نبرد صنعتی علیه رکود

شواهد بسیاری درباره رکود بخش‌‌‌های تولیدی وجود دارد که کنار هم قرار دادن آنها تصویری تازه از وضعیت تولیدکنندگان کشور به نمایش می‌‌‌گذارد. حالا آمارهای 11ماه منتهی به بهمن 1400 تاییدکننده شواهد ارائه‌شده در دو گزارش شاخص مدیران خرید صنعت (شامخ) و تولید صنایع بورسی است. این گزارش رسمی که از سوی معاونت هماهنگی و محیط کسب‌وکار وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه شده است، نشان می‌دهد که در پایان بهمن، عمده صنایع کشور یا در مرز رکود قرار داشتند یا با افت تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو بوده‌‌‌اند. بررسی این گزارش تایید می‌کند که در 11ماه منتهی به بهمن 1400 نسبت به مدت مشابه سال قبل از 40کالای منتخب صنعتی، 21کالای منتخب دارای رشد مثبت بودند و 19کالا با افت تولید روبه‌رو شده‌‌‌اند. در این مدت، پنج‌کالای «الکتروموتور»، «پودر شوینده»، «چینی بهداشتی»، «سموم دفع آفات نباتی» و «الیاف اکریلیک» با بیشترین کاهش تولید و پنج‌کالای «شمش آلومینیوم»، «اتوبوس، مینی‌‌‌بوس ‌‌‌و ون»، «روغن‌نباتی»، «چرم» و «کامیون، کامیونت و کشنده» با بیشترین رشد تولید همراه بوده‌اند.

در صنعت خودرو با وجود رونق تولید محصولات تجاری، کشور شاهد افت محسوس تولید محصولات سواری و وانت بود که رشد منفی این صنعت به همین دلیل است. همچنین از 12نوع محصول تولیدشده در بخش صنایع معدنی، هفت‌کالا با رشد منفی تولید در پایان 11ماه روبه‌رو شدند که این موضوع نیز قوت گرفتن احتمال بروز رکود تولید در این بخش را به نمایش می‌‌‌گذارد.  با مرور وضعیت تولیدکالاهای منتخب صنعتی  در بهمن 1400می‌‌‌توان اعلام کرد که از 40 کالای منتخب که در بهمن‌ماه امسال آمار تولید آنها منتشر شده، 23کالا با کاهش تولید و 15کالا با رشد تولید مواجه شده‌اند و دو کالا بدون تغییر نسبت به دی‌ماه1400باقی مانده‌‌‌‌اند. در بهمن‌ماه 1400 «صنایع خودروسازی»، «نخ و نساجی» و «صنایع معدنی» بدترین شرایط را تجربه کرده‌‌‌اند و صنایعی نظیر «سیمان»، «پتروشیمی» و «لوازم‌خانگی» به‌نسبت شرایط بهتری داشته‌‌‌اند. در بهمن‌ماه بدترین سقوط تولید مربوط به پنج‌کالای «خودروی سواری»، «کمباین»، «تراکتور»، «فیبر» و «الیاف اکریلیک» بوده و این در حالی است که بیشترین رشد تولید نسبت به دی1400 در پنج‌کالای «کولر آبی»، «ماشین لباسشویی»، «نخ سیستم پنبه‌‌‌ای»، «ظروف شیشه‌‌‌ای» و «پتروشیمی» مشاهده شده است. در یازدهمین ماه از سال1400 نسبت به ماه پیش از آن، صنعت فولاد و محصولات فولادی به طور محسوس با رکود تولید روبه‌رو شدند، به‌طوری‌که تولید فولاد به یکی از کمترین مقادیر ماهانه کاهش یافت. با اینکه نمی‌‌‌توان به طور یقین از بروز وضعیت رکودی در بخش تولید سخن گفت؛ اما پس از انتشار گزارش شامخ و نیز شاخص تولید صنایع بورسی در بهمن 1400، گزارش آمار تولید کالاهای منتخب صنعتی سومین شاهد یا هشدار جدال صنعت با وضعیت رکودی است که باید آن را جدی گرفت. فعالان اقتصادی در گزارش شاخص مدیران خرید صنعت در بهمن1400 از قرارگرفتن بخش صنعت در نقطه نزدیک به فضای رکود خبر داده بودند؛ اما در آن مقطع با قاطعیت نمی‌‌‌شد از وجود رکود سخن به میان آورد؛ هرچند به نظر می‌رسد حالا نشانه‌‌‌های رکود در بخش صنعت با وضوح بیشتری قابل مشاهده است. بررسی آمارهای تولید صنایع مختلف از ابتدای امسال تا پایان بهمن 1400 از تنزل سطح تولید در اغلب رشته‌‌‌فعالیت‌‌‌ها به کمترین سطح ممکن خبر می‌دهد؛ موضوعی که بسیاری آن را به کاهش چشمگیر تقاضا در بازارهای داخلی و افت قدرت خرید خانوارها ربط داده‌اند و مهار تورم در کنار تقویت بنیه رشدزایی اقتصاد ایران را دو راهکار مهم ‌گذار از وضعیت حاضر می‌‌‌دانند.

