جنگ غزه و قره باغ ؛ شباهت ها و تفاوت ها

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - جنگ فعلی غزه و جنگ سوم قره باغ (جنگ یک روزه) شباهت ها و تفاوت هایی دارند. هدف این مطلب بیان بهتر جزئیات و ویژگی های جنگ غزه از طریق مقایسه آن با جنگ سوم قره باغ است. مطلب قائل به شباهت اسرائیل و جمهوری اذربایجان نیست.

جنگ سوم قره باغ (جنگ یک روزه) در 28 شهریور 1402 با حمله ارتش اذربایجان به منطقه قره باغ آغاز شد و در کمتر از 24 ساعت با شکست ارتش جمهوری ارمنی آرتساخ (قره باغ) به پایان رسید. در این جنگ 200 نفر از نیروهای ارتش ارتساخ و 50 غیرنظامی در این منطقه کشته شدند.

نقشه قره باغ

 در منطقه قره باغ از حدود 30 سال قبل، اهالی ارمنی با حمایت دولت ارمنستان، یک کشور و دولت (جمهوری آرتساخ) ایجاد کرده بودند که هیچ کشوری در جهان آن را به رسمیت نمی شناخت. در زبان اذری این منطقه قره باغ و در زبان ارمنی ، آرتساخ نام دارد. اسم شهر مرکز این منطقه هم در زبان آذری خان کندی و در زبان ارمنی استپاناکرت است.

منطقه قره باغ / آرتساخ 120 هزار نفر جمعیت داشت (الان ندارد چون همه به ارمنستان فرار کردند) و مساحت آن 3 هزار و 170 کیلومتر مربع (حدود 4.5 برابر مساحت شهر تهران بزرگ) است.
منطقه قره باغ در داخل خاک جمهوری اذربایجان است وهیچ مرزی با کشور دیگری ندارد.

در جنگ قره باغ تفاوت نژادی – دینی دو طرف دیده می شود: جمهوری اذربیجان (آذری - مسلمان شیعه) در مقابل نیروهای ارتساخ (ارمنی – مسیحی ارتدوکس).

جنگ غزه از 7 اکتبر / 15 مهر 1402 شروع شد و همچنان ادامه دارد. جنگ میان ارتش اسرائیل و نیروهای دو گروه فلسطینی حماس و جهاد اسلامی در غزه ادامه دارد. تاکنون  در جنگ غزه، 30 هزار نفر فلسطینی در غزه (اکثر آنها غیرنظامی و کودک و زن هستند) و بیش از 600 نظامی اسرائیلی کشته شده اند. این جنگ به دنبال حمله 7 اکتبر حماس به جنوب اسرائیل روی داد. در این حمله 1200 نفر در اسرائیل کشته و 250 نفر هم به اسارت گرفته شدند.

فلسطین و غزه

غزه منطقه ای مستطیل شکل در جنوب اسرائیل / فلسطین به طول 41 کیلومتر، عرض  6 تا 12 کیلومتر و  مساحت آن 360 کیلومتر مربع (نصف مساحت شهر تهران بزرگ) است. منطقه غزه به مرکزیت شهر غزه 3.2 میلیون نفر جمعیت دارد. از دو طرف (شمال و شرق) با اسرائیل، از غرب با ساحل دریای مدیترانه ( درکنترل نیروی دریایی اسرائیل) و از جنوب با مصر مرز زمینی دارد.

در جنگ غزه، تفاوت زبانی ، دینی و نژادی میان دوطرف وجود دارد. نیروهای اسرائیل (یهودی - عبری) در مقابل حماس (مسلمان- عربی) است.

شباهت ها:

1- محاصره و گرسنگی

هر دو منطقه غزه و قره باغ در محاصره طرف مقابل، قرار گرفتند و از ابزار گرسنگی و قحطی علیه آنها استفاده شد.  

اسرائیل بعد از حمله 7 اکتبر حماس، همه مرزهای غزه را بست و ورود هر گونه کالا یا انسان را ممنوع کرد. بعد از آن به مرور ورود کامیون های حامل کمک های غذایی به غزه آزاد شد اما به دلیل سختگیری های برنامه ریزی شده اسرائیل، ورود روزانه کامیون ها یک پنجم مورد نیاز است. منطقه غزه با گرسنگی و قحطی کامل روبه رو است. کالاهای مورد نیاز در غزه یافت نمی شود و اکثریت جمعیت در زندگی عادی با مشکل روبه رو شده اند. بسیاری تنها یک وعده غذا در روز دارند. بسیاری به خوردن غذاهای دام و حیوانات روی آورده اند.

این بخشی از گزارش خبرگزاری فرانسه از غزه است:
ام یعقوب ابوجراد (42 ساله) با فریاد گفت: " فرزندانم مریض شده اند. من حتی یک قطعه نان برای آنها پیدا نمی کنم. از کجا می توانم برای آنها غذا بیاورم؟ من از 6 صبح تلاش می کنم تا برای آنها نان پیدا کنم". پدر 47 ساله یک خانواده آواره در غزه هم گفته است: به ازای هر هفت نفر یک وعده برنج برای ما می آورند. من وانمود می کنم با خانواده غذا می خورم. یک قاشق برنج می خورم و به آنها می گویم سیر هستم تا آنها بخورند.

