چهل حدیث در مورد قم

1. حرم اهل البیت علیهم السلام

امام صادق علیه السلام فرمود:

«انَّ لِلَّهِ حَرَماً وَهُوَ مَکةَ، وَانَ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدینَةُ، وَانَّ لِامیرِالْمُؤْمِنینَ حَرَماً وَهُوَ الْکوفَةُ، وَانَّ لَنا حَرَماً وَهُوَ بَلْدَةُ قُمْ، وَسَتُدْفَنُ فیها امْرَأَةٌ مِنْ اوْلادی تُسَمّی فاطِمَةُ، فَمَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ. قالَ الرَّاوی: وَکانَ هذا الْکلامُ مِنْهُ قَبْلَ انْ یولَدَ الْکاظِمُ علیه السلام؛

خداوند حرمی دارد که مکه است، و برای پیامبر صلی الله علیه و آله هم حرمی است وآن مدینه است. و حرم امیرالمؤمنین علیه السلام کوفه است. و حرم ما اهل البیت شهر قم است. و بزودی در قم، زنی از فرزندان من به نام فاطمه دفن می شود که هر کس مرقد او را زیارت کند بهشت بر وی واجب می گردد. راوی گوید: امام صادق علیه السلام این سخن را قبل از تولّد امام کاظم علیه السلام پدر بزرگوار حضرت فاطمه معصومه علیها السلام بیان کرد».^[1]

2. مدفن شفیعه شیعیان

امام صادق علیه السلام فرمود:

«تُقْبَضُ فیها امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدی اسْمُها فاطِمَةُ بِنْتُ مُوسی، وَتَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شیعَتی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ

؛ در شهر قم زنی از فرزندان من رحلت می کند که نام او فاطمه دختر موسی بن جعفر علیهما السلام است، و تمام شیعیان من (که شایسته شفاعت باشند) با شفاعت این خانم وارد بهشت می شوند».^[2]

3. زیارتی پر ارزش!

امام صادق علیه السلام فرمود:

«انَّ زِیارَتَها تَعْدِلُ الْجَنَّةَ

؛ بی شک (ثواب) زیارت مرقد حضرت معصومه علیها السلام برابر با بهشت».^[3]

4. زیارت حضرت معصومه علیها السلام همسنگ زیارت امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه السلام فرمودند:

«مَنْ زارَ الْمَعْصُومَةَ بِقُمْ کمَنْ زارَنی

؛ هرکس حضرت معصومه علیها السلام را در قم زیارت کند گویا مرا زیارت کرده است».^[4]

در روایت دیگری از امام رضا علیه السلام می خوانیم:

«الا فَمَنْ زارَنی وَهُوَ عَلی غُسْلٍ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِه کیوْمٍ وَلَدَتْهُ امُّهُ

؛ آگاه باشید کسی که با غسل زیارت، مرا زیارت کند از گناهانش پاک می شود، همانند روزی که از مادر متولّد شده است».^[5]

5. مقام والای علمی حضرت معصومه علیها السلام

در عصر امام کاظم علیه السلام جمعی از شیعیان وارد مدینه شدند تا خدمت آن حضرت رسیده و سؤالاتشان را از او بپرسند، امّا حضرت در سفر بود. به ناچار سؤالات را تحویل خانواده حضرت دادند تا در فرصتی دیگر پاسخ آن را بگیرند. به هنگام بازگشت به وطن برای خداحافظی به خانه حضرت رفتند. حضرت فاطمه معصومه علیها السلام سؤالات را به همراه جوابهایش به آنها داد. شادمان به سمت وطن حرکت کردند. اتّفاقاً در مسیر بازگشت امام کاظم علیه السلام را ملاقات کرده، و داستان را برای آن حضرت بازگو نمودند.

امام نوشته را گرفت و مطالعه کرد. پاسخ های حضرت معصومه علیها السلام همگی صحیح بود. امام سه بار فرمود:

«فِداها ابُوها

؛ پدرش به فدایش باد» با توجّه به این که حضرت معصومه علیها السلام در آن زمان سن و سال زیادی نداشت، این مطلب نشانگر عظمت او از نظر علم و معرفت بود».^[6]

6. زیارتی معادل بهشت

سعد بن سعد می گوید: در مورد زیارت حرم فاطمه دختر امام موسی کاظم علیه السلام از امام رضا علیه السلام سؤال کردم.

