در گذشته وقتی شغلی را انتخاب می‌کردید، تا زمان بازنشستگی در همان شغل باقی می‌ماندید. حالا دیگر آن روزها به سر آمده‌اند: مفهوم استخدام برای تمام عمر با «یک عمر دارای شرایط استخدام بودن»، عوض شده است. این یعنی دیگر نمی‌توانید برای نگه داشتن شغل خود به کارفرمایتان تکیه کنید، بلکه این فقط خودِ شمایید که مسئول پیشرفت و توسعه‌ی شغل‌تان هستید.

مدیریت شغلی و برنامه‌ریزی برای آن تبدیل به یک چالش شده است. برای اینکه از کاری که بر عهده دارید راضی باشید، باید فعالیت‌های توسعه‌ی شغلی‌تان را بر طبق مواردی که انتظار دارید، تنظیم کنید.

پیشرفت شغلی دیگر فقط به معنای به دست آوردن مهارت‌ها و دانشی که برای طی کردن پله‌های ترقی درون سازمان‌تان به آنها نیاز دارید، نیست. امروزه پیشرفت شغلی یعنی بدون توجه به اینکه برای چه کسی یا چه سازمانی یا صنعتی کار می‌کنید، انعطاف‌پذیر باشید و مهارت‌های خود را ارزیابی کرده و گسترش دهید، با این هدف که برای یک مدت طولانی قابلیت استخدام شدن در مشاغل جدید را داشته باشید یا در سِمَت فعلی خود بهترین باشید.

برای دستیابی به این سطح از انعطاف‌پذیری، باید درک درستی از اینکه که هستید و از کارتان چه می‌خواهید داشته باشید. همه‌ی افراد به یک شکل انگیزه پیدا نمی‌کنند و بلندپروازی‌های ما با هم بسیار متفاوت هستند. بعضی از افراد از طریق خلاقیت و نوآوری رشد می‌کنند و بعضی‌ها تداوم و ثبات را ترجیح می‌دهند. ممکن است چالش و تغییرات مداوم برای بعضی‌ها مهم باشد، در حالی که برای عده‌ای دیگر ایجاد تعادل در زندگی و کار اهمیت بیشتری داشته باشد.

بنابراین، برای اینکه بتوانید شغل خود را به درستی مدیریت کنید، باید بدانید از انجام چه کاری بیشترین لذت را می‌برید. باید بدانید کدام یک از خصوصیات درونی‌ِ کار، آن را برای شما لذت‌بخش، جالب و مهیج می‌کنند.

«ادگار شِین» (Edgar Schein)، متخصص در زمینه‌ی روانشناسیِ سازمانی و پویاییِ شغلی، برای اینکه به افراد در پاسخ دادن به این پرسش کمک کند، هشت لنگر شغلی را تعریف کرده است.

درک این نظریه

نظریه‌ی شین می‌گوید که هرکس یک «لنگر شغلی غالب» دارد و با مشخص کردن آن لنگر خاص، می‌تواند شغلی که بیشترین رضایت را برایش فراهم می‌آورد، پیدا کند. مثلا اگر لنگر شغلی شما «خدمات» است، می‌توانید دامنه‌ی وسیعی از گزینه‌های شغلی داشته باشید که اجازه می‌دهند به دیگران خدمت رسانی کنید. اگر «مدیریت» را ترجیح می‌دهید، می‌توانید در دامنه‌ی گسترده‌ای از صنایع و انواع مختلف مشاغل، دیگران را مدیریت کنید.

شِین، هشت موضوع یا لنگر شغلی را شناسایی کرده است، که علاقه افراد به انواع مختلف محیط‌های کاری را نشان می‌دهند. این ایده می‌گوید بعد از اینکه موضوع مورد علاقه‌تان را پیدا کردید، می‌‌توانید سِمَتی که بالاترین رضایت را به شما می‌دهد شناسایی کرده و مسیر شغلی خود را متناسب با آن برنامه ریزی کنید. عناوین این هشت لنگر به شرح زیرند:

1. تکنیکی/کارکردی یا وظیفه‌ای

این افراد، زمانی که در کاری واقعا مهارت دارند، انگیزه پیدا می‌کنند. (در اینجا منظور از تکنیکی، مرتبط با تکنولوژی نیست، بلکه یک فردِ حرفه‌ای بسیار ماهر یا متخصص در زمینه‌ای خاص مدنظر است.) افرادی که این لنگر را دارند، با توسعه‌ دادن مهارت‌شان رشد می‌کنند و از محیط‌های چالش‌برانگیز که امکان استفاده از تخصص‌شان را فراهم می‌کنند، لذت می‌برند. کاری که این افراد دنبال آن هستند، می‌تواند در هر سازمان، صنعت یا تخصصی باشد. تنها چیزی که اهمیت دارد این است که بتوانند به طور مرتب مهارت‌هایشان را به معرض نمایش بگذارند. فرصت‌هایی در زمینه‌ی تدریس و مربی‌گری برای این‌گونه افراد به شدت جذاب است.

