سیگنال منفی به تولید

بررسی‌ها حاکی از این است که سرمایه‌گذاری خالص صنعت طی 4سال گذشته منفی بوده و سهم صنعت از 20درصد سال1390 به 14درصد در سال1402 کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که دستیابی به رشد 8درصدی هدف‌گذاری‌شده در برنامه هفتم توسعه نیازمند ایجاد ظرفیت‌های جدید، جذب سرمایه‌گذاری و بهبود فناوری و بهره‌وری تولید است.

همچنین در شرایطی که بنگاه‌های تولیدی در تامین نقدینگی و سرمایه در گردش با موانع متعددی روبه‌رو هستند و در بهترین حالت با 50درصد از ظرفیت مشغول به فعالیتند، رشد هزینه‌های تولیدکننده که متاثر از تورم ساختاری و مزمن اقتصاد، شرایط تحریم، بی‌ثباتی‌های اقتصادی و نوسانات نرخ ارز است، باعث کاهش سودآوری بنگاه‌های تولیدی و توقف طرح‌های توسعه‌ای شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از بنگاه‌ها به‌دلیل گرانی تامین مالی، ناتوانی در تامین مواد اولیه و رشد هزینه‌های تولید از جمله هزینه انرژی، حمل‌ونقل و دستمزد تنها به دنبال بقا در شرایط فعلی هستند و امکان ارتقای تکنولوژی تولید و نوسازی ماشین‌آلات را ندارند. رشد فزاینده هزینه‌های تولید همچنین در حالی است که تولیدکنندگان با قیمت‌گذاری دستوری روبه‌رو هستند و امکان افزایش قیمت‌، متناسب با رشد هزینه‌ها را ندارند.

افزایش تورم سالانه بخش صنعت

بررسی تورم تولیدکننده در پاییز1402 حاکی از این است که بیشترین تورم سالانه با 57.9درصد مربوط به گروه خدمات و کمترین تورم سالانه با 31.9درصد مربوط به گروه صنعت است. بر این اساس اگرچه صنعت در مقایسه با سایر بخش‌های تولیدی تورم کمتری را تجربه کرده است، اما تورم سالانه این بخش همچنان روند افزایشی دارد، طبق گزارش مرکز آمار، تورم سالانه بخش صنعت در پاییز1402، 31.9درصد اعلام شده که نسبت به فصل قبل با افزایش 2.7درصدی همراه بوده است.

در این فصل بیشترین تورم سالانه با 71درصد مربوط به گروه «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر» و کمترین تورم سالانه با 15.6درصد مربوط به گروه «ساخت کک وفرآورده‌های حاصل از پالایش نفت» است. برخلاف داده‌های سالانه، تورم نقطه به نقطه بخش صنعت از 37.6درصد در تابستان سال جاری به 35درصد در پاییز1402 کاهش یافته است. همچنین داده‌های فصلی نشان می‌دهند تورم تابستان از 7.1درصد به 2.3درصد در پاییز رسیده است.

داده‌های تورم1402 حاکی از آن است که تورم نقطه به نقطه در بهار1402 از 25.6درصد به 37.6درصد رسیده است که رشد 12درصدی را نشان می‌دهد. همچنین تورم نقطه به نقطه در پاییز1402 از 37.6درصد در تابستان به 35درصد نزول کرده که کاهش 2.6درصدی را تجربه کرده است.

در داده‌های تورم سالانه مرکز آمار نیز مشاهده می‌شود که در بهار1402 شاخص تورم عدد 27درصد را ثبت کرده که در تابستان به 29.2درصد رسیده که حاکی از 2.2درصد افزایش است. همچنین در پاییز1402 شاخص تورم سالانه از 29.2درصد به 31.9درصد رسیده است که افزایش قابل توجه 2.7درصدی را نشان می‌دهد. اما داده‌های فصلی روندی خلاف تورم نقطه به نقطه و تورم سالانه را نمایش می‌دهند. تورم فصلی در بهار1402 9.3درصد بوده که در تابستان به 7.1درصد کاهش یافته که میزان این کاهش 2.2درصد بوده است. همچنین تورم فصلی پاییز از عدد 7.1درصد در تابستان به 2.3درصد در پاییز رسیده که حاکی از کاهش 3.8درصدی است.

تورم نقطه به نقطه سال1401 نشان می‌دهد در بهار این شاخص عدد 46.3درصد را به ثبت رسانده است. در تابستان رقم این شاخص از 46.3درصد در بهار به 30.1درصد رسیده که کاهش 16.2درصدی را نشان می‌دهد. تورم نقطه به نقطه از 30.1درصد در تابستان1401 به 23.6درصد در پاییز به میزان 6.5درصد کاهش یافته است. در نهایت این شاخص با افزایش 5.6درصدی از 23.6درصد به 29.2درصد در زمستان رسیده است.

داده‌های تورم سالانه نشان می‌دهد این شاخص با 7.6درصد کاهش از 48درصد در بهار1401 به 40.4درصد در تابستان رسیده است. همچنین رقم این شاخص در پاییز از 40.4 درصد به 34.4درصد نزول کرده است که کاهش 6درصدی را نشان می‌دهد. در نهایت تورم سالانه در زمستان1401 عدد 31.7درصد را به ثبت رسانده که حاکی از کاهش 2.7 درصدی بوده است.

تورم فصلی نیز روندی ثابت را تجربه کرده است؛ به‌طوری‌که از 12.5درصد در بهار با کاهشی قابل توجه به 2.3درصد در تابستان رسیده است. سپس در پاییز با افزایش 6.6درصدی مواجه شده و به 4.3درصد رسیده است و در نهایت همین روند را ادامه داده و با افزایش 8.5درصدی عدد 12.8درصد را در زمستان به ثبت رسانده است.

مقایسه تورم صنعت در سال 1401 و 1402

روند دو ساله تورم نقطه به نقطه حکایت از کاهش 11.3درصدی دارد؛ به‌طوری‌که از 46.3درصد در بهار1401 به 35درصد در پاییز1402 رسیده است. همچین تورم فصلی از 12.5درصد در بهار1401 به 2.3درصد در پاییز1402 کاهش یافته که میزان این کاهش 10.2درصد است. از نظر شاخص تورم سالانه نیز، داده‌ها حاکی از آن است که این شاخص از 48درصد در بهار1401 به اندازه 13درصد به رقم 35درصد کاهش یافته است. بنابراین روند دوساله نیز روند کاهشی هر سه شاخص تورم نقطه به نقطه، فصلی و سالانه را نشان می‌دهد.

نوسان تورم صنعت

در سال1401 به‌دلیل رکود جهانی ناشی از پاندمی کووید-19 که موجب کم‌رونق شدن بازارهای جهانی شده بود و عمده نهاده‌های مورد نیاز با کاهش قیمت مواجه شدند و به‌دلیل اینکه اغلب مواد اولیه بنگاه‌های صنعتی ایران وابستگی زیادی به مواد اولیه وارداتی دارند لذا این امر موجب کاهش قیمت کالاهای تولیدی شده است. همچنین نوسان کم و ملایم نرخ ارز در 6ماه اول سال و تثبیت نرخ تسعیر ارز از عوامل دیگر روند کاهشی نرخ تورم صنعت بوده است.

اما تورم صنعت در 1402 روندی متفاوت داشته است. افزایش نرخ بهره بانکی از 18درصد به 23درصد به‌دلیل سیاست انقباضی بانک مرکزی موجب هزینه بر‌تر شدن تامین مالی بنگاه‌های صنعتی شده که بر نرخ نهایی قیمت کالای تولیدی موثر بوده است.

دومین مورد افزایش نرخ تسعیر ارز در نتیجه تشکیل بازار مبادله ارز و طلا بوده که عامل شکل‌گیری انتظارات تورمی شده و در نهایت باعث افزایش قیمت مواد اولیه برخی صنایع به‌ویژه پلاستیک شد.

عامل دیگر فشارهای تورمی است. این عامل هم موجب افزایش فشار بر کارفرما از سوی کارگران برای افزایش دستمزد شده و هم موجب شده است سرمایه‌گذاران و سهامداران سود بیشتری را مطالبه کنند.

براین اساس فضای تورمی بخش صنعت در سال1402 کاملا با سال1401 متفاوت بوده است. نوسانات حاکم بر روند قیمتی کالاهای تولیدی موجب افزایش ریسک و پیش‌بینی‌ناپذیری می‌شود و فضای ابهام را در صنعت کشور پدید می‌آورد. صنعتی که در حال حاضر نیز با مشکلات عدیده‌ای از جمله تورم، تحریم، قیمت‌گذاری دستوری و ریسک‌های ساختاری دیگری نیز روبه‌رو است.

تورم تولیدکننده که اقتصاددانان آن را با عنوان تورم پیش نگر نیز می‌شناسند متغیر مهمی برای پیش‌بینی تورم مصرف‌کننده در زمان‌های آتی است. تغییرات این شاخص روند نرخ تورم مصرف‌کننده در ماه‌های بعد را به تصویر می‌کشد و به همین دلیل از آن با نام پیش‌نگر یاد می‌شود. زمانی که نرخ تورم تولیدکننده که نشان‌دهنده افزایش (کاهش) هزینه‌های تولید است، افزایش (کاهش) می‌یابد با یک وقفه زمانی اثر خود را روی تورم مصرف‌کننده می‌گذارد.

نرخ تورم تولیدکننده در واقع میانگین قیمت‌هایی است که تولیدکننده، محصولات و خدمات خود را به خرده‌فروشان می‌فروشد و خرده‌فروشان آن را به بازارهای محلی می‌برند و در اختیار عموم قرار می‌دهند. قیمت‌های تولیدکننده به این دلیل مهم هستند که در ایجاد تورم یا کاهش تورم نقش دارند.