حضرت فرمود:

«مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّةُ

؛ کسی که آن حضرت را زیارت کند پاداشش بهشت است».^[7]

7. ثواب زیارت حضرت معصومه علیها السلام

نویسنده کتاب کامل الزیارت به نقل از پدر و برادر بزرگوارش مطابق روایتی از امام جواد علیه السلام چنین نقل می کند:

«مَنْ زارَ عَمَّتی بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّةُ

؛ هر کس (مرقد) عمّه ام (حضرت فاطمه معصومه علیها السلام) را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست».^[8]

8. شهرهای نمونه

امام صادق علیه السلام فرمود:

«انَّ اللَّهَ اخْتارَ مِنْ جَمیعِ الْبِلادِ کوفَةَ وَقُمْ وَتِفْلیسَ

؛ خداوند ازمیان تمام شهرها، کوفه و قم و تفلیس^[9] را برگزیده است».^[10]

9. آشیانه آل محمّد علیهم السلام

امام کاظم علیه السلام فرمود:

«قُمْ عُشُّ آلِ مُحَمّدٍ وَمَأْوی شیعَتِهِمْ، وَلکنْ سَیهْلَک جَماعَةٌ مِنْ شَبابِهِمْ بِمَعْصِیةِ آبائِهِمْ وَالْاسْتِخْفافِ وَالسُّخْرِیةِ بِکبَرائِهِمْ وَمَشایخِهِمْ وَمَعَ ذلِک یدْفَعُ اللَّهُ عَنْهُمْ شَرَّ الْاعادی وَکلَّ سُوءِ

؛ قم آشیانه آل محمد و پناهگاه شیعیان آنان است، ولی بزودی عدّه ای از جوانان آنها به خاطر نافرمانی از پدران و استخفاف و تمسخر بزرگان و مشایخشان مجازات می شوند امّا در عین حال خداوند شر دشمنان و هرگونه شر و بدی را از آن شهر دفع می کند».^[11]

10. حجّت خدا بر همه دنیا

امام صادق علیه السلام فرمود:

«انَّ اللَّهَ احْتَجَّ بِالْکوفَةِ عَلی سائِرِ الْبِلادِ، وَبِالْمُؤْمِنینَ مِنْ اهْلِها عَلی غَیرِهِمْ مِنْ اهْلِ الْبِلادِ، وَاحْتَجّ بِبَلْدَةِ قُمْ عَلی سایرِ الْبِلادِ وَبِأَهْلِها عَلی جَمیعِ اهْلِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ مِنَ الْجِنّ وَالْإنْسِ، وَلَمْ یدَعِ اللَّهُ قُم وَاهْلَه مُسْتَضْعَفاً بَلْ وَفَّقَهُمْ وَایدَهُمْ.. . وَسَیأْتی زَمانٌ تَکون بَلْدَةُ قُمْ وَاهْلُها حُجَّةً عَلَی الْخَلائِقِ وَذلِک فی زَمانِ غیبَةِ قائِمِنا علیه السلام الی ظُهُورِهِ، وَلَوْلا ذلِک لَساخَتِ الْارْضُ بِأَهْلِها، وَانَ الْمَلائِکةَ لَتَدْفَعُ الْبَلایا عَنْ قُمْ وَاهْلِهِ، وَما قَصَدَهُ جَبَّارٌ بِسُوءٍ الّا قَصَمَهُ قاصِمُ الْجَبَّارینَ

؛ خداوند کوفه را بر دیگر شهرها، و مؤمنین آن را بر مؤمنان سایر سرزمینها حجّت قرار داد. و شهر قم را بر سایر شهرها و مردم آن را بر همه اهالی شرق و غرب عالم، از جن و انس، حجّت قرارداد. خداوند شهر قم و مردم آن را مستضعف و ناتوان رها نکرده، بلکه به آنان توفیق داده و آنها را تأیید کرده است. روزگاری خواهد آمد که شهر قم و مردمان آن بر دیگر مردمان حجت باشند. آن روزگار در زمان غیبت قائم ماست تا زمان ظهورش. اگر چنین نبود زمین، اهل خود را در کامش فرو می برد. فرشتگان بلایا را از قم و مردم قم دور می کنند. هیچ ستمگری قصد بدی نسبت به آنان نکند، مگر آن که درهم شکننده ستمگران او را در هم شکند».^[12]

11. معدن علم و دانش

امام صادق علیه السلام فرمود:

