حبیبه مرتضی : کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : بارداری یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان است و روابط جنسی و زناشویی در اثر تغیرات فیزیکی و روانشناختی متعدد در دوران بارداری دستخوش تغییر می‌شود. حاملگی و زایمان رابطه عمیقی با فعالیت و بهداشت جنسی دارد. تغییراتی که با حاملگی، زایمان و تغییر نقش مادری همراه است، دارای اهمیتی خاص می‌باشد و یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های تغییر در زندگی زن را به وجود می‌آورد. فعالیت جنسی طی بارداری تحت تأثیرتغییرات فیزیکی و هیجانی و همچنین عقاید و باورها در این رابطه قرار می‌گیرد، اما بیشتر مشکلات جنسی این دوران ناشی از باورها و تصورات غلط و عدم درک صحیح ازتغییرات فیزیکی و هیجانی طی حاملگی است. به طور کلی تاثیر بارداری برروی روابط زناشویی را می‌توان به دو صورت تفسیرنمود: 1- این دوران می‌تواند منجر به عمیق‌تر شدن روابط زوجین و یا 2- منجر به از هم گسیختگی آن گردد.
بیشتر بخوانید:
عوامل موثر بر فعالیت جنسی در طول بارداری
الگوهای جنسی پیش از بارداری که شامل تعداد، دفعات نزدیکی، رضایت جنسی و راحتی و توانایی زوج در برقراری ارتباط جنسی است.
معنی و مفهوم مسائل جنسی از نظر هر کدام از زوج‌ها
مفهوم بارداری برای هر کدام از زوجین و تجربه‌های قبلی در این مورد
وضعیت عمومی زن در دوران بارداری
مشکلات و عوارض پزشکی دوران بارداری
توصیه‌های مراقبین بهداشتی در مورد عدم برقراری روابط جنسی
خواسته یا ناخواسته بودن بارداری حاضر
ترس از صدمه به جنین و از دست دادن حاملگی در اثر برقراری روابط جنسی در دوران بارداری
نحوه پاسخ‌دهی هر کدام از زوجین به تغییرات ظاهری و بدنی زن در دوران بارداری
در چه شرایطی فعالیت جنسی در دوران بارداری باید محدود گردد؟
سابقه تهدید به سقط
سابقه زایمان زودرس
وجود جفت سر راهی (جفتی که در پایین رحم قرار گرفته است)
نارسایی گردن رحم (وقتی طول آن در سونوگرافی کمتر از 3 سانتی‌متر گزارش شود و گردن رحم زودتر از موعد آماده زایمان گردد)
انقباض زودرس رحمی و خونریزی واژینال
سابقه فشار خون افزایش یافته در اثر بارداری
پارگی زودرس پرده‌های دور جنین
فعالیت جنسی در دوران بارداری
بر اساس پژوهش‌ها فعالیت جنسی زنان در طول بارداری، تحت تاثیر الگوهای جنسی آنها پیش از بارداری بوده و اغلب آنها با کاهش در میزان فعالیت جنسی در دوران بارداری روبرو می‌شوند. با افزایش سن بارداری، معمولا تعداد نزدیکی‌ها به شدت کاهش می‌یابد، اما در تحقیقات مختلف، هیچ ارتباطی بین مقاربت مکرر و زایمان پیش از موعد به دست نیامد.
بارداری زمان افزایش هشیاری جنسی و حساسیت در بعضی از زنان است و در بعضی از موارد این حساسیت تغییری نکرده یا حتی کاهش می‌یابد. بعضی از پژوهش‌ها تغییراتی را در میل جنسی همسران گزارش کرده‌اند. برخی از مردان نسبت به زنان باردار در دل خود، احساس احترام می‌کنند و نمی‌توانند رابطه جنسی با همسرشان برقرار کنند. اگر همسرتان دچار اختلالاتی در میل جنسی شده است، به یک روانپزشک ماهر مراجعه کنید. گاهی همسران از پذیرش نقش پدری در آینده نزدیک نگرانند، بویژه وقتی بارداری ناخواسته بوده است. در این موارد یک مشاوره خانوادگی می‌تواند مفید باشد.
