سیگنال تداوم مذاکرات از تهران و بروکسل

چهارشنبه عصر بود که پس از دو روز مذاکرات در دوحه قطر، خبرهایی از بی‌‌نتیجه بودن مذاکرات انتشار یافت؛ پس از انتشار این اخبار، انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «دو روز مذاکرات فشرده در دوحه درباره برجام. متاسفانه، هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده این مذاکرات نسبت به آن امیدوار بود، به دست نیامده.» وی افزود: «ما با فوریت بیشتری به کار برای احیای یک توافق کلیدی برای عدم اشاعه و ثبات منطقه‌ای ادامه خواهیم داد.» بعد از آن نیز، ناصر کنعانی، سخنگوی جدید وزارت امور خارجه ایران در صفحه توییتر خود درباره مذاکرات دوحه نوشت: «‌ نظرات و پیشنهادهای عملیاتی ایران درباره موارد باقی‌مانده طرح شد و طرف مقابل نیز ملاحظات خود را ارائه کرد. درباره ادامه مسیر و مرحله بعدی گفت‌وگوها، طبق روال همیشه «باقری»  و «مورا»  در تماس خواهند بود.» از سوی دیگر محمد مرندی، مشاور رسانه‌‌ای تیم مذاکره‌‌‌‌کننده هسته‌‌ای بامداد پنج‌‌شنبه در ارزیابی خود از این مذاکرات دو روزه گفت مذاکرات دوحه برای گفت‌وگو درباره موضوعات اختلافی باقی‌مانده از وین، شکست نخورده و ادامه خواهد یافت. به گزارش خبرگزاری فارس، مرندی در گفت‌وگو با شبکه «المیادین» توضیح داد: «انتظار نمی‌‌رفت که مذاکرات با یک راهکار مثبت، تنها در دو روز به پایان برسد. ما اظهارات رسانه‌‌ای مقامات آمریکا را جدی نمی‌‌گیریم.»

ایران به‌دنبال دیپلماسی‌است

همزمان خبرگزاری رویترز در گزارشی با اشاره به پایان بدون پیشرفت مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در قطر نوشت: «ایران عزم آمریکا را زیر سوال برده است. اما دو مقام رسمی و یک سیاستمدار ایرانی با اشاره به اینکه سختی مذاکرات موجب دلسردی ایران نخواهد شد، گفتند، ایران به دنبال دیپلماسی است.» به گزارش «ایسنا»، رویترز در ادامه بدون اشاره به نام این افراد نوشت: «یک مقام ایرانی در این باره گفت، منطقه در حال تغییر است، اتحادها در حال تغییرند. اسرائیل به دنبال عادی‌‌‌سازی روابط با کشورهای عربی است و آمریکایی‌‌‌ها از این تحولات حمایت می‌کنند.» این خبرگزاری در ادامه به نقل از این مقام ایرانی نوشت: «این‌‌‌ موارد تهدیدهایی جدی هستند که باید خنثی‌‌‌ شوند. دشمنان ما دعا می‌کنند که مذاکرات هسته‌‌‌ای پایان بیابد. اما این اتفاق نخواهد افتاد.» به گزارش رویترز یک مقام ایرانی دیگر می‌‌‌گوید، «پیام نشست دوحه به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ساده بود؛ برخلاف ادعای اسرائیل، ایران به دیپلماسی به عنوان راهکاری برای تمامی مسائل، از مسائل هسته‌‌‌ای گرفته تا منطقه‌‌‌ای و فراتر از آن، باور دارد.» این خبرگزاری همچنین نوشت: «دومین مقام ایرانی‌‌‌ای که به دیدگاه او اشاره شد، همچنین می‌‌‌گوید، ما هیچ عجله‌‌‌ای نداریم. جمهوری اسلامی با توافق یا بدون آن دوام خواهد آورد. برنامه هسته‌‌‌ای ما هر روز پیشرفت می‌کند. گذر زمان به نفع ماست. ولی ما توافقی می‌‌‌خواهیم که 100‌درصد در راستای منافع ملی ما باشد. ما یک توافق خوب می‌‌‌خواهیم.»