«سَتَخْلُو کوفَةُ مِنَ الْمُؤمِنِینَ، وَیأْزِرُ عَنْهَا الْعِلْمُ کما تَأْزِرُ الْحَیةُ فی جُحْرِها، ثُمَّ یظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ یقالُ لَها قُمْ، وَتَصِیرُ مَعْدِناً لِلْعِلْمِ وَالْفَضْلِ، حَتّی لایبْقی فی الْارْضِ مُسْتَضْعَفٌ فی الدّینِ حَتّی الْمُخَدَّراتِ فِی الْحِجالِ، وَذلِک عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِ قائِمِنا، فَیجْعَلُ اللَّهُ قُمْ وَاهْلَهُ قائِمینَ مَقامَ الْحُجَّةِ، وَلَوْلا ذلِک لَساخَتِ الْارْضُ بِأَهْلِها، وَلَمْ یبْقَ فی الْارْضِ حُجَّةٌ، فَیفیضُ الْعِلْمُ مِنْهُ الی سایرِ الْبِلادِ فی الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، فَیتِمُّ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی الْخَلْقَ حَتّی لایبْقی احَدٌ عَلَی الْارْضِ لَمْ یبْلُغْ الَیهِ الدّینُ وَالْعِلْمُ، ثُمَّ یظْهَرُ الْقائِمُ علیه السلام

؛ بزودی کوفه از مؤمنان تهی خواهد گشت و علم و دانش از آن رخت برخواهد بست، همانند ماری که در لانه اش پنهان شود. آن گاه علم و دانش در شهری به نام قم آشکار خواهد شد. این شهر معدن دانش و فضیلت خواهد شد تا آنجا که بر روی کره زمین کسی نمی ماند که در دین ضعیف وناتوان باشد، حتّی زنان پرده نشین؛ و این امر نزدیک ظهور قائم ما رخ خواهد داد.

خداوند قم و مردم آن را جانشینان حضرت حجّت قرار می دهد. اگر چنین نبود بی شک زمین اهل خود را می بلعید و در روی زمین حجتی باقی نمی ماند. علم و دانش از این شهر به شهرهای دیگر در شرق و غرب عالم سرازیر می شود و بدین سان حجّت خدا بر بندگانش تمام می شود، تا آنجا که در کره خاکی کسی نمی ماند که دین و دانش به او نرسیده باشد؛ سپس حضرت مهدی علیه السلام ظهور می کند».^[13]

12. کانون شیعیان

عبدالله بن سنان روایت مفصّلی از امام صادق علیه السلام نقل کرده، که در بخشی از آن آمده است:

«وَ هُوَ مَعْدِنُ شیعَتِنا

؛ قم کانون شیعیان ماست».^[14]

13. به قم پناه ببرید!

امام صادق علیه السلام فرمود:

«اذا عَمَّتِ الْبُلْدانَ الْفِتَنُ فَعَلَیکمْ بِقُمْ وَحَوالیها وَنَواحیها فَانَّ الْبَلاءَ مَدْفُوعٌ عَنْها

؛ هنگامی که فتنه ها همه شهرها را فرا بگیرد به قم و اطراف آن پناه ببرید که بلا از قم دفع شده است».^[15]

14. سلام و برکات خدا بر قم

امام صادق علیه السلام فرمود:

«انَّ لَعَلی قُمْ مَلِکاً رَفْرَفَ عَلَیها بِجَناحَیهِ لایریدُها جَبَّارٌ بِسُوءٍ الّا اذابَهُ اللَّهُ کذَوبِ الْمِلْحِ فی الْماءِ، ثُمَّ اشارَ الی عیسَی بْنِ عَبْدِاللَّهِ^[16]

فَقالَ: سَلامُ اللَّهِ عَلی اهْلِ قُمْ. یسْقَی اللَّهُ بِلادَهُمُ الْغَیثَ، وَینْزِلُ اللَّهُ عَلَیهِمُ الْبَرَکاتِ، وَیبَدِّلُ اللَّهُ سَیئاتِهِمْ حَسَناتٍ، هُمْ اهْلُ رُکوعٍ وَسُجُودٍ وَقِیامٍ وَقُعُودٍ، هُمُ الْفُقَهاءُ الْعُلَماءُ الْفُهَماءُ، هُمْ اهْلُ الدّرایةِ وَالرّوایةِ وَحُسْنِ الْعِبادَةِ

؛ برفراز قم فرشته ای پیوسته بال و پر می زند. هیچ ستمگری تصمیم سویی در مورد قم نمی گیرد مگر این که خداوند او را (به وسیله آن فرشته) نابود می کند، همانگونه که نمک در آب حل می شود. حضرت سپس از عیسی بن عبدالله قمی یاد کرد و فرمود: سلام و درود خدا بر اهل قم. محلی که خداوند آن را با آب باران سیراب می کند، و برکاتش را بر اهل آن نازل می نماید، و گناهان و خطاهای آنان را تبدیل به حسنه می کند. آنان اهل رکوع و سجود و قیام و قعودند. آنها هستند فقها و علما و خردمندان. آنان اهل روایت و درایت و عبادت نیکو هستند».^[17]

15. سالم ترین شهرها

ابوموسی اشعری از حضرت علی علیه السلام پرسید: سالم ترین و بهترین شهرها به هنگام نزول فتنه ها و شعله ور شدن آتش جنگ ها چه شهری است؟ حضرت فرمود:

«اسْلَمُ الْمَواضِعَ یوْمَئِذٍ ارْضُ الْجَبَلِ، فَاذَا اضْطُرِبَتْ خُراسانُ وَوَقَعَتِ الْحَرْبُ بَینَ اهْلِ جُرْجانَ وَطَبرِسْتانَ وَخَرِبَتْ سَجِسْتانُ فَاسْلَمُ الْمَواضِعَ یوْمَئِذٍ قَصَبَةُ قُمْ، تِلْک الْبَلْدَةُ الَّتی یخْرُجُ مِنْها انْصارُ خَیرِ النَّاسِ اباً وَامّاً وَجَدّاً وَجَدَّةً وَعَمّاً وَعَمَّةً، تِلْک الَّتی تُسَمَّی الزَّهْراءُ، بِها مَوْضِعُ قَدَمِ جِبْرَئیلِ، وَهُوَ الْمَوْضِعُ الَّذی نَبَعَ مِنْهُ الْماءُ الَّذی مَنْ شَرِبَ مِنْهُ امِنَ مِنَ الدَّاءِ

؛ سالم ترین مکان ها در آن روز سرزمین کوهستان (ایران) است. هنگامی که خراسان مضطرب و ناامن شود وجنگی میان اهالی گرگان و مازندران رخ دهد و سیستان خراب شود، سالم ترین شهرها در آن زمان قم است. شهری که یاران بهترین انسان از نظر پدر و مادر و جدّ و جده و عمو و عمه از آن خروج می کنند.

شهری که به نام زهرا نامیده می شود، شهری که در آن محلّ قدم جبرئیل یافت می شود و از آن قدمگاه چشمه ای جوشیده که هر کس از آن بنوشد از درد در امان خواهد بود».^[18]

16. خاک قم مقدّس است

امام صادق علیه السلام فرمودند:

«تُرْبَةُ قُمْ مُقَدَّسَةٌ وَاهْلُها مِنَّا وَنَحْنُ مِنْهُمْ، لایریدُهُمْ جَبَّارٌ بِسُوءٍ الّا عُجّلَتْ عُقُوبَتُهُ مالَمْ یخُونُوا اخْوانَهُمْ فَاذا فَعَلُوا ذلِک سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیهِمْ جَبابِرَةَ سُوءٍ! اما انَّهُمْ انْصارُ قائِمِنا وَدُعاةُ حِقّنا. ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ الَی السَّماءِ وَقالَ: اللَّهُمَّ اعْصِمْهُمْ مِنْ کلّ فِتْنَةٍ وَنَجّهِمْ مِنْ کلّ هَلَکةٍ

؛ خاک قم مقدّس است، ومردم قم از ما، و ما از آنها هستیم. هر ظالم ستمگری نسبت به قم نظر سویی داشته باشد خداوند در مجازاتش تعجیل می کند. این ویژگی ها برای اهل قم تا زمانی است که نسبت به یکدیگر خیانت نکنند. اگر چنین کنند خداوند حاکمان ستمگری را بر آنها مسلّط می کند. آگاه باشید که یاران حضرت مهدی علیه السلام و دعوت کنندگان به حقّ ما، قمی ها هستند. سپس حضرت سر به آسمان بلند کرد و این گونه در حق اهل قم دعا کرد:

خدایا! آنها را از هرفتنه ای حفظ کن و از هر هلاکت و نابودی مصون بدار».^[19]

17. صورت قم

حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: «زمانی که به معراج رفتم در آسمان چهارم بنایی را مشاهده کردم که گنبد آن از لؤلؤ ساخته شده بود و دارای چهار ستون و چهار در بود، که گویا از استبرق سبز ساخته شده بود. به جبرئیل گفتم: این بنای با عظمت که همانند آن را در آسمان چهارم ندیدم چیست؟ گفت:

حَبیبی مُحَمَّدُ، هذِهِ صُورَةُ مَدینَةٍ یقالُ لَها قُمْ یجْتَمِعُ فیها عِبادُاللَّهِ الْمُؤْمِنُونَ ینْتَظِرُونَ مُحَمَّداً وَشَفاعَتَهُ لِلْقِیامَةِ وَالْحِسابِ، یجْری عَلَیهِمُ الْغَمُّ وَالْهَمُّ وَالْاحْزانُ وَالْمَکارِهُ

