آکنه : شناخت و شیوه های درمان

آکنه چیست: آکنه یک نوع ضایعه التهابی پوست میباشد.

شـیـوع ایـن بــیماری تا چه حد است: آکنه %90 جـوانـان 24-12 سال را گریبانگیر خود میکند. اما افـراد 40-10 سـال را نـیـز مـمـکن اسـت شــامل گردد.

آکـنـه چـه تـاثـیـراتـی مـمـکن است بر روحیه فرد مـبـتـــلا بگذارد؟ افراد مبتلا به آکنه معمولا دارای خصوصیات زیر میباشند:

1- اعتماد بنفس  پایین.
2-احساس عدم امنیت.
3-رفتارهای خشونت آمیز.
4- احساس شرمساری.
5- بسیار زود رنج.
6-مضطرب.

پیش از آنکه علل پیدایش آکنه را متذکر شویم نگاهی می اندازیم به عواملی که در ایجاد آکنه نقش ندارند:

1- رژیم غذایی: ثابت گردیده که مصرف شکلات، چیپس، شکر، پیتزا، سیب زمینی سرخ کرده؛ غذاهای چرب و یا سرخ کرده و شیرینی تاثیری بروی آکنه ندارند.

2- وراثت:به استثنای آکنه های بسیار شدید وراثت نقشی در ایجاد آکنه ندارد.

3- پوست چرب: تنها داشتن پوست چرب نمیتواند ایجاد آکنه کند.

آکنه چگونه ایجاد میگردد؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پوست طبیعی دارای منافذ ریزی می بـاشـد که
مـنـافذ ریشه مو-غده چربی و یا فولیکول نامیده
میـگـردد. ایـنها همان منافذی میباشند که موها
از آنـها خـارج میـگردند. در انتهای این منافذ غدد
چـربـی قـرار دارنـد کـه بـا تـرشـح مـواد روغنی و
چرب(SEBUM) موجب نرم شدن، لطیف گشتن
و مـرطوب شدن پوست شما میگردند.سلولهای
سـطـحی پـوسـت نیز همانطور که میدانید بطور
مرتب درحال ریزش وجایگزینی توسط سلولهای
جـدیـد مـیـباشند. در روی پوست انسان باکتری
بــــی هـــــوازی و بـــــــی خــــطــــری بــــنـــــام
PROPIONIBACTERUM ACNES بـطــور طــبیعی
زنـدگی مـیکــند. حال ببینیم چگونه شرایط  فوق
از حالت طبیعی خارج گشته و آکنه ایجاد میگردد. در ایجاد آکنه 3 عامل سلولهای مرده پوست، غدد چربی و باکتریهای سطح پوست نقش کلیدی خواهند داشت:

1- افزایش ترشح غدد چربی: در دوران بلوغ ترشح هورمون تستوسترون(TESTOSTRONE) یا همان هورمون مردانه افزایش می یابد. تستوسترون هم در بدن مردان و هم در بدن زنان موجود میباشد اما میزان آن در بدن مردان 4 برابر زنان میباشد. هنگامی که ترشح تستوسترون افزایش می یابد، تستوسترون توسط پوست بهدی هیدروتستوسترون مبدل گشته و سبب تحریک غدد چربی میگردند. بنابراین حجم و میزان ترشح غدد چربی افزایش می یابد.

2- عدم ریزش طبیعی سلولهای مرده سطح پوست: برخی اوقات ریزش سلولهای مرده پوست از حال طبیعی خارج میگردد. ریزش نامناسب سبب میگردد که سلولهای مرده پوست به یکدیگر چسبیده و بروی هم انباشته گردند.

3- افزایش سرعت تکثیر سلولهای پوست: برخی اوقات سرعت تکثیر سلولهای پوست از حالت طبیعی خارج گشته و با سرعت بیشتری تکثیر می یابند (5 برابر حالت طبیعی). همین امر سبب میگردد تا سلولهای پوستی بموقع ریزش نیابند.

4-هنگامی که سلولهای مرده پوست بموقع نمیریزند و یا سرعت تکثیرشان افزایش می یابد، سبب انسداد روزنه های فولیکول میگردند. بنابراین ترشحات مترشحه از غدد چربی نمیتوانند مانند قبل بسهولت از کانال فولیکول جریان یافته و به سطح پوست بریزند. از طرفی هنگامی که ترشحات غدد چربی از میزان طبیعی خود افزایش می یابد دو عامل فوق دست بدست هم داده و سبب احتباس و تجمع مواد چرب(SEBUM) در پشت محل انسداد میگردند. تجمع ترشحات  چربی به همراه سلولهای مرده پوست به زیر روزنه های مسدود یک محیط ایده آل برای رشد و تکثیر باکتریهای بی هوازی پوست فراهم می آورند. بنابراین جوش های موسوم به آکنه تجمع باکتریها، سلولهای مرده پوست و چربی میباشند. هرگاه محتویات جمع شده در این کانالهای مسدود به داخل پوست اطراف نفوذ کند یک واکنش التهابی روی میدهد. تجزیه سبوم به اسیدهای چرب و ترشح آنزیم توسط باکتریها نیزمسبب التهاب میباشند. التهاب جوشها به علت هجوم گلبولهای سفید به سمت جوشها میباشد که برای از میان بردن عامل متجاوز و از میان بردن آنها صورت میپذیرد.

نکته: همانطور که هورمون تستوسترون ایجاد آکنه میکند، استروژن یا همان هورمون زنانه در خشک کردن و کاهش ترشحات غدد چربی موثر بوده و میتواند سبب درمان آکنه گردد.

در کدام نواحی بدن بیشتر آکنه دیده میگردد؟
هر کجا که مو وجود داشته باشد جوش هم ممکن است ایجاد گردد. اما در برخی نواحی بدن که غدد چربی تراکم بیشتری داشته و میزان ترشح چربی بیشتر میباشد آکنه نیز بیشتر مشاهده میگردد این نواحی شامل: صورت، قفسه سینه، پشت، شانه ها و بخش فوقانی بازوها میباشند.

نکته: یکی دیگر از عواملی که میتواند در ایجاد آکنه موثر باشد خود مو میباشد. موهای ضخیم و بزرگ مجرای عبور چربی را باز نگاه میدارند اما موهای ریز و ضعیف فاقد چنین خاصیتی میباشند

عوامل بوجود آورنده آکنه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- مواد آرایشی: اکثر محصولات آرایشی دارای ترکیبات مسدود کننده پوست(COMEDOGENIC) میباشند. بنابراین هنگام انتخاب و مصرف آنها دقت کنید. پیش از آرایش کردن صورتتان دستان خود را با آب و صابون بشویید. همچنین نگذارید آرایش روی صورتان برای مدت طولانی باقی بماند. هنگامی که به خانه بازمیگردید آرایش صورت خود را کاملا با آب و صابون بشویید.

2- دوران بارداری و عادات ماهیانه: در 3 ماهه نخست بارداری و چند روز پیش از قاعدگی به خاطر نوسانات هورمونی آکنه تشدید میگردد.

3-داروها: مصرف برخی داروها میتواند ایجاد آکنه کند مانند استروئیدها و کورتیکواستروئیدها، تزریق و یا مصرف قرص تستوسترون، لیتیوم و دانازول.

4- رژیم غذایی: مصرف بیش از حد ید سبب تشدید آکنه میگردد. ید در نمک، مارچوبه و غذاهای دریایی وجود دارد.

5- مواد شیمیایی: برخی مواد شیمیایی ایجاد آکنه میکنند مانند علف کشها، قیر و قطران زغال سنگ، روغن پارافین، روغنهای روان کننده و روغن های خوراکی حین آشپزی.

6- تحریکات پوستی: از اعمال فشار و ایجاد سایش در نواحی مستعد  زدن جوش خودداری کنید. از قرار دادن طولانی مدت دستان بزیر چانه خودداری کنید.

7- آب و هوا: آکنه در آب و هوای گرم و مرطوب تشدید میگردد.همچنین پس از سونای طولانی مدت.

8- فصول سال: شیوع آکنه در فصول پاییز و زمستان افزایش می یابد.

9- نور خورشید: نور خورشید سبب تشدید آکنه میگردد. زیرا به پوست آسیب رسانده و تولید چربی را نیز افزایش میدهد. نور خوشید خاصیت میکروب کشی نیز دارد. اما صدمه ای که به پوست وارد میسازد از خاصیت میکروب کشی آن بمراتب بیشتر میباشد.

10- آلودگیها و محرکهای محیطی.

11- اعمال فشار، ترکاندن و کندن جوشها: عامل ایجاد جوشهای جدید میباشد.

12- استرس: استرس ارتباط بسیار تنگاتنگی با آکنه دارد. به این علت که استرس ترشح هورمون تستوسترون را افزایش میدهد. عامل استرس در زنان  بیشتر حائز اهمیت میباشد زیرا تحمل بدن آنها به افزایش این هورمون کمتر از مردان میباشد.