صف غذا در غزه - این منطقه با قحطی و کمبود شدید غذا روبه رو است

مقامات سازمان ملل متحد می گویند اسرائیل به صورت برنامه ریزی شده مانع از ورود مواد غذایی  کافی به غزه است. به نظر می رسد گرسنگی دادن به مردم غزه به عنوان بخشی از سیاست اسرائیل در فشار بر حماس و مردم غزه باشد.

در قره باغ هم جمهوری اذربایجان به محاصره کامل این منطقه پرداخت و از ورود کالاهای مورد نیاز و غذا از ارمنستان به قره باغ جلوگیری کرد.

در جنگ 2020 قره باغ (جنگ دوم قره باغ)، ارتش ارمنستان شکست خورد و مجبور به عقب نشینی از همه مناطق اشغالی در خاک اذربایجان شد.  منطقه قره باغ در این جنگ همچنان در کنترل نیروهای دولت آرتساخ باقی ماند اما ارتش ارمنستان از آن خارج شد. با این عقب نشینی ها منطقه قره باغ در محاصره زمینی کامل و چهار جهته اذربایجان قرار گرفت. تنها راه ارتباطی قره باغ و جهان خارج یک جاده به نام لاچین بود که قره باغ را به ارمنستان متصل می کرد.

براساس توافق آتش بس در سال 2020 (بعد از توقف جنگ دوم )، نیروهای ارتش روسیه به عنوان صلح بان در طول این جاده و مرزهای قره باغ یعنی مناطق تماس و استقرار نیروهای آرتساخ و ارتش اذربایجان مستقر شدند. تامین همه کالاهای غذایی و مورد نیاز نیز از طریق این جاده انجام می شد.

دو سال بعد (سال 2022 ) ، اذربایجان این جاده را بست؛ محاصره قره باغ آغاز شد و اهالی این منطقه با کمبودها و قحطی گسترده روبه رو شدند. البته دولت اذربایجان همزمان راه های دسترسی مردم قره باغ به تامین نیازهای خود از مسیرهای داخلی خاک اذربایجان را باز کرد. هدف، علاوه بر فشار بر قره باغ، قطع ارتباط مردم آن با ارمنستان و اتصال انها به داخل جمهوری اذربایجان بود.

ایست بازرسی نیروهای جمهوری آذربایجان در پل ورودی گذرگاه لاچین/ آسوشیتدپرس - جاده لاچین تنها نقطه ارتباطی قره باغ و ارمنستان است.

محاصره قره باغ از سوی دولت اذربایجان منجر به قحطی و کمبود غذا ، سوخت و کالاهای مختلف شد؛ فشار زیادی بر مردم این منطقه وارد کرد و زندگی عادی و فعالیت های عمومی در این منطقه متوقف شد.

این بخشی از گزارش روزنامه انگلیسی گاردین درباره قره باغ است:
قره باغ اکنون با کمبود شدید مواجه است. غذا کم است. به گفته کمیته بین المللی صلیب سرخ، داروهای ضروری، محصولات بهداشتی و شیر خشک نوزاد نیز وجود ندارد. سوپرمارکت ها خالی است اتوبوس های عمومی به دلیل کمبود سوخت متوقف شده اند. ساعت شلوغی شهر دیگر وجود ندارد. بسیاری از روستاها بدون آب و برق هستند.
ساکنان می گویند که نقشه باکو روشن است: گرسنگی دادن به آنها و تسلیم کردن آنها به طوری که اگر و وقتی جاده باز شد، آنها منطقه را ترک کنند. آنها می گویند این یک نسل کشی با حرکت آهسته است که از گرسنگی به عنوان یک سلاح کلاسیک استفاده می شود.

این وضعیت تا حمله شهریور 1402 (جنگ یک روزه) ادامه داشت که ارتش و دولت جمهوری ارتساخ تسلیم شدند.

جمهوری اذربایجان البته استفاده از گرسنگی و قحطی به عنوان ابزار فشار بر مردم قره باغ را رد می کند.

شهریور 1402 - زندگی ارامنه ساکن شهر استپاناکرت در زیر زمین خانه هایشان بدون امکانات اولیه/ خبرگزاری فرانسه

قره باغ منطقه ای ارمنی نشین در داخل خاک جمهوری اذربایجان است که تنها نقطه اتصال آن با جهان خارج، جاده لاچین است - این جاده قره باغ را به خاک ارمنستان متصل می کند.
 

 

2-  جنگ گروه و کشور 
دولت های غیررسمی

 هم در غزه و هم در قره باغ، یک مجموعه یا دولتی که از سوی جهان به رسمیت شناخته نشده در مقابل ارتش یک دولت / کشور به رسمیت شناخته شده از سوی سازمان ملل و اکثریت جهان قرار گرفت.

در جنگ غزه، مجموعه حماس (جنبش مقاومت اسلامی فلسطین) و دولت حماس در غزه (که از سوی سازمان ملل و همه کشورها به رسمیت شناخته نشده) با ارتش اسرائیل (کشور عضو سازمان ملل و به رسمیت شناخته شده از سوی اکثریت کشورهای جهان) در حال جنگ است.