فعالیت جنسی در سه ماهه اول بارداری
در سه ماهه اول بارداری در اکثر زنان میل جنسی و تعداد دفعات نزدیکی کاهش می‌یابد. مشکلاتی چون مشکلات روده‌ای، تهوع و استفراغ، درد پستان‌ها، پرخونی لگن و میل به افزایش خواب و استراحت در این دوران ممکن است میل جنسی را کاهش دهد. تردید در رابطه جنسی ممکن است مربوط به ترس از سقط جنین باشد، به خصوص اگر زوجین در بارداری قبلی سقط و عوارض مامایی دیگری را تجربه کرده باشند.
توصیه‌ها
در صورت خستگی، زمان آمیزش باید کوتاه‌تر شود. این خستگی فیزیکی به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به توقف فعالیت جنسی در بعضی از خانم‌ها شود. به همسرتان اجازه دهید تا احساسات شما را در مورد آمیزش و لمس سینه‌ها درک کند. به او اطمینان دهید که هنوز دوستش دارید.
بسیاری از خانم‌ها در طی سه ماهه اول بارداری از زیر دل درد و کرامپ‌ها وکمر درد پس از ارگاسم شکایت می‌کنند. ماساژ کمر در این دوره علاوه بر مفید بودن احساس خوشایندی را نیز برای زنان باردار فراهم می‌نماید، بنابراین می‌توانید از همسرتان بخواهید محبتش را با ماساژ دادن، در آغوش گرفتن و بوسیدن به شما ابراز کند. ترس از سقط، در انتهای سه ماهه اول کاهش پیدا می‌کند و هر دو زوج احساس امنیت بیشتری برای برطرف کردن نیاز جنسی یکدیگر می‌کنند. به زوجین باید اطمینان داد که این دوران بهترین زمان برای تجربه اثبات عشق و صمیمیت از قبیل بوسیدن، در آغوش کشیدن و ماساژ می‌باشد.
فعالیت جنسی در سه ماهه دوم بارداری
بسیاری از تحقیقات سه ماهه دوم را راحت‌ترین زمان برای معاشقه طی بارداری دانسته‌اند، زیرا در این دوران مادر احساس راحتی جسمی، روانی و جنسی بهتری دارد. در سه ماهه دوم پرخونی لگن باعث افزایش واضح در شهوات شده و می‌تواند منجر به افزایش شدت ارگاسم (ارضا شدن) در زنان شود. در این دوران بازگشت به حالت عادی پس از ارگاسم نیازمند زمان بیشتری بوده و هیچگاه به صورت کامل انجام نمی‌شود. ممکن است همسر به علت ترس از پارگی کیسه آب و صدمه به جنین از نزدیکی خودداری کند که می‌توان به زوجین توصیه کرد از وضعیت‌های دیگری برای نزدیکی استفاده کنند.
توصیه‌ها
برخی از وضعیت‌های نزدیکی در بارداری که در سه ماهه دوم و سوم مورد استفاده قرار می‌گیرند:
خوابیدن به پهلو – زن در بالا و چهره به چهره همسرش- زن خمیده روی زانو – زن در بالا و چهره او مقابل پاهای همسرش- هر دو نشسته رو در روی هم و پای زن روی پای همسرش
حرکت جنین نیز می‌تواند موجب کاهش میل جنسی در بعضی از خانم‌ها گردد. بسیاری ازخانم‌ها، با احساس حرکت جنین در طی فعالیت جنسی احساس گناه کرده و تصور می‌کنند جنین در حال مشاهده آنها است، در حالی که این نگرانی کاملا بی‌مورد است، بنابراین اصلا احساس گناه نکنید.