بهمن‌‌‌‌ماه سخت صنایع

در بین همه رشته‌فعالیت‌‌‌ها، صنعت خودرو بدترین عملکرد را در بهمن‌ماه به ثبت رسانده است. از 6محصول مختلف این صنعت که در فهرست کالاهای منتخب صنعتی قرار دارند، هیچ حوزه‌‌‌ای موفق به ثبت افزایش تولید نشده است. طبق آمارهای صمت، تولید کامیون، کشنده و کامیونت در این ماه هزار و 142دستگاه بوده که افت محسوسی نسبت به آمار دی 1400 داشته است. در باقی محصولات اعم از سواری، کمباین، تراکتور، وانت یا اتوبوس‌‌‌، مینی‌‌‌بوس و ون هم در یازدهمین ماه سال رشد تولید حاصل نشده و همه محصولات کاهش تیراژ را تجربه کرده‌‌‌اند. افت تولید 15هزار دستگاهی در بخش تولید خودروی سواری و تداوم آهنگ کاهش تولید از حاد شدن وضعیت بنگاه‌‌‌های فعال در تولید محصولات سواری در بهمن 1400 خبر می‌دهد.  در بخش تولید روغن نباتی در پایان 11ماه منتهی به بهمن 1400 اتفاق جالبی رخ داده است. این محصول که سال گذشته با افت شدید تولید روبه‌رو شده بود، تا اینجای سال توانسته رشد خود را حفظ کند و تیراژ تولید این صنعت را به سطحی بیش از سال گذشته بازگرداند. این مهم به مدد رشد تولید ماهانه بیش از 170‌هزار تن حاصل شده که در بهمن‌ماه تکرار شده است.  در محصول پودر شوینده وضعیت برعکس بوده و تداوم تولید در سطح حدود 30هزار تن در ماه موجب شده است تا افت چشمگیری در تولید این محصول در کشور حادث شود.  

بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که در محصول نئوپان، کشور شاهد افت تولید تا سطح حدود 66هزار تن بود؛ عددی که گویای تنزل تولید این محصول در بهمن 1400 به یکی از کمترین مقادیر ماهانه از ابتدای سال تا انتهای ماه یازدهم است. به جز این محصولات، در لیست کالاهایی که با افت تولید روبه‌رو شدند، کالاهایی نظیر دوده، الیاف اکریلیک، فولاد خام، محصولات فولادی، کاتد مس، کنسانتره زغال‌سنگ، شیشه جام، ظروف شیشه‌‌‌ای، ظروف شیشه‌‌‌ای، یخچال و فریزر، فیبر، کاغذ، روغن‌موتور، کاشی و سرامیک، الیاف پلی‌استر و نخ فیلامنت پلی‌استر نیز وجود دارند که همگی در بهمن نسبت به دی‌ماه 1400 با افت تولید روبه‌رو شده‌‌‌اند. در مجموع 23کالا از مجموع 40کالای منتخب صنعتی در بهمن 1400 نسبت به دی‌ماه امسال با کاهش تولید روبه‌رو شده‌‌‌اند. از آن سو به جز روغن‌نباتی، کشور در بهمن 1400 نسبت به ماه قبل از آن شاهد رشد تولید در کالاهایی نظیر سموم دفع آفات نباتی، انواع محصولات پتروشیمی، شمش آلومینیوم، سیمان، ظروف چینی، چرم، نخ سیستم پنبه‌‌‌ای، الکتروموتور، کفش و پاپوش، تلویزیون، کارتن، کولر آبی، لاستیک خودرو و ماشین لباسشویی بوده است. گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد که 15کالا از 40کالای منتخب صنعتی، معدنی و پتروشیمی در یازدهمین ماه امسال نسبت به دی1400 رشد تولید را تجربه کرده‌‌‌اند. به جز این38 کالا، دو محصول آلومینا و چینی بهداشتی در زمره تولیداتی هستند که در بهمن‌ماه نسبت به دی1400 تولید خود را بدون تغییر ادامه داده‌‌‌اند.

