پیش لرزه‌های نرخ جدید خوراک پتروشیمی

در دی 1394 فرمول تعیین قیمت گاز توسط وزارت نفت ابلاغ شد. در این فرمول سهم هاب‌‌‌های اروپایی در تعیین نرخ نهایی 25‌درصد بود که در نتیجه آن با توجه به هزینه‌های حمل‌ونقل و بالاخص جنگ روسیه و اوکراین به ارقامی غیرمنطقی رسید. به عنوان نمونه قیمت گاز پتروشیمی‌‌‌ها متاثر از همین فرمول در دی‌‌‌ماه سال 1400 به 38 سنت رسید که با عوارض به 42 سنت هم می‌‌‌رسید. همین اتفاقات و فرمول ناکارآمد سبب شد تا سقف 5هزار تومانی برای این نرخ تعیین شود. در حالی که در همان ابتدا بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که فرمول تدوین شده نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای صنعت داخلی باشد و از همین رو انتقادات زیادی به آن شد. تعیین سقف قیمت 5‌هزار تومانی در شرایطی که همچنان مورد انتقاد اهالی این صنعت بود، دولت تصمیم گرفت بر اساس لایحه بودجه سال 1402بخشی از منابع موردنیاز تبصره 14 (هدفمندی یارانه‌‌‌ها) را از طریق افزایش قیمت خوراک گاز به پتروشیمی‌‌‌ها تامین کند. در نهایت به دلیل انتقادات فعالان اقتصادی و هشدارهای کارشناسان، مجلس تصویب این بند را از دستور کار خارج کرد و آن را بر عهده دولت و وزارت نفت قرار داد.

اما اواخر هفته گذشته زمانی که مدیران پتروشیمی کشور در مشهد گردهمایی برگزار کرده بودند، یکباره خبر افرایش نرخ هر مترمکعب خوراک «متان» پتروشیمی‌‌‌ها به 7‌هزار تومان و جهش قیمت سوخت «متان» به 4‌هزار تومان ابلاغ شد. بر اساس مصوبه دولت قیمت خوراک پتروشیمی‌‌‌ها 60درصد و قیمت سوخت پتروشیمی‌‌‌ها 100درصد افزایش یافته است. یکی از عجیب‌ترین زاویه‌های این تصمیم جایی است که در شرایطی این افزایش نرخ صورت گرفته است که در بسیاری از هاب‌‌‌های جهانی نرخ گاز خوراک به سمت پایین میل کرده است. به عنوان نمونه نرخ گاز متان در هانری هاب آمریکا در حال حاضر به 5/ 7 سنت رسیده است ولی اگر همین نرخ 7‌هزار تومانی را با نرخ تسعیر 38‌هزار تومانی محاسبه کنیم به رقم 22 سنت خواهیم رسید.

محمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در واکنش به این موضوع نامه‌ای سرگشاده خطاب به معاون اول ریاست جمهوری منتشر و در آن اعلام کرد که «به داد این صنعت برسید.» در این نامه گفته شده متاسفانه به‌رغم همه تلاش‌های صورت گرفته این تشکل صنفی و شرکت‌های پتروشیمی طی بیش از 16 ماه گذشته برای تشریح وضعیت صنعت پتروشیمی و تاثیرات نامطلوب تغییرات ناگهانی و افزایشی قیمت گاز سوخت و خوراک بر پیکره این صنعت بزرگ و به‌ویژه شرکت‌های مصرف‌کننده گاز خوراک، مصوبه افزایش قیمت 40 درصدی قیمت گاز خوراک و 100 درصدی قیمت گاز سوخت واحدهای پتروشیمی ابلاغ شد.