2. مدیریتی عمومی

برخلاف افراد تکنیکی/کاربردی، افرادی با گرایش مدیریتی عمومی، تخصص را محدودیت می‌دانند. آنها نمی‌خواهند متخصص باشند، بلکه می‌خواهند متخصصان را به استخدام خود در‌آورند. آنها از اختیار داشتن و آموزش دادن، حل مشکلات، مدیریت و ارتباط با افراد لذت می‌برند. این افراد، تحلیل‌گرا هستند و از مهارت‌های ارتباطی بالایی برخوردارند. افراد مناسب در حوزه‌ی مدیریتی عمومی، می‌توانند تمرکز خود را بر تمامی انواع صنایع و سازمان‌ها بگذارند و چیزی که به آنها انگیزه می‌‌دهد، رهبری، مسئولیت پذیری و همکاری است.

3. خودمختاری/استقلال

این افراد ترجیح می‌دهند در محیطی کار کنند که بتوانند قوانین خودشان را داشته باشند، استانداردهای خودشان را تعریف و مستقل از دیگران کار کنند. آنها می‌‌خواهند کاری که انجام می‌دهند را از ابتدا تا انتها تحت کنترل داشته باشند و به خاطر کاری که به تنهایی به پایان رسانده‌اند مورد قدردانی قرار گیرند. بهترین منصب‌ها برای افرادی با لنگر خودمختاری/استقلال جایی است که به آنها وظایفی سپرده می‌شود که باید به تنهایی به انجام برسانند. بهترین مشاغل برای آنها مشاوره و کارهای پروژه‌ای و قراردادی است.

4. امنیت/ثبات

این افراد ریسک‌پذیر نیستند. آنها محیط‌هایی آرام و باثبات و قابل پیش‌بینی را ترجیح می‌دهند و زمانی که شغل‌شان را به صورت کامل انجام می‌دهند راضی می‌شوند. آنها تمایل دارند در سازمان‌هایی که به شدت ساختار یافته هستند و قوانین و انتظارات تعریف شده دارند، کار کنند. اینها افرادی هستند که اگر امکانش باشد، حاضرند تا زمان بازنشستگی برای یک سازمان کار کنند. افرادی که به دنبال امنیت/ثبات هستند، و معمولا در شرکت‌های بزرگ و مرکزی، یا در سازمان‌های دولتی پیدا می‌شوند. کاری که انجام می‌دهند، کم‌اهمیت‌تر از حقوق و مزایا و فرهنگ یک سازمان باثبات است.

5. خلاقیت کارآفرینانه

افرادی که این لنگر شغلی در آنها غالب است، افرادی خلاق و پرانرژی هستند. آنها خلاقیت خود را با شروع کسب و کارهای جدید، یا پیشگام شدن در کاری جدید، نشان می‌دهند. این افراد برای مالکیت ارزش قائل می‌شوند و برخلاف افرادی که لنگر خودمختاری/استقلال دارند، از کار کردن با دیگران و استخدام افراد با استعدادی که برای رسیدن به آرزوها و خلاقیت‌ خود به آنها نیاز دارند، لذت می‌برند. خیلی از افرادی که لنگر خلاقیت کارآفرینانه را ترجیح می‌دهند، صاحبان کسب‌و‌کارهایی هستند که ثروت برای‌شان نشانه‌ای از موفقیت است. محیط کاری این افراد پویا است، چون به راحتی کسل می‌شوند. خلق نکردن و بیکاری، آنها را کلافه می‌کند.

6. خدمت‌رسانی/ جان‌فشانی برای یک آرمان

خصوصیت این لنگر شغلی، تمایل به خدمت‌رسانی به دیگران است. کارهایی به افرادی که به این لنگرگاه گرایش دارند، انگیزه می‌دهد که بازتاب ارزش‌های آرمانی‌شان باشد، حتی اگر آن کار به‌طور مستقیم به استعدادهایشان مرتبط نباشد. آنها هدف از کار را به خود کار ترجیح می‌دهند و معمولا به کارشان به چشم تعریفی از خود و ارزش‌هایشان نگاه می‌کنند. این افراد معمولا در سازمان‌های غیر انتفاعی و مشاغلی که به مردم خدمت‌رسانی می‌نمایند، کار می‌کنند. همچنین بخش‌های دولتی و مشاغل کمک‌رسانِ درون‌سازمانی برای آنها جذاب است. (منابع انسانی، مشاوره، پرستاری)

7. چالش خالص

این افراد علاقمند به حل مسئله و چالش‌ هستند. آنها عاشق رقابت هستند و موانع را به شکل فرصت‌هایی برای آزمایش خود و عملکردشان می‌بینند. افرادی با لنگر شغلی «خلاقیت کارآفرینانه»، خیلی زود کسل می‌شوند، ولی افرادی که گرایش «چالش خالص» دارند، برای اینکه انگیزه‌شان حفظ شود، باید دائما با تغییرات مواجه شوند. این افراد معمولا در طول زندگی‌شان بیشتر از یک نوع شغل دارند و معمولا به طور مداوم کارشان را تغییر می‌دهند. محیط کاری مناسب برای افرادی با گرایش چالش خالص جایی است که رقابت و تلاش فردی به شدت مورد تشویق قرار گیرد. سِمَت‌های مربوط به فروش و مشاغلی که فشار کاری بالایی دارد، معمولا مناسب این افراد هستند.