فعالیت جنسی در سه ماهه سوم بارداری
با پیشرقت بارداری تعداد دفعات نزدیکی کاهش یافته و شایع‌ترین علت آن ترس می‌باشد. زنان باردار در طول نزدیکی تحریک کمتری را تجربه می‌کنند. مشکلات جسمی چون شکم بزرگ، سوزش معده، پا درد، ترشح پستان‌ها و انقباضات رحمی بر روی فعالیت جنسی تاثیر دارد. از نزدیکی جنسی در اواخر بارداری در حالتی که زن خوابیده به پشت است باید خودداری شود، زیرا رحم به عروق فشار می‌آورد و بازگشت خون به قلب و اکسیژن‌رسانی به جنین مختل می‌شود. درباره نزدیکی در اواخر بارداری با پزشک مشورت شود، زیرا با توجه به شرایط جسمس و تاریخچه پزشکی ممکن است فعالیت جنسی ممنوع گردد.
بیشتر بخوانید:
توصیه‌ها
وجود هموروئید دردناک و ملتهب نیز می‌تواند بر علایق و روابط جنسی، اثر مهار کننده‌ای داشته باشد، بنابراین توصیه‌های لازم برای کاهش یبوست را باید جدی بگیرید. به محض احساس فشار و انقباض رحم، به پهلوی چپ دراز کشیده و مدتی استراحت کنید. اگرچه ضربان قلب جنین کمی کاهش می‌یابد، اما هیچ مدرکی مبنی بر خطر‌آفرین بودن این حالت موجود نیست. بازگشت احساس خستگی در سه ماهه سوم بارداری برای بسیاری از زنان آزار دهنده است (به دلیل کمبود خواب و تحمل وزن زیاد شکم). به محض احساس خستگی، وضعیت‌تان را تغییر دهید و یا به پهلوی چپ استراحت کنید. ماساژ کمر علاوه بر کاهش درد و گرفتگی می‌تواند خوشایند بوده و ارتباط شما را با همسرتان حفظ کند. از همسرتان بخواهید با جنین، حرف بزند این کار می‌تواند احساس نزدیکی بیشتری را بین شما، همسرتان و جنین ایجاد کند.
توصیه‌هایی برای پدران
اگر همسرتان نخواهد که رابطه جنسی داشته باشید، ممکن است که تنهایی شما افزایش پیدا کند. این اتفاق امری قابل وقوع در دوران بارداری بوده و بین خانم‌های مختلف متفاوت است. معمولا دلیلی برای اجتناب از رابطه جنسی وجود ندارد. برای برخی زوج‌ها انجام عمل جنسی در حین بارداری دشوار است. اگر درباره تغییر شکل بدن همسرتان احساس ناراحتی می‌کنید، در این باره با او صحبت کنید. او شاید از تغییر فیزیکی خود احساس ناراحتی می‌کند و اگر فکر هم بکند شما نوع رفتار او در حین رابطه جنسی را دوست ندارید، شاید ضربه بخورد. می‌توانید مسائل مربوطه را با پزشک‌تان در میان بگذارید و فراموش نکنید شرایط جسمی و فیزیکی در دوران بارداری برای هر خانم متفاوت است. در مورد این موضوع مهم حتما از پزشک‌تان راهنمایی بخواهید که دقیقا طبق توصیه‌های مناسب برای همسر خود رفتار کنید.
نکات قابل توجه برای رابطه جنسی در دوران شیوع کرونا
نکات بهداشتی را قبل، حین و بعد از رابطه جنسی رعایت کنید
قبل و بعد از رابطه زناشویی دست‌ها به مدت
20 ثانیه با آب و صابون شسته شود.
راه اصلی انتقال ویروس کرونا، قطره‌های تنفسی و بزاق است. همچنین وجود ویروس در مدفوع افراد مبتلا گزارش شده است. به زوجین تاکید می‌گردد که مقاربت به صورت واژینال باشد.