ریسک تعطیلی متانول کاوه با 1500 پرسنل

حال در اولین پیش لرزه این رخداد «متانول کاوه اولین متانول کشور است که اعلام توقف فعالیت کرد.» بنیان‌گذار متانول کاوه و گروه صنعتی شیشه کاوه با تایید اجبار به تعطیلی بزرگ‌ترین واحد متانول کشور به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: این کارخانه با یک‌هزار و500پرسنل و به دلیل اعلام نرخ‌های جدید گاز پتروشیمی‌ها در هفته گذشته تعطیل شده است. ابراهیم عسگریان با تاکید براینکه هنوز در پی تسویه اختلاف یک‌هزار ویکصد میلیارد تومانی زیان افزایش غیر‌منطقی گاز در سال 1400هستیم، افزود: این مساله باعث مسدودی حساب‌هایمان به‌رغم مصوبه ستاد تسهیل شده بود. وی تصریح کرد: نرخ گاز سال 1400به میزان5/ 2برابر فروش مطالبه شده است و در حال پرداخت اقساط آن هستیم. بنیان‌گذار متانول کاوه ادامه داد : با شنیدن خبر افزایش نرخ گاز در سال‌جاری دستور تعطیلی کارخانه را دادم چراکه خسارت ما‌به‌التفاوت نرخ جدید در هرماه 16میلیون دلار است.

وی با بیان اینکه در صورت ادامه فعالیت کارخانه باید میزان فروش را با جمع 16میلیون دلار زیان حاصل از افزایش نرخ گاز تحویل می‌دادیم، افزود: افزایش 54درصدی نرخ گاز منطقی برای ادامه تولید باقی نمی‌گذارد، زیرا در حال حاضر نیز فعالیت کارخانه را با زیان پیش می‌بردیم.وی تصریح کرد: هر تعطیلی  (shut down)زیان‌هایی برای پلنت به همراه دارد و کاتالیست و ماشین‌آلات هم آسیب می‌بینند. عسگریان با تاکید براینکه درآمد متانول‌سازها به اندازه هزینه‌هایشان نیست، گفت: قیمت تمام شده هر کیلو محصول متانول 8هزار و500تومان بود، ولی در بورس قیمت را 5هزار تومان اعلام کردند و ما نیز اعتراض کردیم.

13مرجع و نهاد دولتی چگونه برای محصول ما قیمت‌گذاری می‌کنند، مگر قیمت گاز نسبت به ابتدای سال پایین آمده که نرخ‌ها در بورس کاهش یافته است؟ وی تصریح کرد : علاوه بر افزایش قیمت گاز مشکلاتی همچون تامین قطعات یدکی با نرخ دلار نزدیک به 50هزار تومان و هزینه‌های دیگری مانند هزینه‌های حقوق پرسنلی که در دمای بالای منطقه کار می‌کنند، نیز مزید بر علت است. بنیان‌گذار متانول کاوه با تاکید براینکه مجتمع این شرکت واحدهای متعدد یوتیلیتی را جهت تولید برق، بخار، آب شیرین و کولینگ، اکسیژن ونیتروژن به کار گرفته وحتی از برق شبکه هم استفاده نمی‌کند گفت: این در حالی است که قیمت فروش متانول جهانی از سال گذشته بیش از 50درصد کاهش داشته است.

وی ادامه داد: از ابتدای سال‌جاری مجبور به پرداخت 10درصد مبلغ قرارداد کرایه حمل شدیم و این در شرایطی است که به واسطه تحریم کشتیرانی به‌اجبار با کشتی‌های خارجی محصول را صادر می‌کنیم و آنها حاضر به پرداخت نبوده و این هزینه به شرکت‌های متانولی تحمیل شده است.  وی افزود: با توصیه و فرش قرمز دولتمردان به سرمایه‌گذاری در کشور بزرگ‌ترین متانول خصوصی ایران را تاسیس کردیم. وی با دعوت از مسوولان برای بازدید از این فعالیت اقتصادی گفت: پس از تعمیرات اساسی 5ماهه، ظرفیت مجتمع را از ابتدای راه‌اندازی به 97‌درصد رساندیم ولی قادر به جبران این میزان خسارت ناشی از افزایش قیمت گاز نیستیم.