؛ این صورت یکی از شهرهای روی زمین به نام قم است. مؤمنانی در این شهر جمع می شوند که در انتظار محمد، و شفاعت وی در روز قیامت و به هنگام حساب و کتاب هستند، در حالی که در راه اهداف فوق، همّ و غم و حزن و اندوه بر آنان جاری می گردد».^[20]

18. پناهگاه فاطمیون

امام صادق علیه السلام فرمود:

«اذا اصابَتْکمْ بَلِیةٌ وَعَناءٌ فَعَلَیکمْ بِقُمْ. فَانَّهُ مَأْوی الْفاطِمِیینَ، وَمُسْتَراحُ الْمُؤْمِنینَ. وَسَیأتی زَمانٌ ینْفَرُ اوْلِیائُنا وَمُحِبُّونا عَنَّا وَیبْعُدُونَ مِنّا، وَذلِک مَصْلَحَةٌ لَهُمْ لِکیلا یعْرَفُوا بِوِلایتِنا، وَیحْقِنُوا بِذلِک دِمائَهُمْ وَامْوالَهُمْ. وَما ارادَ احَدٌ بِقُمْ وَأَهْلِه سُوءاً الّا اذَلَّهُ اللَّهُ وَابْعَدَهُ مِنْ رَحْمَتِهِ

؛ هر زمان بلاها و نگرانی های شما را فراگرفت به قم پناه ببرید. زیرا قم پناهگاه فاطمیین و محل راحتی مؤمنان است. و زمانی خواهد آمد که اولیاء و دوستان ما از ما دور می شوند و از شهرهای ما کوچ می کنند، واین کار به مصلحت آنان است، برای این که به ولایت ما شناخته نشوند، و جان و مال خود را حفظ کنند و هر کس به قم و اهل قم نظر بدی کند خداوند او را ذلیل کرده و از رحمتش دور می سازد».^[21]

19. پناهگاه شیعیان

امام رضا علیه السلام فرمود:

«اذا عَمَّتِ الْبُلْدانَ الْفِتَنُ وَالْبَلایا فَعَلَیکمْ بِقُمْ وَحَوالیها وَنَواحیها، فَانَّ الْبَلایا مَدْفُوعٌ عَنْها

؛ هنگامی که فتنه ها و بلاها شهرهای مختلف را فراگرفت، به قم و اطراف آن پناه ببرید که بلاها از آن منطقه دفع شده است».^[22]

20. قم و بهشت

انس بن مالک می گوید: روزی خدمت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بودیم که علی بن ابی طالب علیه السلام وارد شد.

حضرت رسول صلی الله علیه و آله خطاب به علی علیه السلام فرمود: به نزد من بیا، سپس با وی معانقه کرد و پیشانی اش را بوسید و در مورد عرضه ولایت آن حضرت به آسمان های هفتگانه و شهرهای مکه و مدینه و کوفه و پاداشی که در برابر پذیرش ولایت علی علیه السلام به آنها داده شده مطالبی بیان کرد و در پایان روایت فرمود:

«ثُمَّ سَبَقَ الَیها قُمْ فَزَینَها بِالْعَرَبَ وَفَتَحَ الَیهِ باباً مِنْ ابْوابِ الْجَنَّةِ

؛ سپس قم ولایت آن حضرت را پذیرفت و خداوند آن را به گروهی از اعراب صالح و شیعیان خالص زینت بخشید، و دری از درهای بهشت را به سوی قم باز کرد».^[23]

21. مأمن شیعیان

جماعتی از امام صادق علیه السلام نقل کرده اند که:

«اذا عَمَّتِ الْبَلایا فَالْامْنُ فی کوفَةِ وَنَواحیها مِنَ السَّوادِ وَقُمْ مِنَ الْجَبَلِ وَنِعْمَ الْمَوْضِعُ قُمْ لِلْخائِفِ الطَّائِفِ

؛ هنگامی که بلا فراگیر شود امنیت در کوفه و اطراف آن در عراق، و قم در منطقه جبل (ایران) خواهد بود و قم محل خوبی برای افراد خائف و سرگردان است».^[24]

22. هجرت به قم

امام صادق علیه السلام فرمود:

«اذا فَقَدَ الْامْنُ مِنَ الْعِبادِ، وَرَکبَ النَّاسُ عَلَی الْخُیولِ، وَاعْتَزَلُوا النّساءَ وَالطّیبَ، فَالْهَرْبُ الْهَرْبُ عَنْ جَوارِهِمْ، فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِداک: الی اینَ؟ قالَ: الی الْکوفَةِ وَنَواحیها، اوْ الی قُمْ وَحَوالیها فَانَّ الْبَلاءَ مَدْفُوعٌ عَنْهُما