صنعت در یک‌قدمی رکود

هرچه شرایط در بهمن‌‌‌ماه برای صنایع سخت شده، در مجموع دوره 11ماهه شرایط به‌نسبت باثبات‌‌‌تر بوده است. در واقع تحت‌تاثیر رشد قابل‌توجه تولید در ماه‌‌‌های نخستین سال، اثر افت تولید زمستانی در اغلب صنایع کمرنگ شده و آمار کلی تولید کالاهای منتخب صنعتی در جایی بین رونق و رکود باقی مانده است. شواهد گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد که از 40کالای منتخب در سه بخش صنعت، پتروشیمی و صنایع معدنی 21 کالا موفق به ثبت رشد تولید شده‌‌‌اند. 19 کالای صنعتی نیز با کاهش تولید روبه‌رو شده‌‌‌اند.

در بین محصولات مهم، کاهش تولید خودروی سواری به میزان 1/ 2درصد گویای عدم‌تحقق برنامه‌‌‌های سیاستگذار برای افزایش تیراژ در صنعت خودروسازی در سال 1400 است. کل تولید خودروی سواری تا پایان بهمن 1400 به حدود 811هزار دستگاه محدود می‌شود.  افت بیش از 110‌هزار تنی تولید محصولات شوینده در کشور نیز از دیگر نکات جالب آمارهای 11ماهه کالاهای منتخب صنعتی است. گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد که کل تولید پودر شوینده تا انتهای بهمن 1400 معادل 473هزار و 600 تن بوده که از افت 2/ 18درصدی تولید در این بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر می‌دهد. رشد تولید محصولات پتروشیمی به ورای 56میلیون و 740‌هزار تن از دیگر نکات مهم گزارش 11ماهه کالاهای منتخب صنعتی است. وزارت صمت رشد بخش پتروشیمی تا اینجای سال را 9/ 1درصد اعلام کرده است.  صنعت لوازم خانگی نیز با چهار قلم محصول و رشد 5/ 9درصدی یکی از صنایعی است که موفق شده است سطح مناسب تولید را حفظ کند و سال را با خیال آسوده و تولید بیش از 5/ 4میلیون دستگاه محصول تا پایان بهمن 1400 به پایان برساند. گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد که کشور در این مدت از چهار محصول کولر آبی، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و تلویزیون به ترتیب معادل یک‌میلیون و 54‌هزار دستگاه، 2میلیون و 44هزار دستگاه، یک‌میلیون و 326‌هزار دستگاه، و یک‌میلیون و162هزار دستگاه تولید کرده است.  صنعت فولاد و محصولات فولادی هم به‌رغم رشد منفی، کماکان سطح بالایی از تولید را داشتند. کشور در 11ماه منتهی به بهمن1400 رقمی حدود 25میلیون و 524‌هزار و 500تن فولاد تولید کرده است. در عین حال در همین مدت معادل 23میلیون و 169‌هزار و 800تن محصولات فولادی در کشور تولید شده است. افت تولید 6/ 2 و 4/ 4درصدی کشور در این دو بخش از نشانه‌‌‌های بارز رکودی شدن فضای صنعت در پایان سال 1400 است.  با وجود افت تولید در ارقامی نظیر آلومینا، کنسانتره زغال‌سنگ، چینی بهداشتی و ظروف شیشه‌‌‌ای، این کاهش تولید سیمان است که اهمیتی جدی دارد و لزوم پرسش از چرایی این وضعیت را برای سیاستگذار جدی می‌‌‌سازد.

در 11ماه منتهی به بهمن 1400 میزان تولید سیمان در کشور از 57میلیون و 400‌هزار تن فراتر رفته؛ گرچه کشور در این فقره نسبت به مدت مشابه سال قبل شاهد افتی نزدیک به 6میلیون تن است. رشد تولید کاتد مس و شمش آلومینیوم به میزان 8/ 2 و 8/ 25درصد در این مدت نیز موجب شده است تا این دو کالای مهم درمجموع به میزان 270‌هزار و 800تن و 520هزار تن در کشور تولید شوند.