8. سبک زندگی

این افراد کار را جدای از زندگی‌ می‌دانند. ایجاد تعادل بین کار، خانواده و اوقات فراغت برای این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است و آنها معمولا سِمَتی را انتخاب می‌کنند که به آنها امکان برقراری چنین تعادلی را بدهد. آنها فرصت‌هایی که در بخش‌های مختلف زندگی‌شان مانع ایجاد کنند را رد می‌کنند. معمولا مرخصی‌های طولانی برای سفر یا کارهای داوطلبانه می‌گیرند. افرادی که به لنگر شغلی سبک‌ زندگی گرایش دارند، برای زندگی کار می‌کنند و به دنبال سازمان‌هایی می‌گردند که محیط کاری آرامش‌بخش و فرهنگی آسان داشته باشد. آنها همچنین مشاغلی که به سرعت کارمندان‌شان را عوض می‌کنند، یا کارهای نیمه وقت را ترجیح می‌دهند. آنها دوست دارند فقط به اندازه‌ای کار کنند که پولی را که برای ماجراجویی بعدی به آن نیاز دارند به دست بیاورند.

چگونه از این ابزار استفاده کنیم

«لنگرهای شغلی شِین»، زمانی که در حال آماده سازی برنامه‌ی توسعه‌ی شغلی هستید، راهنمای خوبی برای‌تان محسوب می‌شوند. با مقایسه کردن خود، ارزش‌های‌ و انگیزه‌هایتان با لنگرهای اصلی، می‌توانید بفهمید از چه نوع شغلی بیشترین رضایت‌مندی را خواهید داشت. به جای اینکه مجبور شوید خودتان را با شغل مورد نظر هماهنگ کنید، مدل شِین راهی به شما پیشنهاد می‌کند که مشاغل و یا وظایفی که با روحیات‌تان هماهنگ هستند را پیدا کنید.

مراحل زیر، به شما نشان می‌دهند چطور با استفاده از مدل شِین می‌توانید به توسعه‌ی شغلی‌تان فکر کنید:

1. سِمَت‌هایی که از گذشته تا حال داشته‌اید را در جدولی مانند جدولی که در زیر نشان داده شده، لیست کنید.
2. در ستون بعدی خصوصیاتی که در هر سِمَت از همه بیشتر دوست داشتید را یادداشت کنید. به چیزهایی که برای‌تان ارزشمند بودند و به‌ شما انگیزه می‌دادند، فکر کنید. آیا بعضی از وظایف، فرهنگ‌ها، اهداف سازمانی، افراد و ساعت‌ها را بیشتر دوست داشتید؟
3. حالا به خصوصیاتی در مشاغل و وظایف مختلف دوست نداشتید، فکر کنید و آنها را در ستون سوم بنویسید. اینها ارزش‌های منفی و ضدانگیزشی شما هستند.
4. حالا توصیفات شِین از هر کدام از لنگرها که در بالا ذکر شد را مرور کنید. کدام یک از آنها بیشتر از بیقه ارزش‌های مثبت و عواملی را که به شما انگیزه می‌دهند، توصیف می‌کنند؟ کدام یک از آنها بهتر از بقیه ارزش‌های منفی‌تان را نشان می‌دهند؟
5. خصوصیات مثبت و منفی در لیست‌هایتان را تجزیه و تحلیل کنید. کدام لنگر یا لنگرها در شما غالب هستند؟ خودتان را برای غافلگیر شدن آماده کنید. گاهی وقت‌ها آن لنگر که هنگام خواندن توصیفات فوق، فکر می‌کردید در شما غالب است، نشان‌ دهنده‌ی ارزش‌های واقعی و انگیزه‌های شما نیست. گاهی دو یا حتی سه لنگر برترین جایگاه را به خود اختصاص می‌دهند. توصیفات این مقاله را یک بار دیگر مرور کنید و لنگری که بیشتر از همه مناسب‌تان است را انتخاب کنید.
6. بعد از اینکه لنگر یا لنگر های غالب خود را شناسایی کردید، می‌توانید از اطلاعات مربوط به آن برای برنامه‌ی توسعه‌ی شغلی‌تان، تعیین اهداف یا تحلیل مشکلات یا فرصت‌هایی که در منصب فعلی‌‌تان دارید، استفاده کنید.

نکته: