همه‌ی رستوران داران و کترینگ‌ها می‌دانند که چاپ بر روی بسته‌بندی غذا باعث جلب توجه و تحت تاثیر قراردادن مشتریان می‌شود. از نظر روانشناختی هم، یک بسته‌بندی مناسب برای غذا باعث برقراری ارتباط مشتریان با آن رستوران می‌شود. طراحی بسته‌بندی، سیر تکاملی جالبی را در خود جای داده است که توانسته از شکل و ظاهر ابتدایی خود، به شکل هنری و کاربردی امروزه دست یابد که در ادامه این مقاله آن را بررسی خواهیم کرد.
اولین بسته‌بندی
یکی از دغدغه‌ی انسان‌های اولیه بسته‌بندی غذا برای ذخیره و جابجایی غذا از محلی به محل دیگر بود. با اینکه هیچ مدرکی مبنی بر اینکه چه زمانی اولین وسایل بسته‌بندی مورد استفاده انسان قرار گرفت، وجود ندارد؛ تاریخدانان معتقدند در طول دوره کوچ‌نشینی-شکار انسان از موادی مانند پوست درختان و حیوانات و کدو‌حلوایی خشک برای جابجایی مواد استفاده می‌کردند.
بسته‌بندی باستانی
در مصر باستان شیشه به گران‌بهایی و ارزشمندی سنگ‌های قیمتی بود و معمولا فقط طبقه مرفه جامعه از آن استفاده می‌کردند. اما این حساسیت بر روی شیشه نهایتا منجر به کشف تکنیک دمیدن بر شیشه توسط مصریان شد. آنها توانستند از شیشه برای ذخیره آب و غذا استفاده کنند. این نوع شیشه شفاف نبود. کشف گونه شفاف آن دستاوردی بود که ۵۰۰ سال بعد ساخته شد.
بسته‌بندی چین باستان
در قرن اول یا دوم میلادی چین باستان اولین کاغذ انعطاف پذیر را تولید کرد که از جنس پوست درخت شاتوت بود و برای پوشاندن غذاها از آن استفاده می‌کردند.در قرن‌های بعد که چینی‌ها تکنیک‌های کاغذسازی خود را تکمیل کردند از کاغذ برای بسته‌بندی چای و دارو نیز، استفاده کردند.
بسته‌بندی در قرون وسطی
در قرون وسطی از بشکه و جعبه‌های چوبی به عنوان مخزن و وسایل حمل غذاهای خاص استفاده می‌کردند. از جمله موارد استفاده‌ی آن: حمل نوشیدنی، غذاهای خشک شده و آب آشامیدنی در کشتی.
گذری بر تاریخچه بسته‌بندی در ایران
صنعت بسته‌بندی در کشور ما بسیار جوان است و قدمت آن نزدیک به 50 سال می‌رسد. به دلیل موقعیت استراتژیکی ایران در خاور‌میانه، کشور ما کالاهای خود را در بسته‌بندی‌های چوب، گونی، و سایر بسته‌بندی‌ها به کشورهای دیگر صادر می‌کرده است.
شروع رسمی صنعت بسته‌بندی در کشور با تولید قوطی فلزی در سال 1309 شمسی شروع شد. همچنین در سال 1328 در کهریزک اولین کارخانه کاغذ سازی تاسیس شد. این واحد تولیدی کاغذ‌های باطله را به کاغذ و مقوا تبدیل می‌کرد و به فروش می‌رساند. تولید قوطی فلزی برای بسته‌بندی روغن نباتی جامد در سال34 و سیستم لاک زنی خودکار در سال 44 شمسی، از دیگر اقدامات صورت گرفته در صنعت بسته‌بندی در ایران به شمار می‌روند.
امروزه کشور ما در صنعت بسته‌بندی به پیشرفت‌های چشم گیری در حوزه‌های مختلف دست یافته است که می‌توان موارد زیر را بر شمرد:
- ساخت لایه بیرونی
- کارتن کاغذ‌های جعبه و کاغذ‌های حفاظت شده
- لایه‌های پلیمری محصولات استرلیزه و پاستوریزه
- تولید کاغذ تحریر با تفاله نیشکر در سال 49 در کارخانه‌ای در منطقه هفت تپه خوزستان
- تولید کاغذ کرافت و بسته‌بندی‌های سلولزی به وسیله خمیر‌‌های گوناگون صادراتی و وارداتی
- ساخت جعبه کیک و جعبه شیرینی
انقلاب صنعتی بسته‌بندی
انقلاب صنعتی
تقریبا از ۱۷۶۰-۱۸۴۰ نیاز به بسته‌بندی با کیفیت افزایش یافت در نتیجه بسته‌بندی پیشرفت فنی زیادی پیداکرد. این نیاز به کیفیت با موج ناگهانی کالاهای جدید که حالا برای توده مصرف‌کننده به وجود آمده بود، شعله‌ور شد. باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از مواد بسته‌بندی در آن زمان گران‌بها بودند. این به آن معناست که مواد برای بسته‌بندی و ذخیره و حمل کالاهای لوکس مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
در اینجا به چند نمونه از پیشرفت‌های قابل توجه بسته‌بندی اشاره کرده‌ایم:
1. جایزه نگهداری غذای ناپلئون
در سال 1795 ارتش ناپلئون در میانه‌ی جنگ بود و ارتش به غذا نیاز داشت. به همین دلیل ناپلئون، یک جایزه 12000فرانسی برای کسی که بتواند بهترین روش نگهداری غذا را پیدا کند، در نظر گرفت. اما ۱۵ سال طول کشید تا مردی به نام «نیکولاس آلپرت» این جایزه را از آن خود کند. آلبرت به عنوان پدر صنعت کنسروسازی شناخته می‌شود. او راهی یافت تا غذا را برای زمان معینی توسط جوشاندن و بستن درب ظروف محفوظ از هوا، نگهداری کند. ما هنوز هم از همین روش برای کنسرو کردن مواد خوراکی استفاده می‌کنیم.