؛ هنگامی که امنیت از میان مردم رخت بربست، و مردم سوار بر مرکب های جنگی شده، و از همسران خویش و بوی خوش فاصله گرفتند، از آنها فرار کنید. راوی می گوید عرض کردم: فدایت گردم به کجا فرار کنیم؟ فرمود: به سمت کوفه و حوالی آن، یا قم و نواحی آن، زیرا بلا از این دو شهر دفع شده است».^[25]

23. مرکز شیعیان و موالیان ائمّه اطهار علیهم السلام

سلیمان بن صالح می گوید: روزی خدمت امام صادق علیه السلام بودم، که از فتنه های بنی عبّاس و مشکلاتی که از سوی آنها دامنگیر مردم شده بود سخن به میان آمد، عرض کردم: فدایت گردم، در چنین زمانی مردم به کجا پناه ببرند؟ فرمود:

«الی الْکوفَةِ وَحَوالیها وَالی قُمْ وَنَواحیها، ثُمَّ قالَ: فی قُمْ شیعَتُنا وَمَوالینا

؛ به کوفه و حوالی آن و قم و اطراف آن پناه ببرید. سپس فرمود: شیعیان و موالیان ما در قم هستند».^[26] (گرچه این روایت مربوط به زمان بنی عبّاس است، ولی اجمالًا دلالت دارد که قم جایگاه امنی برای شیعیان خواهد بود).

24. چرا قم به این اسم نامیده شد؟

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هنگامی که به معراج رفتم جبرئیل مرا بر شانه راستش حمل می کرد. نگاهم به سرزمینی افتاد که کوههای آن به رنگ قرمز و از زعفران خوش رنگ تر و از مشک خوشبوتر بود. پیرمردی را دیدم که با کلاه بزرگ و بلندی که بر سر داشت در آنجا نشسته بود. پرسیدم: اینجا کجاست؟ گفت: سرزمین شیعیان تو و شیعیان جانشین و وصیت علی بن ابی طالب علیهم السلام است. گفتم: این پیرمرد کلاه به سرکیست؟ گفت: او ابلیس است. گفتم: اینجا چه می کند؟ گفت: می خواهد مردم این سرزمین را از ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام منحرف و به سوی فسق و فجور دعوت کند. گفتم: درآن سرزمین فرود آئیم. جبرئیل مرا با سرعت فوق العاده زیاد در آنجا فرود آورد. خطاب به ابلیس گفتم:

قُمْ یا مَلْعُونُ! فَشارِک اعْدائَهُمْ فی امْوالِهِمْ وَاوْلادِهِمْ وَنِسائِهِمْ، فَانَّ شیعَتی وَشیعَةَ عَلِی لَیسَ لَک عَلَیهِمْ سُلْطانٌ، فَسُمّیتْ قُمْ

؛ ای دورمانده از رحمت خدا برخیز (و از این سرزمین دور شو) و با دشمنان اهالی این سرزمین در اموال و اولاد و همسرانشان شریک شو؛ زیرا راه نفوذی برای تو بر شیعیان من و شیعیان علی بن ابی طالب وجود ندارد. به همین مناسبت آن سرزمین قم نامیده شد».^[27]

25. فلسفه نامگذاری قم

امام دهم حضرت هادی علیه السلام فرمود:

«انَّما سُمّی قُمْ بِه لِأَنَّهُ لَمَّا وَصَلَتِ السَّفینَةُ الَیهِ فی طُوفانِ نُوحٍ علیه السلام قامَتْ وَهُوَ قِطْعَةٌ مِنْ بَیتِ الْمُقَدَّسْ

؛ علّت آن که قم را قم نامیدند این بود که در داستان طوفان نوح هنگامی که کشتی نوح به سرزمین قم رسید، در آنجا ایستاد (و توقّفی کرد). و این سرزمین (در حکم) قطعه ای از بیت المقدّس است».^[28]

26. وجه تسمیه قم

امام صادق علیه السلام خطاب به عفان بصری فرمود: «آیا می دانی چرا قم را قم نامیده اند؟ گفت: خدا و رسولش و شما بهتر می دانید. فرمود:

انَّما سُمّی قُمْ لِانَّ اهْلَهُ یجْتَمِعُونَ مَعَ قائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیهِ، وَیقُومُونَ مَعَهُ وَیسْتَقیمُونَ عَلَیهِ وَینْصُرُونَهُ