آمادگی ایران برای توافق خوب

همزمان مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل در توییتی از آمادگی ایران برای تعامل سازنده با هدف رسیدن به یک توافق خوب سخن گفت و نوشت: ‌«به دنبال انجام مذاکرات دوحه، مرحله بعدی مذاکرات را با اتحادیه اروپا هماهنگ خواهیم کرد.» به گزارش «ایسنا»، مجید تخت‌روانچی افزود: «تیم ما آماده تعامل سازنده برای دستیابی به یک توافق است. چنانچه آمریکا واقع‌بینانه عمل کند و عزم جدی برای اجرای تعهدات خود داشته باشد، توافق دور از دسترس نیست.»

رایزنی تلفنی رئیسی و امیر قطر

پس از پایان مذاکرات دو روزه غیرمستقیم ایران و آمریکا با تسهیل‌‌گری اروپا در دوحه، ابراهیم رئیسی در پاسخ به تماس تلفنی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر با اشاره به گزارش‌های متعدد و رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه برنامه‌‌ هسته‌‌ای ایران کاملا شفاف بوده و هیچ‌گاه از مسیر قانونی منحرف نشده است، تاکید کرد: «طرح مکرر اتهامات و ادعاهای تکراری علیه ایران در حین گفت‌وگوها، بیانگر هدف‌‌گذاری سیاسی آنها از فرآیند مذاکرات است.» رئیسی با تاکید بر غیرقانونی و ناحق بودن تحریم‌های یک‌‌جانبه علیه ایران گفت: «‌همه تلاش‌‌ها باید در مسیر برداشتن کامل تحریم‌ها با ضمانت‌‌های لازم در این زمینه پیگیری شود.» رئیس شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد: «توافق پایدار مستلزم لغو تحریم‌ها و کنارگذاشتن بی‌قید و شرط ادعاهای بی‌اساس و پایه است.»

تلاش اروپا برای مقصرنمایی ایران

بعد از اعلام نتیجه مذاکرات دوحه، بار دیگر غرب تلاش کرد توپ را در زمین ایران انداخته و تهران را مقصر بی‌‌نتیجه ماندن گفت‌وگوها نشان دهد؛ در این رابطه سه کشور اروپایی در بیانیه‌‌ای مدعی شدند توافق برای از سرگیری احیای کامل برجام از ماه مارس در وین حاصل شده، اما ایران از این فرصت استفاده نکرده است. در این بیانیه ادعایی آمده است: «متاسفانه در نشستی که روز چهارشنبه در دوحه پایان یافت، ایران به یک فرصت دیگر پشت پا زد و به جای آن، درخواست‌‌های جدید غیربرجامی، مطالبات فرعی، غیرواقع‌‌بینانه و به دور از واقعیت را پیش کشید.» این بیانیه مدعی شد که «اقدامات ایران به سرعت در حال بر هم زدن توازن بسته‌‌ای است که ما طی ماه‌ها مذاکره برای احیای برجام بر سر آن توافق کرده بودیم.» سه قدرت اروپایی همچنین هشدار داده‌‌اند که شتاب بخشیدن ایران به فعالیت‌‌های هسته‌‌ای خود، پنجره را برای راه‌حل دیپلماتیک فوری می‌‌بندد و از همین رو، از ایران خواسته‌‌اند تشدید تنش هسته‌‌ای را متوقف کند و بی‌‌درنگ به همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز گردد.

پلن بی‌آمریکا در صورت شکست مذاکرات

در ادامه تلاش‌‌های غرب برای فشار بر ایران، «ان‌‌بی‌‌سی» از احتمال اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران خبر داد. این شبکه آمریکایی به نقل از مقام‌‌های این کشور گزارش داد واشنگتن آماده است تا در صورت شکست مذاکرات هسته‌‌ای، تحریم‌های ضدایرانی را با تمرکز بر هدف قرار دادن صادرات نفت ایران به چین تشدید کند.

به گزارش خبرگزاری فارس، شبکه «ان‌‌بی‌‌سی نیوز» در گزارشی با اشاره به اظهارنظر سال گذشته «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه «ایالات متحده آماده است تا در صورت شکست مذاکرات هسته‌‌ای به گزینه‌های دیگر روی بیاورد»، به نقل از مقام‌‌های آمریکایی اعلام کرد واشنگتن آماده است تا در صورت تحقق چنین سناریویی، تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کند.

به نوشته پایگاه اینترنتی این شبکه آمریکایی، دیپلمات‌‌های اروپایی و مقام‌‌های سابق ایالات متحده به ان‌‌بی‌‌سی گفته‌‌اند که احتمالا واشنگتن تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال خواهد کرد و به دنبال اجرای دقیق‌‌تر تحریم‌های موجود با تمرکز ویژه بر هدف قرار دادن فروش نفت تهران به چین است. طبق این گزارش، «عملیات خرابکارانه احتمالی علیه برنامه هسته‌‌ای ایران نیز می‌تواند روی میز باشد.»

بر اساس گزارش ان‌‌بی‌‌سی، «مقامات سابق، دستیاران کنگره و تحلیلگران مدعی شدند با توجه به اینکه چشم‌‌انداز نجات برجام به‌طور فزاینده‌‌ای تیره به نظر می‌‌رسد، دولت بایدن تحت فشار فزاینده‌‌ای در واشنگتن و از سوی متحدان خاورمیانه‌‌ای برای بررسی گزینه‌های دیگر برای مقابله با برنامه هسته‌‌ای ایران قرار گرفته است.»

 این گزارش افزود: «قانون‌گذاران (آمریکایی) گفتند که دو هفته پیش به درخواست سناتورها، دولت بایدن یک جلسه توجیهی محرمانه پشت درهای بسته درباره ایران برگزار کرد و گزینه‌های احتمالی «طرح ب» را در صورت شکست دیپلماسی در نجات توافق هسته‌‌ای 2015 ارائه کرد.» به گزارش این رسانه آمریکایی، جو بایدن قرار است ماه آینده به فلسطین اشغالی و عربستان سعودی سفر کند و انتظار می‌‌رود برنامه هسته‌‌ای ایران در راس برنامه‌ها قرار گیرد. در عین حال رویترز در گزارشی به نقل از یک مقام آمریکایی که نامش فاش نشده مدعی شد چشم‌انداز دستیابی به توافق پس از مذاکرات دوحه بدتر از ماقبل مذاکرات است و روز به روز هم بدتر خواهد شد. به گزارش پایگاه خبری انتخاب، این مقام ارشد آمریکایی در ادامه ادعاهای خود آورد: «خواسته‌های مبهم آنها، گشودن مجدد پرونده مسائل حل‌‌شده و درخواست‌‌هایی که به وضوح با برجام ارتباطی ندارند، همگی به ما نشان می‌دهند که مذاکره واقعی باید بین ایران و ایران باشد نه بین ایران و ایالات متحده برای حل اختلافات باقی‌‌مانده. مذاکرات باید بین ایران و ایران برگزار شود تا این مساله اساسی را حل کنند که آیا علاقه‌مند به بازگشت متقابل به برجام هستند یا خیر.»

سایه ایران بر نشست شورای امنیت

نشست پنج‌شنبه شب شورای امنیت نیز متاثر از بحث گفت‌وگوهای هسته‌‌ای ایران بود و نمایندگان حاضر در این جلسه اظهاراتی را درباره ایران مطرح کردند. به گزارش «ایسنا»، رزماری دیکارلو، نماینده سازمان ملل در جلسه شورای امنیت عنوان کرد مدیرکل سازمان ملل در گزارش اخیر خود به اطلاع شورای امنیت رسانده است که ایران تصمیم گرفته دوربین‌‌های آژانس اتمی در چندین سایت را بردارد و این مساله ممکن است برای اطلاعات جمع‌آوری‌‌شده آژانس «تبعاتی زیانبخش» داشته باشد. او در ادامه گفت که توانایی آژانس اتمی در تایید فعالیت‌‌های هسته‌‌ای ایران و تضمین ماهیت صلح‌‌آمیز آن کلید اجرای کامل و موثر برجام است. اولاف اسکوگ، نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل نیز در اظهاراتی گفت: «پیام من این است که باید بر اساس متن توافقی که روی میز در دسترس است، از فرصت‌‌ برای نهایی‌‌سازی توافق استفاده شود. حال زمان آن است که بر آخرین مشکلات برجسته غلبه کنیم، توافق را به نتیجه رسانده و برجام را احیا کنیم.» ژانگ جون، نماینده چین در سازمان ملل، در این جلسه بیان کرد: «باید قبول کنیم که ریشه اصلی بحران هسته‌‌ای ایران، آمریکاست که باید مسوولیت‌‌پذیر باشد و یک بار برای همیشه اشتباهاتش را تصحیح کند.»

چرا مذاکرات بی‌نتیجه پایان یافت؟

شامگاه چهارشنبه مذاکرات رفع تحریم‌ها در پایتخت قطر پایان یافت. این دور از مذاکرات از روز سه‌‌شنبه در شهر دوحه برگزار و علی‌باقری مذاکره‌‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران به این منظور در راس هیاتی به قطر سفر کرد و در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه با انریکه مورا هماهنگ‌‌کننده گفت‌وگوها به مذاکره نشست. بعد از ادعای «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره عدم پیشرفت در مذاکرات غیرمستقیم دوحه، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با تایید پایان یافتن مذاکرات، مدعی شد: «همزمان که از تلاش‌‌های اتحادیه اروپا بسیار سپاسگزاریم، اما از اینکه ایران باز هم نتوانست به ابتکار اتحادیه اروپا پاسخ مثبت دهد و بنابراین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است، ناامید شده‌‌ایم.» این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در ادامه ادعاهای خود افزود: «ایران مانند گذشته در دوحه موضوعاتی را مطرح کرد که کاملا غیرمرتبط با برجام بود و ظاهرا آماده تصمیم‌گیری اساسی درباره اینکه آیا می‌خواهد توافق را احیا کند یا آن را دفن کند، نبود.»

البته نخستین خبر درباره بی‌‌نتیجه بودن گفت‌وگوها را خبرگزاری تسنیم منتشر کرد و چهارشنبه عصر در گزارشی اختصاصی به نقل از منابع آگاه نوشت: «‌در جریان این دور از گفت‌وگوها که به‌‌صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا برگزار شد و اتحادیه اروپا نقش میانجی و انتقال‌‌دهنده پیام را به‌‌عهده داشت، ایران مجددا بر لزوم دستیابی به یک توافق پایدار تاکید کرد.»

بر اساس این گزارش آن چیزی که مانع از به نتیجه رسیدن این دور از گفت‌وگوها شده، پافشاری طرف آمریکایی بر متن طرح پیشنهادی خود در وین7 است که شامل «تضمین برای انتفاع اقتصادی ایران» نمی‌شود، در واقع واشنگتن به‌‌دنبال احیای برجام به‌‌منظور محدود کردن ایران بدون دستاورد اقتصادی برای کشورمان است. مذاکرات دو روزه دوحه با وجودی که اعلام شده بی‌‌نتیجه پایان یافته و طرفین نیز سعی دارند به نوعی یکدیگر را مقصر این وضعیت نشان دهند، اما به نظر می‌‌رسد همچنان راهی برای گفت‌وگوهای وین گشوده باشد. هرچند در این بین آمریکا و اروپا به تشدید اهرم‌‌سازی و فضاسازی علیه ایران روی آورده‌‌اند اما تهران اعلام کرده که همچنان مسیر گفت‌وگوها باز است.