2. ظهور قلع ( سال۱۸۱۰)
درسال ۱۸۱۰ مردی انگلیسی به نام «پیتر دوراند» از قوطی‌های ساخته‌شده از قلع (حلبی) به‌جای بطری‌های شیشه‌ای برای نگهداری غذا استفاده کرد. در طول بیست سال پس از آن، قلع به یکی از محبوب‌ترین مواد بسته‌بندی برای کالاهایی مانند بیسکویت و تنباکو تبدیل شد.
3. اولین جعبه مقوایی (سال ۱۸۱۷)
با اینکه خود مقوا هزاران سال پیش‌تر در چین اختراع شده بود؛ جعبه مقوایی تا سال ۱۸۱۷ که «مایکل تورین هیل» آن را بسازد، تولید نشده بود. البته این جعبه‌ها تا سال ۱۸۷۱ فلوت‌دار نبودند. جعبه‌های مقوایی در طول دوره تولید ابریشم برای حمل کرم و پیله ابریشم از ژاپن به اروپا مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
بسته‌بندی در اواخر ۱۸۰۰ تا اوایل ۱۹۰۰
ساخت پاکت کاغذی
در سال 1844 اولین پاکت بسته‌بندی تبلیغاتی ساخته شد، «فرانسیس وول» دستگاهی که قادر به تولید انبوه پاکت تبلیغاتی بود را اختراع کرد. ولی پاکت‌های کاغذی دقیقا شبیه آنچه ما امروزه تصور می‌کنیم نبودند؛ آنها بیشتر شبیه پاکت‌نامه‌های بزرگ بودند.
اولین کارتن (۱۸۷۹)
یک روز یکی از دستگاه‌های کارخانه «گییر» دچار اختلال شده بود و بجای برش مستقیم پاکت‌ها را فلوت‌دارکرده بود. در همان زمان «گییر» متوجه شد می‌تواند با روش برش و فلوت‌دار کردن مقوا آن را به کارتن پیش‌ساخته تبدیل کند. در نتیجه اولین "کارتن" توسط کمپانی تولید پاکت «رابرت گییر» تولید شد.
اولین جعبه غلات صبحانه (۱۹۰۶)
برادران «کلاگ»، اولین تولید کننده‌ی غلات صبحانه در سال 1877 بودند که برای توزیع محصولات خود به بازار از جعبه‌ی مقوایی استفاده کردند. با این روش قسمتی از غلات صبحانه به وسیله‌ی جعبه‌ها از بین می‌رفت به همین دلیل غلات را ابتدا در پوشش نایلونی قرار داده و سپس در جعبه‌ها گذاشتند تا از محصول محافظت شود.
تولید نوآورانه سلفون (۱۹۰۸)
اولین سلفون توسط یک شیمیدان سوئیسی به نام «جکس برندنبرگر» تولید شد. در سال ۱۹۱۳ برندنبرگر ماشینی برای تولید انبوه رول سلفونی ابداع کرد. فرمول اصلی سلفون از سلولز چوب بود و تاثیر زیادی بر صنعت بسته‌بندی گذاشت. در دهه‌ی پنجاه میلادی سلفون به دلیل شفاف بودنش انتخاب خوبی برای پوشش محصولات شد. همچنین سلفون پایه‌گذار تولید بسته‌بندی پلاستیکی در سال‌های بعد شد.
چاپ بسته‌بندی امروز
امروزه افرادی هستندکه کسب و کار خود را به تازگی آغاز کرده‌اندو نمی‌خواهند هزینه زیادی بابت چاپ پرداخت کنند. در این حالت به آنها پیشنهاد می‌شود که لوگوی برند خود را در تعداد کم روی جعبه چاپ کنند. زیرا:
- تازه شروع به کار کرده‌اند و سرمایه محدودی دارند.
- باید سرمایه محدود خود را مدیریت کنند.
- در صورت شکست کسب و کار هزاران جعبه روی دستشان می‌ماند.
برای آشنایی بیشتر با شرایط چاپ لوگو در تعداد کم به مقاله‌ی "چاپ لوگو روی جعبه تعداد کم" مراجعه کنید.
سخن آخر
اهمیت بسته‌بندی محصول در جذب مشتریان برای یک برند، غیر قابل انکار است و آنها به محض تماشای یک طراحی بسته‌بندی خیره کننده، که رویکردی نو آورانه نیز داشته باشد، به سرعت برای خرید آن اقدام می‌کنند. شرکت ملک مقوا در تلاش است با استفاده از بسته‌بندی‌های قابل بازیافت، سازگار با محیط زیست و سبک وزن به حفظ منابع طبیعی و محیط اطراف کمک کند.