؛ از آن جهت قم را قم نامیده اند که مردم آن بر گرد قائم آل محمّد صلوات الله علیه اجتماع نموده، و همراه او قیام می کنند، و در راه او پایداری می ورزند، و به یاریش بر می خیزند».^[29]

27. محلّ رحمت الهی

امام امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

«صَلَواتُ اللَّهِ عَلی اهْلِ قُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ عَلی اهْلِ قُمْ، سَقَی اللَّهُ بِلادَهُمْ الْغَیثَ

؛ درود خداوند بر اهل قم، رحمت خداوند بر آنان، خداوندا! شهرهای آنها را با آب باران سیراب گردان».^[30]

28. بهترین شیعیان

بیاع سابری می گوید: روزی خدمت امام رضا علیه السلام نشسته بودم که سخن از قم و قمی ها و علاقه آنها به حضرت مهدی علیه السلام به میان آمد. حضرت از خداوند برای آنها طلب رحمت کرد و برایشان دعا نمود. سپس فرمود:

«انَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِیةَ ابْوابٍ وَواحِدٌ مِنْها لِاهْلِ قُمْ، وَهُمْ خِیارُ شیعَتِنا مِنْ بَینِ سائِرِ الْبِلادِ، خَمَّرَ اللَّهُ تَعالی وِلایتَنا فی طینَتِهِمْ

؛ یکی از درهای هشت گانه بهشت اختصاص به قمی ها دارد، آنها بهترین شیعیان ما از میان همه بلاد هستند. خداوند ولایت ما را با طینت آنها آمیخته است».^[31]

29. مشمولان غفران الهی

عبدالعظیم حسنی می گوید: «از امام حسن عسکری علیه السلام شنیدم که فرمود:

«اهْلُ قُمْ وَاهْلُ آبَةِ^[32] مَغْفُورٌ لَهُمْ لِزِیارَتِهِمْ لِجَدّی عَلِی بْنِ مُوسَی الرّضا علیه السلام بِطُوسٍ

؛ مردم قم و مردم آبة مورد غفران وبخشش الهی قرار گرفته اند؛ زیرا توفیق زیارت قبر جدّم علی بن موسی الرضا علیه السلام را در طوس یافته اند».^[33]

30. مرکز انقلاب

امام کاظم علیه السلام فرمود:

«رَجُلٌ مِنْ اهْلِ قُمْ یدْعُو النَّاسَ الَی الْحَقّ، یجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ کزُبُرِ الْحَدیدِ، لاتَزِلُّهُمُ الرّیاحُ الْعَواصِفِ، لایمُلُّونَ مِنَ الْحَرْبِ وَلایجْبُنُونَ، وَعَلَی اللَّهِ یتَوَکلُونَ وَالْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ

؛ مردی از قم مردم را به حق فرا می خواند، بر گرد او مردمانی جمع می شوند که همچون قطعات آهن استوارند، طوفانها آنها را به لرزه نمی اندازد و از جنگ خسته نمی شوند و ترسی از خود نشان نمی دهند، بر خدا توکل دارند و عاقبت از آنِ پرهیزکاران است».^[34]

31. فضیلت دیگری برای اهل قم

یکی از راویان حدیث می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودم که این آیه شریفه قرائت شد:

«فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیهِمْ عِبَاداً لَّنَا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّیارِ وَکانَ وَعْداً مَّفْعُولًا»^[35]

سؤال کردم این افراد چه کسانی هستند؟ امام سه مرتبه فرمود: به خدا قسم آنها قمی ها هستند».^[36]

32. حافظان دین

از ائمه اهل بیت علیهم السلام روایت شده که:

«لَوْلَا الْقُمیوُنَ لَضاعَ الدّینُ

؛ اگر قمی ها نبودند دین ضایع می شد».^[37]

33. انصار امامان علیهم السلام

امام صادق علیه السلام فرمود:

«اهْلُ خُراسانَ اعْلامُنا، وَاهْلُ قُمْ انْصارُنا

؛ مردم خراسان اعلام و نشانه های ما، و اهالی قم یاوران ما هستند».^[38]

34. خوشا به حال قمی ها!