اسرائیل، حماس را یک گروه تروریستی می داند. حماس هم  اسرائیل را اشغالگر و خود را یک جنبش آزادیبخش – ضداشغالگری و  دولت خود در غزه را دولت قانونی فلسطین توصیف می کند.

دولت وابسته به حماس (جنبش مقاومت اسلامی فلسطین )‌ اداره غزه را در دست دارد

حماس نه تنها حضور ارتش اسرائیل در غزه را  اشغالگری  می داند بلکه همه خاک تاریخی فلسطین بین دریای مدیترانه تا رود اردن یعنی سرزمین هایی که اسرائیل آنها را خاک رسمی خود می داند از جمله شهرهای تل آویو و قدس / اورشلیم را مناطق اشغالی می خواند و خواهان آزادسازی آنهاست.

سازمان ملل متحد، آمریکا و اروپا نیز حضور اسرائیل در غزه ، کرانه باختری و بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم را اشغالگری می دانند و خواهان پایان آن هستند.

در جنگ قره باغ، ارتش آرتساخ (کشور و دولتی که از سوی هیچ کشوری در جهان حتی ارمنستان به رسمیت شناخته نشد) به عنوان یک گروه (در نگاه جهانی) با ارتش جمهوری آذربایجان (کشور مستقل) جنگ داشت.

 

پرچم و نشان کشور مستقل آرتساخ (قره باغ) - هیچ کشوری آرتساخ را به رسمیت نمی شناسد

 

جمهوری آرتساخ، دولت و ارتش جمهوری آذربایجان را در قره باغ، نیروی اشغالگر می دانست اما جهان قره باغ را بخشی از خاک اذربایجان می داند.

دولت باکو هم نه تنها دولت و کشور ارتساخ را به رسمیت نمی شناسد بلکه مقامات آن را "گروه ترویستی" و جنگ خود را "عملیات ضدتروریستی" با هدف حفظ تمامیت ارضی کشور اعلام کرده بود.

مقامات ارتساخ درباره سایر اراضی اذربایجان از جمله باکو هیچ ادعایی نداشتند.

ساختمان ریاست جمهوری آرتساخ (قره باغ)‌ - شهر خانکندی / استپاناکرت

 

تفاوت ها:

1- مدت و روش جنگ

هر دو منطقه غزه و قره باغ با حمله نظامی ارتش کلاسیک روبه رو شدند.
در غزه ، نیروهای حماس برای دفاع در برابر حمله ارتش اسرائیل به جنگ شهری و نامتقارن روی آوردند و جنگ بعد از 5 ماه ادامه دارد.
ولی در جنگ سوم قره باغ، نیروهای آرتساخ، با روش جنگ کلاسیک در برابر حمله ارتش جمهوری اذربایجان مقابله کردند. به همین دلیل با حدود 200 کشته ، یک روز بیشتر دوام نیاوردند؛ شرط های باکو را قبول کردند و تسلیم ارتش اذربایجان شدند. جزئیات این تسلیم و آنچه گذشت در بندهای بعدی شرح داده می شود. از جمله شرط های باکو، تحویل دادن تجهیزات نظامی ارتش آرتساخ و انحلال دولت جمهوری آرتساخ و ارتش آن بود که مورد پذیرش قرار گرفت.

تسلیحات ارتش جمهوری آرتساخ (قره باغ ) که بعد از تسلیم شدن در جنگ یک روزه شهریور 1402 تحویل ارتش جمهوری آذربایجان شد. در میان تسلیحات توپ دیده می شود

ارتش ارمنستان و آرتساخ قبل از این در جنگ دوم (2020 ) هم با همین شیوه جنگ کلاسیک را در مقابل ارتش اذربایجان دنبال می کردند و با حدود 3 هزار کشته متحمل شکست سنگین شدند. ارتش اذربایجان با استفاده از انگیزه بالا (رفع اشغال و بازگشت منطقه ای از کشور خود )، ملی گرایی نژادی،‌ ضعف طرف مقابل، تسلیحات مدرن غربی به ویژه پهپادهای ترکیه و اسرائیل و پشتیابی نظامی ارتش ترکیه، پیروز شد.

در جنگ سوم قره باغ، ارتش اذربایجان بعد از جنگ یک روزه و اعلام شکست و تسلیم ارتش ارتساخ، وارد شهرهای قره باغ شد و حاکمیت باکو بر این منطقه بازگشت.

 

عکس آرشیوی از رژه ارتش جمهوری آرتساخ (قره باغ) - این ارتش در جنگ یک روزه شهریور 1402 از ارتش جمهوری آذربایجان شکست خورد و بعد از آن منحل شد

در مقابل در غزه، نیروهای حماس و جهاد اسلامی با استفاده از شیوه های جنگ چریکی و نامتقارن، به مقابله نظامی با ارتش کلاسیک اسرائیل پرداختند و جنگ شهری همچنان در شهرهای اشغال شده منطقه غزه ادامه دارد. جنگ در غزه وارد ماه ششم خود شده اما ارتش اسرائیل در تصرف کامل و آسوده منطقه غزه ناکام مانده است.

جنگ شهری در شهرهای تصرف شده ادامه دارد. شهر رفح در جنوبی ترین نقطه غزه همچنان در کنترل کامل حماس است. دولت حماس در غزه هنوز بر سرکار است و کنترل گذرگاه مرزی با مصر را در دست دارد.  

 نابود کردن حماس و کنار زدن حماس از حکومت بر غزه، اهداف جنگ اسرائیل در غزه اعلام شده بود که تاکنون محقق نشده است. نخست وزیر و فرمانده ارتش اسرائیل گفته بودند اگر حماس تسلیم شود جنگ را پایان می دهند اما حماس تسلیم نشد.

نیروهای "گردان های عزالدین قسام" شاخه نظامی حماس

با وجود محاصره کامل زمینی دریایی و هوایی منطقه غزه، نیروهای نظامی حماس و جهاد اسلامی همچنان تسلیحات و مهمات دارند و در حال جنگ با اسرائیلی ها هستند. تسلیحات آنها شامل موشک و بمب و مین و سلاح سبک و نیمه سبک در حد آر پی جی و خمپاره انداز است. این در حالی است که ارتش آرتساخ علاوه بر سلاح سبک، از تسلیحات دیگر مثل مسلسل و سلاح سنگین مثل توپ، تانک، خودروهای زرهی و نفربر برخوردار بود اما یک روز بیشتر دوام نیاورد.

با وجود اینکه ارتش ارتساخ به مدت 30 سال اتصال و دسترسی زمینی به ارمنستان داشت و در تهیه سلاح و مهمات هیچ مشکلی نداشت (به لحاظ دسترسی و تهیه) و ارمنستان هم همه جانبه از آنها حمایت تسلیحاتی می کرد اما چون اتکایش فقط به ارتش ارمنستان بود خود را برای جنگ با اذربایجان اماده نکرده بود.

با خروج ارتش ارمنستان از قره باغ ارتش ارتساخ به راحتی شکست خورد. ارتش ارمنستان هم اتکایش به دخالت و حمایت دولت و ارتش روسیه بود. ارتش روسیه در ارمنستان مستقر است اما جنگ قره باغ را مسئله فرامرزی ارمنستان می داند و نه تهدید مرزهای ارمنستان.

با وجود اینکه ارتش جمهوری اذربایجان از تسلیحات مدرن مانند پهپاد برای حمله به قره باغ استفاده کرد اما طرف مقابل، برای مقابله با آن تسلیحات یا تاکتیک خاصی نداشت و متحمل شکست شد.

اما در غزه با وجود اینکه از سال 2007 منطقه غزه در محاصره کامل ارتش اسرائیل است و قبل از آن هم برای دهه ها راه انتقال علنی سلاح و مهمات به غزه باز نبود و تسلیحات سبک تنها برای استفاده پلیس فلسطین وجود داشت اما نیروهای حماس و جهاد اسلامی با روش های مختلف و ابتکاری و ...، نه تنها اقدام به تولید موشک و پهپاد، مین و تسلیحات مختلف کردند بلکه از منابع مختلف غیررسمی و غیرقانونی از جمله ربودن سلاح از اسرائیل و واردات غیرقانونی سلاح از مرز مصر، تسلیحات و مهمات خود را به دست آورند.

نیروهای حماس توانسته اند بیش از 5 ماه در برابر ارتش اسرائیل مقاومت کنند و تلفات انسانی گسترده ای به آن وارد کنند (بیش از 600 نظامی اسرائیلی). نیروهای حماس قبل از این هم در حمله غافلگیرکننده به اسرائیل در 7 اکتبر 1200 کشته به جای گذاشتند و 250 اسیر با خود به غزه منتقل کردند. این بالاترین آمار تلفات اسرائیل در حملات غیرجنگی است.

در قره باغ اما حمله غافلگیر کننده ارتش اذربایجان به قره باغ در سپتامبر 2023 به جنگ یک روزه و تسلیم شدن ارتش آرتساخ وانحلال آن منجر شد. در حالی که بعد از جنگ 2020 ، می شد حدس زد اذربایجان به دنبال حمله نهایی به قره باغ است ولی نیروهای ارتساخ خود را برای این جنگ اماده نکرده بود.

 

2-  کوچ / جمعیت

در جنگ یک روزه سپتامبر 2023 ، با حمله ارتش جمهوری اذربایجان به قره باغ، دولت ارمنی آرتساخ شکست خورد و تسلیم شد. جنگ هم متوقف شد. دولت آرتساخ به عنوان شرط آتش بس، پذیرفت خود را منحل کند؛ نیروهای نظامی اش تسلیم شوند و تسلیحات خود را تحویل ارتش اذربایجان دهند. ارتش اذربایجان مرحله به مرحله وارد قره باغ شود و حاکمیت بر قره باغ به جمهوری اذربایجان بازگردد.

با این اتفاق، دولت و کشور آرتساخ بعد از سه دهه حیات، به پایان رسید و حذف شد. دو مرحله مذاکرات میان نمایندگان دولت منحله ارتساخ و دولت باکو در مرز دو طرف در همین چارچوب و تحت قانون اساسی اذربایجان انجام شد. هدف مذاکرات تعیین شکل زندگی و وضعیت حقوقی این منطقه و ساکنان آن بود.

مهر 1402 - ازدحام ارامنه در فرودگاه قره باغ برای ترک منطقه بعد از شکست در جنگ یک روزه مقابل ارتش جمهوری اذربایجان

 مردم آرتساخ در واکنش به فرودگاه شهر استپاناکرت / خانکندی و پایگاه های ارتش روسیه هجوم بردند و خواهان ترک سرزمین خود به سمت ارمنستان شدند. ساعاتی بعد در نتیجه تماس های دولت های ارمنستان و اذربایجان و میانجیگری روسیه ، مردم قره باغ با اتوبوس های ارسالی از سمت ارمنستان به خاک این کشور منتقل شدند. تقریبا همه جمعیت 120 هزار نفری ارامنه قره باغ به ارمنستان رفتند تا این منطقه خالی از مردم خود شود.

دولت اذربایجان گفته بود مانعی در برابر باقی ماندن مردم ارمنی قره باغ ندارد و حاضر به اعطای امتیازاتی برای حفظ تفاوت ها و خصوصیات آنهاست اما مردم ارمنی حاضر به زندگی زیر حاکمیت باکو نشدند و مهاجرت به ارمنستان را ترجیح دادند. مذاکرات برای تعیین وضعیت حقوقی و امتیازات اهالی قره باغ در سایه حاکمیت اذربایجان نیز متوقف شد چرا که دیگر مردمی باقی نماندند تا درباره حقوق انها مذاکره ای انجام شود.

مهر 1402 - خروج مردم ارمنی قره باغ به سمت ارمنستان بعد از شکست در جنگ یک روزه در مقابل ارتش جمهوری اذربایجان 

با تخلیه منطقه قره باغ از ساکنان ارمنی ان و فرار آنها به ارمنستان، عملا مسئله قره باغ به پایان رسید و بسته شد. مسئله قره باغ حل نشد بلکه بلاموضوع شد. این اتفاق بهترین گزینه برای دولت باکو و حتی دولت ارمنستان بود که مسئله قره باغ به عنوان مانع اساسی در مقابل عادی سازی روابط با دولت های اذربایجان و ترکیه از میان رفت.

در جنگ غزه هم مقامات اسرائیلی به دنبال اخراج اهالی این منطقه (جمعیت 2.3 میلیون نفری)‌ به سمت خاک مصر هستند تا بتوانند این سرزمین را بدون جمعیت آن تصاحب کنند. مصر ، امریکا و دیگر کشورهای عربی اسلامی و اروپایی مخالفت خود را با کوچ دادن اهالی غزه به صراحت اعلام کرده اند.

قبلا هم برخی مقامات اسرائیلی ایده اخراج مردم غزه به مصر و مردم کرانه باختری به اردن را گفته بودند تا مسئله فلسطین ، بلاموضوع و بسته شود.

برای اولین بار بعد از آغاز جنگ، عبدالفتاح سیسی رئیس جمهوری مصر گفته بود کشورش مخالف جدی انتقال مردم غزه به صحرای سینا ولو به طور موقت است چرا که آنها حتی بعد از انتقال هم مبارزه علیه اسرائیل را ادامه می دهند و در نتیجه جنگ و زدو خورد میان دو طرف به خاک مصر کشیده خواهد شد.

 آبان 1402 - حرکت اهالی از شهرهای شمالی به سمت بخش های مرکزی و جنوبی منطقه غزه بعد از هشدار و تهدید ارتش اسرائیل درباره حمله زمینی به شمال غزه

رسانه های غربی به نقل از منابع آگاه گفته بودند پیشنهاداتی از سوی امریکا و اسرائیل به مصر برای پذیرش دائمی مردم غزه مطرح اما قاهره همه آنها را رد کرد. حتی گفته شد امریکا به مصر وعده ها و مشوق های مالی مثل بخشش همه بدهی هایش درمقابل قبول اهالی غزه داده بود اما قاهره قبول نکرد.

با این حال مقامات امریکایی در روزهای بعدی به صراحت  مخالفت خود را با کوچ دادن اهالی غزه اعلام کردند. این موضوع به یک نظر مورد اجماع جهانی تبدیل شد.

در اسرائیل احزاب و وزیران و نمایندگان تندرو خواستار باقی ماندن ارتش اسرائیل در غزه ، بازگشت شهرک سازی و شهرک نشینی اسرائیلی ها به غزه واخراج اهالی غزه از این منطقه در قالب طرح جدیدی با عنوان "مهاجرت داوطلبانه" شدند.

در این طرح با اعمال فشارهای گسترده و همه جانبه سیاسی – معیشتی – اقتصادی و نظامی، اهالی غزه برای ترک منطقه به سمت دیگر کشورها تحت فشار قرار می گیرند. خبرهایی از رایزنی با برخی کشورهای اروپایی و افریقایی از جمله کنگو برای پذیرش اهالی غزه و تعیین تونی بلر نخست وزیر سابق انگلیس به عنوان هماهنگ کننده این برنامه منتشر شد اما بلر هم این موضوع را تکذیب کرد.

یکی از وزیران کابینه اسرائیل هم خواستار سهمیه بندی جمعیت غزه به ازای همه  کشورهای اسلامی شده بود تا هر کشور به نسبت جمعیت خود، بخشی از جمعیت غزه را بگیرد.

جمعیت 2.3 میلیون نفری غزه نه تنها جنگ اسرائیل در این منطقه را سخت کرده بلکه گزینه مهاجرت دادن آنها را نیز غیرممکن کرده است. در حالی که در قره باغ، جمعیت 120 هزار نفری ساکنان به دلیل کم بودن تعداد (اندکی بیش از ظرفیت استادیوم آزادی) ، امکان انتقال و اسکان آنها به کشور ارمنستان فراهم شد.
در فلسطین، به فرزند آوری به عنوان یک ابزار مقابله با اشغالگری اسرائیل نگریسته می شود.

آوارگان فلسطینی در مرز غزه با مصر

دو وزیرتندرو کابینه اسرائیل یعنی بتسال‌ال اسموت‌ریچ وزیر دارایی و ایتمار بن‌غفیر وزیر امنیت ملی اسرائیل خواهان ارائه راهکار‌هایی از سوی دولت اسرائیل برای تشویق ساکنان غزه به مهاجرت به کشور‌های دیگر شده‌اند. این موضوع با واکنش منفی کشورهای غربی روبه رو شد.

ایده برخی مقامات اسرائیل، کسب سرزمین غزه بدون جمعیت است براساس این ایده، در صورت مهاجرت دادن اهالی غزه به مصر، می توان سرزمین غزه را به خاک اسرائیل اضافه کرد و مردم یهودی را در آن ساکن کرد. همان اتفاقی که قبلا در شهرها و روستاهای داخل مرزهای رسمی اسرائیل(خط سبز) رخ داد. در جنگ 1948 (جنگ تاسیس اسرائیل) مردم بسیاری از شهرها و روستاهای فلسطینی مجبور به ترک خانه و فرار به غزه ، کرانه باختری و دیگر کشورها شدند. شهر و روستاهای آنها هم اکنون بخشی ازخاک رسمی اسرائیل است و یهودیان اسرائیلی در این مناطق ساکن شده اند.  دولت اسرائیل اجازه بازگشت به انها نمی دهد. آنها که ماندند و فرار نکردند الان بخشی از جامعه اسرائیلی هستند. یعنی فلسطینی های دارای شهروندی کامل و گذرنامه اسرائیل. بسیاری از آنان شناسنامه و گذرنامه فلسطینی ندارند و به فلسطینی های اسرائیل، عرب 48 و عرب اسرائیلی معروف اند.

در جمعیت 10 میلیون نفری اسرائیل ، 2 میلیون نفر عرب اسرائیلی هستند . در حال حاضر حدود 7 میلیون فلسطینی در خارج از فلسطین و اسرائیل به عنوان آواره یا پناهنده یا پناهجو زندگی می کنند. همین شرایط باعث شده اهالی غزه نگران مهاجرت دادن انها به مصر باشند و بر باقی ماندن در سرزمین خود اصرار و پافشاری کنند.

بازگشت آوارگان و پناهندگان فلسطینی به خانه خود یکی از مسائل حل نشده در نزاع اسرائیل – فلسطین است.

در غزه، نه اهالی این منطقه خواهان ترک خاک خود هستند بلکه بر باقی ماندن تحت هر شرایطی تاکید می کنند نه مصر و دیگر کشورهای اسلامی خواهان پذیرش اهالی غزه هستند و همه کشورهای جهان نیز با این ایده مخالف اند.

اعضای آواره خانواده فلسطینی ابومصطفی که به دلیل حملات اسرائیل از خانه خود گریخته اند غذا آماده می کنند -  مرز با مصر (رفح در جنوب نوار غزه) -  10 فوریه 2024،  رویترز/محمد سالم

 

3-  مالکیت

در موضوع قره باغ، حدود 30 سال قبل، مردم ارمنی قره باغ ( به زبان ارمنی: آرتساخ) ، اعلام استقلال کردند دولت و کشور مستقل به نام جمهوری آرتساخ تشکیل دادند اما هیچ کشوری در جهان این کشور جدیدالتاسیس را به رسمیت نشناخت. حتی ارمنستان هم از به رسمیت شناختن این کشور خودداری کرد گرچه با آن به ارتباطات رسمی پرداخت.

ارمنستان حدود 30 سال قبل به حمایت از ارامنه قره باغ و دولت تازه تاسیس انها به خاک جمهوری اذربایجان حمله و بخش های شرقی خاک اذربایجان را اشغال کرد تا راه تماس زمینی میان ارمنستان و قره باغ ایجاد شود چون قره باغ در داخل خاک اذربایجان قرار دارد و با ارمنستان هم مرز نیست.

ارتش ارمنستان همچنین در قره باغ مستقر و مانع از ورود ارتش جمهوری اذربایجان به این منطقه شد. حیات دولت و کشور آرتساخ در سایه امنیت ارتش ارمنستان برقرار بود.

مردم ارمنی قره باغ / آرتساخ، خود را بخشی از کشور آذربایجان نمی دانند بلکه حضور ارتش اذربایجان در این منطقه را اشغال می دانند.

ارمنستان دولت و کشور آرتساخ را به رسمیت نمی شناخت. این سرزمین را نیز به عنوان بخشی از خاک خود اعلام نکرد. تنها در چارچوب حمایت دولت ارمنستان از ارامنه قره باغ، اقدامات حمایتی نظامی سیاسی مالی را اجرا کرد.

عکس اول:  آرائیک هاروتونیان رئیس‌جمهوری آرتساخ - عکس دوم : بعد از شکست ارتش جمهوری آرتساخ (قره باغ) در جنگ یک روزه، او از جمله افرادی بود که به دست نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان دستگیر شد. وی چند ماه قبل از جنگ سوم قره باغ (جنگ یک روزه) استعفا کرد.

در مقابل ، جمهوری اذربایجان منطقه قره باغ را بخشی از خاک خود می داند همه کشورهای جهان هم این موضوع را تایید می کنند.

برهمین اساس ، دولت باکو برای اعطای شهروندی و گذرنامه اذربایجان به همه ساکنان ارمنی قره باغ اعلام آمادگی کرده بود همچنین وعده هایی درباره به رسمیت شناختن حقوق ارامنه از جمله تحصیل به زبان مادری  در مدارس و آزادی انجام مناسک دینی خود داده بود اما اکثریت مردم قره باغ با رد زندگی در زیر حاکمیت اذربایجان، ترک سرزمین خود و انتقال به ارمنستان را ترجیح دادند.

در کل براساس نظر جهانی، موضوع قره باغ یک موضوع داخلی به شمار می آید و نه رویارویی دو کشور. رویارویی میان دولت یک کشور و یک منطقه خواهان استقلال یا اعلام استقلال کرده اما از سوی جهان به رسمیت شناخته نشده.

مهر 1402 - اولین سفر الهام علی اف به مرکز قره باغ و برافراشتن پرچم جمهوری آذربایجان در شهر خان کندی مرکز این منطقه - در این تصویر او قابل ساختمان سابق ریاست جمهوری آرتساخ است که هم اکنون به یکی از ساختمان های دولتی جمهوری آذربایجان تبدیل شده است.

در موضوع غزه، همه کشورهای جهان، این منطقه را بخشی از خاک فلسطین می دانند. هیچ کشوری در جهان آن را بخشی از خاک اسرائیل نمی داند. دولت اسرائیل نیز غزه را بخشی از خاک رسمی خود نمی داند و خواهان اضافه شدن غزه به خاک خود یا  حاکمیت رسمی بر آن نیست. به همین دلیل مخالف اعطای شهروندی اسرائیل به اهالی و مردم غزه است.

 از نگاه جهانی، موضوع جنگ غزه به عنوان جنگ داخلی یک کشور به شمار نمی آید گرچه ارتش اسرائیل کنترل همه مرزهای دریایی و زمینی غزه را در دست دارد و با آنها به مانند مرزهای رسمی خود رفتار می کند به جز مرز زمینی غزه و مصر که به لحاظ هوایی، در کنترل نیروی هوایی اسرائیل اما در روی زمین در کنترل نیروهای دولت حماس و مرزبانی مصر است. ارتش اسرائیل از زمان آغاز جنگ در 7 اکتبر/ 15 مهر گذشته به دولت مصر هشدار داده است هر گونه ورود و خروجی کالا و انسان از این مرز باید با موافقت قبلی دولت اسرائیل باشد واگر نه با بمباران و دخالت ارتش اسرائیل روبه رو می شود. دولت مصر نیز این موضوع را قبول کرده است.

مرز غزه فلسطین و مصر (گذرگاه رفح ) - سمت غزه

چون فلسطین از سوی دولت اسرائیل و سازمان ملل متحد و امریکا و اروپا به عنوان یک کشور و دولت مستقل به رسمیت شناخته نشده نزاع میان دو کشور اسرائیل و فلسطین نیست. همچنین کل فلسطین هم در حال جنگ با اسرائیل نیست بلکه تنها بخشی از فلسطین (غزه ) در حال جنگ است و بخش دیگر (کرانه باختری) وارد جنگ نشده است. 

پس می توان از نگاه سازمان ملل متحد اینگونه توصیف کرد: جنگ میان یک دولت (اسرائیل) و بخشی از سرزمینی است که دولت و کشور آن را به رسمیت نمی شناسد و در جهان غربی و سازمان ملل هم به رسمیت شناخته نشده است.

حق تعیین سرنوشت مردم ارمنی قره باغ از سوی سازمان ملل متحد و کشورهای جهان، به رسمیت شناخته نشد در نتیجه دولت تشکیل شده از سوی آنان هم مورد شناسایی و اعتراف جهانی قرار نگرفت.

در موضوع غزه اما حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین مورد تایید همه کشورهای جهان است و همه خواهان تشکیل کشور مستقل فلسطینی هستند.

در غزه دولت حماس بر سر کار است. در سال 2007 میلادی بعد از جنگ داخلی میان فتح و حماس، نیروهای حماس کنترل غزه را به دست گرفت و دولت فلسطین را تشکیل دادند اما از سوی هیچ کدام از کشورهای جهان (حتی عربی و اسلامی) به رسمیت شناخته نمی شود بلکه کشورهای عربی اسلامی ، دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به ریاست محمود عباس مستقر در رام الله کرانه باختری را به رسمیت می شناسند.

از این بابت میان دولت حماس در غزه و دولت ارمنی آرتساخ در قره باغ شباهت وجود دارد که هر دو از سوی کشورهای جهان به رسمیت شناخته نشدند.

چون تعلق منطقه قره باغ به جمهوری اذربایجان از سوی کشورهای جهان مورد تایید است در نتیجه حضور ارتش و دولت اذربایجان در این منطقه با اعتراض و مخالفتی از سوی جهان روبه رو نشد.

اما کشورهای جهان، غزه را متعلق به اسرائیل نمی دانند. پس حضور ارتش اسرائیل در غزه، اشغالگری و نظامیان اسرائیلی اشغالگر به شمار می آیند.

 

4- حمایت

مردم ارمنی قره باغ مورد حمایت دولت ارمنستان بودند اما همین دولت، قره باغ را نه به عنوان یک کشور مستقل و نه به عنوان بخشی از خاک خود به رسمیت نمی شناسد.

ارتش ارمنستان تا سال 2020 علاوه بر اشغال بخش های شرقی خاک جمهوری آذربایجان، در منطقه قره باغ هم مستقر بود و با ارتش جمهوری اذربایجان در وضعیت جنگی قرار داشت. در سال 2020 به دنبال شکست ارمنستان از جمهوری آذربایجان به طور کامل از خاک جمهوری اذربایجان و قره باغ خارج شد. پس از آن اعلام کرد بر سر قره باغ وارد جنگ با جمهوری اذربایجان نمی شود. بعد از سال 2020 ارمنستان تنها به حمایت های غیرنظامی (شامل سیاسی – مالی و ...) از قره باغ ادامه داد. در جنگ یک روزه سپتامبر 2023 جمهوری اذربایجان علیه قره باغ، دولت ارمنستان هیچ واکنش نظامی نداشت و تنها میزبان جمعیت فراری 120 هزار نفری قره باغ شد.

شهریور 1402 - تجمع حمایت از قره باغ در پایتخت ارمنستان - پرچم قره باغ در دست معترضان دیده می شود

 

مردم غزه مورد حمایت کشورهای عربی و اسلامی هستند که تعداد آنها به 57 کشور می رسد. همه این کشورها بر حمایت سیاسی دیپلماتیک ازغزه تاکید می کند. هیچ کشوری مدعی حمایت مالی از اهالی غزه نیست گرچه دولت ایران از سوی اسرائیل به عنوان حامی مالی – نظامی حماس در غزه متهم می شود. هیچ کشوری در جهان از حماس در برابر اسرائیل حمایت نظامی نکرده است. با این حال گروه های حزب الله لبنان، انصارالله (حوثی ها) یمن و گروه "مقاومت اسلامی" در عراق در حمایت از حماس و مردم غزه، وارد جنگ علیه اسرائیل شده اند و به سمت اسرائیل حملات نظامی، پهپادی و موشکی داشته اند.

تنها یک کشور ارمنی در جهان وجود دارد که خود را متعهد به حمایت از همه ارامنه جهان می داند. در مقابل،  57 کشور عربی - اسلامی در جهان وجود دارند که از غزه و فلسطین حمایت می کنند.

 

تجمع حمایت از غزه در اندونزی 

 

5- نتیجه

در نتیجه جنگ یک روزه سپتامبر قره باغ، دولت و کشور آرتساخ، در برابر جمهوری آذربایجان تسلیم شد و پس از آن، اعلام انحلال کرد.

با این اتفاق، دولت ارمنی آرتساخ بعد از حیات حدود 30 ساله به پایان رسید و حذف شد.

جمعیت 120 هزار نفری ارمنی آرتساخ نیز بعد از جنگ، به سمت کشور ارمنستان فرار کردند و عملا این منطقه از اهالی ارمنی آن خالی شد.
در نتیجه جنگ، ارتش جمهوری اذربایجان وارد قره باغ شد و کنترل کامل آن را به دست گرفت و حاکمیت باکو بر این منطقه بازگشت.

الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در انتخابات اخیر ریاست جمهوری، با حضور در قره باغ، رای خود را به صندوق انداخت.

در غزه ، جنگ در حال ورود به ماه ششم خود است و ادامه دارد در حالی که ارتش اسرائیل هنوز نتوانسته کل منطقه را اشغال کند و کنترل آن را به دست بگیرد. جنگ میان نظامیان اسرائیلی و نیروهای فلسطینی حماس و جهاد اسلامی ادامه دارد و همچنان از نظامیان اسرائیلی در صحنه جنگ زمینی در غزه، کشته می شوند.

تا این لحظه از نظامیان اسرائیلی بیش از 600 نفر در جنگ غزه کشته شده اند. در غزه هم بیش از 30 هزار نفر کشته شده اند که اکثریت آنها را غیرنظامیان و زنان و کودکان تشکیل می دهند.   آمار دقیق نیروهای نظامی حماس و جهاد اسلامی که در مقابل اسرائیل کشته شده اند در دسترس نیست.