پایبندی به مسائل اخلاقی و روابط زناشویی در چارچوب خانواده و پرهیز از رفتارهای پرخطر ضروری است. اگر علامتی از بیماری کرونا ندارید، برقراری رابطه جنسی و زناشویی در این شرایط بلامانع است. زوجی که به طور معمول در منزل و زیر یک سقف زندگی می‌کنند غیر از رابطه زناشویی ارتباطات دیگری نیز دارند مانند در کنار هم غذا خوردن، کنار هم نشستن، خندیدن و صحبت کردن. در هر کدام از این ارتباط‌ها ممکن است از طریق قطرات تنفسی و یا تماس با سطوح آلوده ویروس منتقل شود؛ ولی در یک زندگی خانوادگی نباید بیش از حد حساسیت از خود نشان داد، بنابراین برقراری رابطه جنسی و زناشویی در زوجینی که سالم هستند جای نگرانی ندارد. حتی برقراری رابطه جنسی رضایت‌بخش همراه با رفتار محبت آمیز با همسر به ویژه در این شرایط می‌تواند به رفع استرس و تنش‌های ناشی از بحران فعلی و ایجاد آرامش در زوج کمک نماید.
بیشتر بخوانید:
نکات قابل توجه برای زوجینی که یک یا هر دو نفر آنها در معرض خطر ابتلابه بیماری کرونا هستند
در مواردی که یک یا هر دو نفر از زوجین به بیماری زمینه‌ای نظیر چاقی، دیابت، بیماری‌های ریوی، بیماری قلبی و یا نقص سیستم ایمنی مبتلا هستند و یا اخیرا از یک بیماری جدی بهبود یافته‌اند و یا در حال مصرف داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستند، با توجه به احتمال بیشتر ابتلا به بیماری کرونا، بهتر است در برقراری رابطه جنسی ضمن رعایت نکات بهداشتی، بیشتر احتیاط کنند و اگر هر کدام از طرفین علائم مشکوکی دارند از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنند. اگر دچار علایم بیماری کرونا نیستید، ولی نتیجه آزمایش کرونا مثبت شد، 14 روز از رابطه جنسی خودداری نمایید. اگر به علائم تب، سرفه یا تنگی‌نفس دچار هستید و یا شک به ابتلا به بیماری دارید، در منزل جداسازی صورت گیرد و از رابطه جنسی خودداری کنید. به شرط بهبودی/ قطع علائم به مدت حداقل سه روز، حداقل 2 هفته بعد از شروع علائم، برقراری رابطه جنسی بلامانع است. منظور از قطع علائم؛ قطع تب بدون استفاده از داروهای تب‌بر، کاهش واضح سرفه‌ها، قطع سرفه پایدار و بهبود تنگی‌نفس
می‌باشد. در صورتی که سابقه بستری در بیمارستان دارید و به تازگی ترخیص شده‌اید حداقل تا 3 هفته پس از شروع علائم از رابطه جنسی خودداری نمایید و برای شروع با پزشک معالج خود مشورت نمایید. در برقراری مجدد رابطه جنسی بعد از بهبود علائم بیماری کرونا، رعایت نکات بهداشتی جدی گرفته شود.
منابع:
درسنامه اختلالات جنسی- تالیف: دکتر شایسته جهانفر- میترا مولائی نژاد
خودمراقبتی هفته به هفته بارداری - راهـنمای خودمراقـبتی خانواده (4)- تهیه و تنظـیم: دکتر محمـد کیاسالار، زهرا مددی طائمه
پایان‌نامه کارشناسی ارشد - بررسی تاثیر کلاس‌های آمادگی دوران بارداری بر رفتارهای بهداشتی زنان باردار- دکتر طاهره میر مولایی و حبیبه مرتضی
راهنمای آموزشی روابط جنسی و زناشویی همسران در دوران شیوع کرونا - معاونت بهداشت دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس اداره باروری سالم و جمعیت سال 1399
بیشتر بخوانید:
