت.
خداوند به قدرت کامله اش و بیرون از علل و اسباب طبیعى یحیى را که شباهت هائى به عیسى داشت به او عنایت فرمود:
خداوند نام فرزند زکریا را یحیى نهاد، در برابر نام فرزند مریم را عیسى که به معناى زندگى مى کند نهاد، به یحیى در کودکى مقام نبوت و علم و کتاب عنایت فرمود، چنان که عیسى را هم در کودکى مقام نبوت داد، خداوند یحیى را از نزد خود برکت و طهارت داد و او را به پدر و مادرش نیکوکار قرار داد، چنان که به عیسى هم برکت و طهارت بخشید و او نسبت به مادرش نیکوکار مقرر فرمود، خدا در مواطن سه گانه به یحیى سلام و درود فرستاد به عیسى هم در همان مواطن درود و سلام داد، یحیى را سید و حصور و پیامبر قرار داد چنان که همه آنها را هم به عیسى عنایت کرد، این شباهت ها که یحیى به عیسى داشت محصول اجابت دعاى زکریا بوده است که از حضرت حق ذریّه طیبه و خلف شایسته درخواست کرد.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- عیون اخبار الرضا
(2)- تفسیر عیاشى ج 1، ص 172، حدیث 45.