وی با بیان اینکه قیمت گاز در آمریکا وکانادا 9سنت است اظهار کرد: قیمت گاز در اروپا به عنوان مصرف‌کننده گاز 40سنت است که این شرایط به واسطه جنگ اوکراین و روسیه برایشان به وجود آمده است.اما آیا ایران هم در جنگ است؟! عسگریان با تاکید براینکه در جلسه‌ای که در ماه رمضان با رئیس جمهور داشتیم حجت‌الاسلام رئیسی اعلام کرد که تمامی مصوبات اقتصادی باید به تایید انجمن و مسوولان فعال همان صنعت برسد، افزود: چرا مصوبه افزایش نرخ گاز بدون اطلاع انجمن و پتروشیمی‌ها انجام شده است؟!

وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در ایران به حداقل رسیده است و باید کاری کنیم که سرمایه‌دارها مایل به سرمایه‌گذاری در کشور باشند، ادامه داد: روسیه و‌‌‌عربستان در حال احداث واحد‌های متانول هستند.عسگریان با اشاره به اینکه ما هم چند سال پیش برای تولید ال‌ان‌جی به شرط تامین گاز اعلام آمادگی کردیم، افزود: با این حال یکی از مسوولان وزارت نفت به مدیرعامل این شرکت گفته که اگر کارخانه‌داری بد است چرا این‌قدر به دنبال آن هستید؟ اما بنده با 80سال سن پیگیر تولید در کشورم خواهم بود. آینده کاری جوانان کشور در گرو گسترش واحدهای تولیدی است وگرنه سود بانکی بسیار بیشتر از تولید سود دارد.

چرخه معیوب افزایش نرخ خوراک

محمود امین نژاد مدیرعامل شرکت پالایش بیدبلند خلیج‌فارس نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد: افزایش نرخ خوراک به شکل فعلی در سال رشد تولید و مهار تورم نتیجه عکس خواهد داشت. وی با بیان اینکه در هیچ کجای دنیا این نوع نرخ‌گذاری خوراک مرسوم نیست گفت: باید درنرخ‌گذاری، پارامترهای جهانی مدنظر قرار گیرد تا به این ترتیب، امنیت سرمایه‌گذاری تامین و افق روشنی برای سرمایه‌گذاران جدید پدید آورد. مدیرعامل شرکت پالایش بید بلند خلیج فارس تصریح کرد: نباید برای نرخ خوراک عدد ثابتی تعیین کرد بلکه باید مانند همه دنیا فرمولی متاثر از پارامترهای مختلف اعلام کرد.

وی ادامه داد: در صورت ابلاغ نرخ فعلی، امکان دارد شرکت‌ها به واردات ال‌ان‌جی از قطر و عمان در مکان‌هایی که امکان تخلیه مانند کنار دریا  دارند و دارای اسکله هستند، ناگزیر شوند هرچند که این امکان برای سایر شرکت‌هایی که به سواحل دسترسی ندارند منطقی نخواهد بود. امین‌نژاد ادامه داد: با افزایش نرخ خوراک، متانول‌سازها بیش از یکصد دلار در هرتن با زیان مواجه خواهند شد و عملا امکان ادامه تولید وجود ندارد. به‌خصوص برای شرکت‌هایی که خصوصی یا وابسته به صندوق‌های بازنشستگی هستند. وی تصریح کرد: این مشکلات در بحث ارزآوری کشور و اشتغال کارکنان و فعالیت پیمانکاران وابسته به آنها نیز به وجود خواهد آمد. امین‌نژاد با اشاره به اتفاقات جهانی و بحث کاهش قیمت‌ فرآورده‌های نفتی وپتروشیمیایی گفت: این مساله باعث کاهش قیمت‌ها شده و قیمت متانول و اوره را تحت‌تاثیر قرار داده است.

وی با تاکید براینکه باید راهکاری برای حل معضل نرخ خوراک ارائه شود، افزود: باید در کنار تامین بودجه به فکر تاثیرات برنامه هم بود و تاثیر برنامه‌ها بر صنایع پایین‌دستی را در نظر گرفت؛ بنابراین تناسب منطقی برنامه و بودجه که رکن اساسی در تحقق فعالیت‌های اقتصادی است، باید مدنظر قرار گیرد. وی اظهار کرد: ارزآوری واحد‌های اوره آمونیاک بیش از 3میلیارد دلار بوده و افزایش نرخ خوراک باعث تاثیرگذاری منفی بر ارزآوری کشور و بی‌ثباتی اشتغال در این واحدها خواهد شد. امین‌نژاد در خصوص تاثیر افزایش نرخ سوخت بر محصول اوره نیز اظهار کرد: اوره محصول مورد استفاده در کشاورزی بوده و نیمه‌خام محسوب نمی‌شود چرا که شرکت‌های پتروشیمی اوره‌ای در انتهای زنجیره تولید هستند و برای ورود به بخش بعدی باید وارد بخش کشاورزی شوند و این جزو محدوده فعالیت شرکت‌های پتروشیمی نیست.

وی افزود: شرکت‌های یوتیلیتی هم متاثر از افزایش نرخ سوخت خواهند بود که دو برابر شده و باعث می‌شود قیمت تولیدات یوتیلیتی مانند برق، بخار و ازت افزایش یابد. این در حالی است که تا پیش از این هم این موضوع مورد مناقشه‌‌‌ جدی بوده و این محاسبه در نهایت چرخه معیوبی ایجاد خواهد کرد. در این حوزه پیشنهاد این است که قیمت گاز برای یوتیلیتی‌ها مانند نرخ خوراکی که به نیروگاه‌ها تحویل می‌شود تعریف شود. این کارشناس انرژی بیان کرد: دولت باید  برای تکمیل زنجیره ارزش در مدت زمان پنج سال در خوراک و سوخت مشوق‌هایی تعریف کند که بر اساس آن شرکت‌هایی مانند متانولی‌ها به صورت پلکانی مورد تخفیف قرار بگیرند تا انگیزه برای توسعه و پایداری در بازارهای رقابتی با ورود به زنجیره‌های ارزش برای این واحدها ایجاد شود.

احتمال توقف پروژه‌های پتروشیمی

مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران نیز با تاکید براینکه در دو سال گذشته نسبت به نرخ خوراک گله‌مند بودیم، گفت:  به‌رغم تاکید شرکت‌ها بر اصلاح نرخ خوراک در دوسال قبل، این نرخ مجدد افزایش یافته است. محمد‌جواد بدری افزود: نرخی که اعلام شده چهار برابر نرخ‌های موجود در کانادا وآمریکا و قطر و عمان است و در صورت ادامه این روند، پروژه‌ها متوقف خواهد شد. وی تصریح کرد: قیمت گاز در دنیا رو به کاهش است.اما حتی نرخ قبلی خوراک هم از میانگین جهانی بالاتر بود و برخلاف وعده‌های اصلاح، مجددا افزایش یافت.

بدری با بیان اینکه با افزایش نرخ خوراک، پتروشیمی‌های متانولی و اوره آمونیاک با زیان مواجه می‌شوند گفت: ادامه تولید همراه با زیان یا تعطیلی واحد‌های موجود به تصمیم هلدینگ‌ها بستگی خواهد داشت. وی افزود : این معضل به صنایع پایین‌دست که از خوراک متانول استفاده می‌کنند تسری پیدا می‌کند. مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران گفت: پتروشیمی‌های دیگر نیز به علت گرانی سوخت و یوتیلیتی‌ها دچار مشکل می‌شوند. وی ادامه داد: مطمئنا دستورالعمل نرخ خوراک تولید را متوقف خواهد کرد.