تقسیم بندی آکنه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- آکنه والگاریس(VULGARIS ACNE):متداولترین نوع آکنه میباشد. هــــــمان جوشهای غرور جوانی میباشند.

2- آکنه روزاسه(ROSACEA ACNE): این آکنه افراد بالای 30 سال را مبتلا میسازد. عامل بوجود آورنده آن پرخون گشتن غدد چربی میباشد که افزایش ترشح غدد چربی را در پی دارد.

انواع جوشهای والگاریس
جوشهای والگاریس به دو نوع التهابی و غیر التهابی تقسیم بندی میگردد.

1- جوشهای غیر التهابی: این جوشها به جوشهای کمدو(COMEDO)  مشهور میباشند که شامل جوشهای سر سفید و سر سیاه میباشند:

*  جوشهای سرسفید(WHITEHEAD=CLOSED COMEDO):

هنگامی که کانال فـولـیـکول مو کـامـلا مـسـدود
بـوده و جـوش زیـر سـطـح پـوسـت واقــع اسـت.
جوش حاوی سبـــوم، باکتری و سلولهای مـرده
پوست میباشد.

*جوشهای سر سیاه(BLACKHEAD=OPEN COMEDO):

هـنـگامـــی که اندکی از جوش سر باز کرده و به
سطح پوست نیز رسیده است.رنگ سیاه آن به
علت ترکیب ملانین (رنگدانه پوست) با اکسیژن
هوا میباشد. (اکسید ملانین)

2- جوشهای التهابی: این جوشها هنگامی پدید می آیند که محتویات جوش به نسوج اطراف انتشار می یابد:

* پاپول(PAPULE): بــه جـوش هــای کــوچــک،
صورتی رنگ، سفت و تـوپر، حساس به لمس و
انــدکــی برجسته اطلاق میگردد. پاپیولها در پی
واکــنش به پروسه آکنه ایجاد میگردند (عفونت و
یا خـراشیدگی پوست، تجـمـع تــرشحات نسوج
پـوسـت و یـا هایپرتروفی سلولهای پوست). این
جوشها فاقد چرک میباشند.

* پاستول-جوش قرمز(PUSTULE=PIMPLE)
جوشهای چرکی میباشند. قرمز رنگ و شکننده
مـیباشند. علت آن ترکیدن جوش و انتشار آن به
اطراف ضایعه و هجوم گلبولهای سفید به سمت
جوش می بـاشـد. جوش های قرمز از گلبولهای
سـفید، سلولهای مرده پوست و سبوم تشکیل
یافته اند.

* نودول = کیست(CYST=NODULE):موارد شدید آکنه میباشند که مشخصه آنها جوشهای بزرگ و عمیق،دردناک،سفت،چرکین و ملتهب میباشد.

* کونگلوبتا(ACNE CONGLOBATE): شدیدترین فرم آکنه والگاریس میباشد که در مردان بیشتر رایج است. مشخصات آن چنین است: ضایعات جوش مانند متعدد، وسیع و پیوسته  که در دستها، صورت، پشت و زانوها مشاهده میگردد.

لکه ها و جای زخم پس از بر طرف گشتن جوش

1- ماکول(MACULE): نـقـاط مـسـطــح و قرمز
رنـگ موقتی میباشند که در واقع باقیمانده زخم
جـــوش هستند. معمولا 3-2 هفته اثرشان روی
پوست باقی میماند اما ممکن است این مدت 6
ماه بطول انجامد.

2- تجمع رنگدانه ها (PIGMENTATION):تجمع رنگدانه ها در جوشگاه (مکانی که جوش التیام یافته) میباشد که ممکن است تا 2 سال اثرش باقی بماند. برای درمان آن میتوانید از کرمهای لایه بردار و ساینده استفاده کنید. ازکرمهای حاوی هیدروکینون(HYDROQUINONE) %2  نیز میتوانید استفاده کنید.

3- جوشگاه و یا اسکار(SCARS): جای جوش به علت آسیب به بافت پوست در طی پروسه ترمیم ایجاد میگردند. اسکارها به دو صورت ایجاد میگردند:

* افزایش تولید نسج: در این حالت سلولهای پوست کلاژن بیشتری تولید میکنند که بصورت برجستگیهای سفت و نامنظم نمودار میگردند. به این حالت اصطلاحا کلوئید(KELOID) میگویند.

* از دست رفتن نسوج: در این حالت در جای جوش فرورفتگی و حفره های کم عمقی ایجاد میگردد.

نکته: برای پیشگیری از بوجود آمدن اسکار ها از فشار دادن، ترکاندن، دستکاری و کندن جوشها جدا خودداری کنید.

روشهای درمان لکه ها و اسکار ناشی از جوش
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- لیزر: این عمل با سوزاندن لایه فوقانی پوست  توسط لیزر انجام میگیرد.

2- تزریق کلاژن(COLLAGEN INJECTION):با تـــزریق کــلاژن درست زیر اسکار فرورفتگی های ناشی از آکنه را پر میکنند.

3- لایه برداری شیمیایی(CHEMICAL PEELING):توسط لایه بردارهای شیمیایی لایه فوقانی پوست را پیلینگ میکنند.

4- سایش پوست(DERMABRATION):در این روش لایه فوقانی پوست توسط ساینده های مکانیکی برداشته میگردد.

5- ریز سایش پوست(MICRODERMABRATION): در این روش پوست توسط کریستالهای بسیار ریزی که عمدتا از سدیم بیکربنات و آلومینیوم بی کربنات تشکیل یافته اند لایه برداری میگردد. همچنین این عمل سبب تحریک تولید  کلاژن و الاستین در پوست میگردد.

6- شوینده های لایه بردار(EXFOLIATING CLEANSER): این شوینده ها حاوی ذرات بسیار ریز ساینده میباشند که با ماساژ دادن آنها بروی پوست، پوست لطیف تر و هموار تر میگردد.

درمان دارویی آکنه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-BENZOYL PEROXIDE: بنزوئیل پروکساید یکی از پر مصرف ترین داروهایی است که برای درمان آکنه استفاده میگردد. که در انواع %2٫5 -%5 -%10 در دسترس میباشد. بنزوئیل پروکساید دارای خاصیت آنتی باکتریال بوده و همچنین التهاب را کاهش داده و تولید چربی را نیز سرکوب میکند. البته برخی از افراد به این دارو آلرژی داشته که نباید از آن استفاده کنند.

2-SALICYLIC ACID: اسید سالیسیلیک خاصیت لایه برداری داشته و مصرف آن سبب باز شدن منافذ مسدود پوست، نرم شدن پوست و ریزش سلولهای مرده پوست میگردد. بهتر است این دارو را همراه با بنزوئیل پروکساید مورد استفاده قرار دهید.

3-SULFUR: سولفور عملکردی مشابه با بنزوئیل پروکساید دارد. این دارو نیز باید همراه با دیگر داروهای ویژه درمان آکنه مورد استفاده قرار گیرد.

4-GLYCOLIC ACID:اسید گلیکولیک سبب پاکسازی سلولهای مرده پوست و همچنین تحریک پوست برای تولید سلولهای جدید میگردد.

5-RETINOIDS:رتینوئیدها کرمهای موضعی میباشند که ساختمانی شبیه به ویتامین A دارند. سبب باز شدن منافذ مسدود پوست و کاهش التهاب میگردند. همچنین این مواد ریزش سلولهای مرده پوست را نرمال میسازند. عوارض جانبی این نوع کرمها شامل: تحریک پذیری پوست، خشکی پوست و افزایش حساسیت نسبت به نور میگردد بنابراین میباید رتینوئیدها را همراه با کرمهای ضد آفتاب مصرف کرد. رتینوئیدهای موجود در بازار شامل:RETIN-A(TRETINOIN),DIFFERIN (ADPALENE),TAZOROTENE,AVITA میباشند.

6-ANTIBIOTICS:آنتی بیوتیکها به دودسته خوراکی و موضعی موجود میباشند.

* آنتی بیوتیکهای خوراکی: شامل TETRACYCLINE-ERYTHROMYCIN-CLINDAMYCIN-MINOCYLINE میباشند. مصرف آنتی بیوتیکهای خوراکی روشی ایده آل برای درمان آکنه نمیباشند چرا که آنتی بیوتیکهای خوراکی به سختی به پوست نفوذ میکنند. عوارض جانبی آنها شامل: حالت تهوع، سوزش سر سینه، آسیب به کلیه ها و کبد میباشد.

* آنتی بیوتیکهای موضعی: شامل CLINDAMYCIN GEL-BENZACLIN-ERYTHROMYCIN GEL-AZELIC ACID-BENZAMYCIN-SODIUM SULFACETAMIDE میباشند که بصورت ژل، لوسیون و محلول موجودند. آنتی بیوتیکهای موضعی نسبت به آنتی بیوتیکهای خوراکی برتری دارند زیرا عوارض جانبی اندکی داشته و مستقیما نیز روی  پوست اعمال میگردند. عوارض آنها: خشکی پوست و تحریک پذیری پوست میباشد.

7-ACUTANE=ISOTRETINOIN:آکوتان در واقع ویتامین A سنتتیک میباشد. مصرف آن کاهش تولید چربی و ریزش سلولهای مرده را در پی دارد. آکوتان برای درمان آکنه های شدید (کیست) و مزمن تجویز میگردند. عوارض آن شامل: خشکی زیاد پوست، خونریزی بینی، درد عضلانی، کاهش دید در شب، خارش، خشکی دهان و حساسیت به نور میباشد. زنان باردار بهیچ عنوان نباید از این دارو مصرف کنند.

8-HORMONES:برخی قرصهای ضد بارداری که حاوی هورمون استروژن میباشند برای درمان آکنه خانمها تجویز میگردد.

9-CLEANSERS:شستشو دهند های ملایم و آنتی باکتریال میباشند.

10-SOAPS: صابونهای بسیاری برای درمان آکنه در بازار در دسترس قرار دارد که اغلب آنها دارای خاصیت آنتی باکتریال میباشند. یکی از این صابونها ACTIVEX نام دارد.

توجه: پیش از مصرف هر یک داروهای فوق حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

چند روش درمان خانگی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-از یخ برای کاهش التهاب و تورم جوشها استفاده کنید.

2-چای بنوشید و سیر مصرف کنید.

3- خمیر نشاسته یک لایه بردار ملایم میباشد. خمیر نشاسته را میتوانید با مخلوط نشاسته و آب بدست آورید.

4- شما میتوانید برای خشک کردن جوش ها از خمیر دندان (غیر ژلی) استفاده کنید. برای اینکاراندکی از خمیر دندان را بروی جوشها قرار دهید.

5-برای کاهش تورم و التهاب جوشها اندکی کرم هیدروکورتیزون بروی جوشها بمالید.

راهکارهای پیشگیری از جوش
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- صورت خود را روزی 2 تا 3 مرتبه با آب و صابون آنتی باکتریال بشویید.

2-از مالش شدید پوست خودداری کنید.

3- از فشار دادن، کندن، ترکاندن و دستکاری جوش ها خودداری کنید.

4-هیچگاه از تیغهای کند برای اصلاح صورت استفاده نکنید.

5- پیش از تراشیدن موهای صورت، صورت خود را کاملا با آب و صابون بشویید. پس از اصلاح نیز همین کار را تکرار کرده سپس از محصولات افتر شیوAFTERSHAVE  حاوی ترکیبات قابض استفاده کنید.

6-  از پوست خود در برابر تابش خورشید محافظت کنید.

7-هنگام استفاده از لوازم آرایشی دقت کرده و نگذارید اینگونه مواد روی صورتتان برای مدت طولانی باقی بمانند.

8-از مرطوب کننده های روغنی استفاده  نکنید.

9- ورزش کنید. ورزش در کاهش اثرات منفی استرس بسیار سودمند میباشد. اما پیش از اقدام به فعالیت بدنی صورت خود را کاملا با آب و صابون بشویید (بخصوص اگر آرایش دارید). پس از فعالیت بدنی نیز حمام گرفته و یا حداقل صورت خود را مجددا با آب و صابون بشویید.

10- رژیم غذایی را برگزینید که استرس به بدن شما وارد نسازد. مصرف الکل ، کافئین ، نیکوتین و شکر را به حداقل رسانده و در عوض حبوبات، غلات، سبزیجات و میوه بیشتری مصرف کنید.

11- مصرف مواد غذایی حاوی مقادیر زیاد روی نیز در کاهش التهاب موثر میباشند. روی در مرغ، گوشت قرمز و حبوبات به وفور یافت میگردد.

12- از تکنیکهای کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا  و تنفس عمیق بهره گیرید.

نکته آخر: آنکه هیچگاه تسلیم نگردید و تا زمانی که جوشهای شما کاملا برطرف نگردیده از پای ننشینید. هرگاه یک روش درمانی موثر واقع نگشت به روشی دیگر روی آورید. این نکته را نیز بخاطر داشته باشید هر دارویی را که برای درمان آکنه مورد استفاده قرار میدهید حداقل 3 ماه باید صبر کنید تا اثرات آن خود را آشکار سازد انتظار معجزه یک شبه نداشته باشید.