امام هشتم علیه السلام فرمود:

«انَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِیةَ ابْوابٍ وَلِاهْلِ قُمْ واحِدٌ مِنْها فَطُوبی لَهُمْ، فَطُوبی لَهُمْ، ثُمَّ طُوبی لَهُمْ

؛ بهشت هشت در دارد که یکی از آنها اختصاص به قمی ها دارد. خوشا به حال آنها، خوشا به حال آنها، خوشا به حال آنها».^[39]

35. غفران الهی برای اهل قم

امام صادق علیه السلام فرمود:

«اهْلُ قُمْ مَغْفُورٌ لَهُمْ

؛ غفران الهی برای اهل قم است».^[40]

36. خاستگاه شیعیان حقیقی

اباصلت می گوید: «خدمت امام رضا علیه السلام بودم، عدّه ای از مردم قم خدمت حضرت رسیده، و بر آن حضرت سلام کردند. حضرت جواب سلامشان را داد و آنها را گرامی داشت، سپس به آنها فرمود:

مَرْحَباً بِکمْ واهْلًا! فَأَنْتُمْ شیعَتُنا حَقّاً

؛ آفرین و درود بر شما! شما قمی ها شیعیان حقیقی ما هستید».^[41]

37. مردم نجیب

حماد الناب می گوید: من و گروهی دیگر خدمت امام صادق علیه السلام بودیم که عمران بن عبداللَّه قمی وارد شد. امام با رویی باز از وی استقبال نمود و از حال وی پرسید و به او نیکی کرد. هنگامی که رفت از حضرتش پرسیدم: این شخص، که اینگونه با او رفتار خوب داشتید و احترامش کردید، که بود؟ امام فرمود:

«مِنْ اهْلِ بَیتِ النُّجَباءِ

- یعنی اهل قم-

ما ارادَهُمْ جَبَّارٌ مِنَ الْجَبابِرَةِ إلّا قَصَمَهُ اللَّهُ!

؛ وی از مردم نجیب قم بود. مردمی که هرگاه ظالمین قصد سویی نسبت به آنها داشته باشند خداوند آنها را در هم می شکند».^[42]

38. عمران بن عبداللَّه قمی

ابان بن عثمان می گوید: عمران بن عبدالله قمی وارد بر امام صادق علیه السلام شد. حضرت خطاب به او فرمود:

«کیفَ انْتَ؟ وَکیفَ وُلْدُک؟ وَکیفَ اهْلُک؟ وَکیفَ بَنُو عَمّک؟ وَکیفَ اهْلُ بَیتِک؟ ثُمَّ حَدَّثَهُ مَلِیاً. فَلَمَّا خَرَجَ قیل لِابی عَبْداللَّهِ علیه السلام: مَنْ هذا؟ قالَ: نَجیبُ قُومِ النُّجَباءِ، ما نَصَبَ لَهُمْ جَبَّارٌ الّا قَصَمَهُ اللَّهُ

؛ حالت چطور است؟ فرزندانت چطورند؟ عموزادگانت چطورند؟ اهل بیت تو چگونه اند؟ سپس برای مدّتی طولانی با او سخن گفت. هنگامی که عمران از خدمت امام مرخص شد، کسی پرسید: این آقا (که اینقدر مورد احترام شما قرار گرفت) چه کسی بود؟ فرمود:

فرد نجیبی از قوم نجباء (مردم قم) بود. مردمی که هرگاه ستمگری قصد بدی نسبت به آنها کند، خداوند او را درهم می شکند».^[43]

39. مقام رفیع زکریا بن آدم رحمه الله

زکریا ابن آدم قمی به امام رضا علیه السلام عرض کرد: ای مولا و سرورم! می خواهم از قم هجرت کنم، زیرا آدمهای سفیه و نادان در آنجا زیاد شده اند! امام فرمود:

«لاتَفْعَلْ فَانَ الْبَلاءَ یدْفَعُ بِک عَنْ قُمْ کما یدْفَعُ الْبَلاءُ عَنْ اهْلِ بَغْدادَ بِابِی الْحَسَنِ الْکاظِمِ

؛ این کار را مکن؛ زیرا بلاها به خاطر تو از قم دفع می شود، همانگونه که از اهل بغداد به خاطر وجود (پدرم) امام کاظم علیه السلام دفع می گردد».^[44]

40. ثواب نماز در مسجد مقدّس جمکران

مرحوم حاج میرزا حسین نوری در کتاب نجم الثاقب داستان بنای مسجد مقدّس جمکران را نقل کرده است. در همان حکایت که در بیداری واقع شده، نه در خواب، به نقل از امام زمان علیه السلام خطاب به حسن مثله جمکرانی آمده است: به مردم بگو به این مکان رغبت نشان دهند و آن را مغتنم بشمارند و در آنجا چهار رکعت نماز بگذارند. پس از بیان چگونگی چهار رکعت نماز فرمودند:

«فَمَنْ صَلّاهُما فَکانَّما صَلَّی فی الْبَیتِ الْعَتیقِ

؛ هر کس این دو نماز را انجام دهد، گویا در کعبه نماز خوانده است».^[45]

پی نوشت ها