الهه جعفرزاده: طی سال‌های اخیر، عوامل مختلفی در ایجاد یک فضای دو قطبی در اقتصاد جامعه نقش داشته‌اند و ماحصل این روند، رشد روزافزونِ دو قطبِ «غنی» و «فقیر» است و گویی طبقه «متوسط» دیگر در تقسیم‌بندی‌های اجتماعی-اقتصادی حرفی برای گفتن ندارد و رو به زوال می‌رود.
چندی پیش نیز یکی از اعضای هیئت مدیره جامعه هتلداران ایران در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) در این‌باره نوشت: «هتل‌های 4 و 5 ستاره و ویلاهای بزرگ و گران‌قیمت در تمام تعطیلات کاملاً پر و هتل‌های 1/2/3 ستاره و ویلاهای میان‌رده و ارزان‌قیمت در تمام تعطیلات گذشته ظرفیت خالی داشتند. طبقه متوسطی دیگر وجود ندارد.»
در همین راستا، مرتضی خاکسار، کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری، پژوهشگر و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: «با توجه به تدابیر و سیاست‌گذاری‌های نادرستی که طی چند سال اخیر در کشور به کار گرفته شده، به نظر می‌رسد ما هنوز نتواسته‌ایم عرصه رفاه و بستر عدالت اجتماعی را به گونه‌ای تأمین کنیم که عموم جامعه از حداقل تسهیلات زندگی برخوردار باشند. این عدالت اجتماعی زمانی میسر می‌شود که ما آن را در الفبای خواستن صرف کنیم.»
چرا ظرفیت هتل‌های 5 ستاره در تعطیلات اخیر پُر بوده است؟
خاکسار دلیل مورد اقبال واقع شدن رزرو هتل‌های چهار و پنج ستاره را در تعطیلات اخیر اینطور بیان می‌کند: «ظرفیت این هتل‌ها در نیم‌سال گذشته تا حدودی پر بوده است؛ چون به‌هرحال قشری هستند که وسع مالی کافی برای رزرو اقامتگاه‌های گران‌قیمت را دارند، اما این فقط یک روی سکه است؛ روی دیگر این است که عده‌ای دیگر نه‌تنها توان رزرو این هتل‌ها را ندارند، بلکه وضعیت اقتصادی آنها پاسخگوی اجاره هتل‌های ارزان‌قیمت‌تر هم نیست؛ بنابراین یا ترجیح می‌دهند به مسافرت نروند یا اگر رفتند، در پارک‌ها چادر بزنند. این همان دلیلی است که سبب شده در تعطیلات اخیر، ظرفیت هتل‌های 1، 2 و 3 ستاره خالی بماند.»
جامعه ایران به سمت «هندی شدن» پیش می‌رود/ دو قطبی فقر و غنا؛ ثمره برنامه‌ریزی‌های غیرعلمی
دکتر غلام‌حیدر ابراهیم‌بای سلامی، جامعه‌شناس گردشگری، در گفت‌وگو با خبرآنلاین ضمن آسیب‌شناسی این پدیده عنوان می‌کند: «اساساً سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اشتباه در ایران، موجب کاهش ارزش پول ملی و مستولی‌شدن فقر و فلاکت در جامعه شده است. چنین شرایطی، جامعه ایران را به سمت «هندی شدن» سوق می‌دهد و ما مصادیق این روند را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم و هستیم. چادر زدن در پارک‌ها یا اقامت در حاشیه خیابان‌های شهرهای توریستی طی مسافرت‌های خانوادگی یکی از این موارد است. حتی روی آوردن به موتورسواری، به‌جای استفاده از ماشین‌های مناسب یا حتی گران‌قیمت نیز تصویر شهری ما را به خیابان‌های هندوستان تشبیه می‌کند که در آن، جمعیت موتور سیکلت سواران بیشتر از اتومبیل‌سواران است.»
او در خصوص کمرنگ شدن طبقه متوسط در دسته‌بندی اقشار جامعه تصریح می‌کند: «این یک واقعیت انکارناپذیر است که فاصله فقیر و غنی در کشور ما بیش از حدِ تصور شده و ماهیت قشر متوسط رو به اضمحلال می‌رود، شاخص‌های ضریب جینی هم این حقیقت را به وضوح نشان می‌دهند.»
خاکسار نیز در این‌باره اشاره می‌کند: «طی یک دهه گذشته، اقلیت ثروتمند جامعه روز به روز بزرگتر و طبقه متوسط روز به روز به طبقه ضعیف نزدیکتر شد؛ تا جایی که می‌توان گفت امروزه طبقه متوسط از تقسیم‌بندی‌های ما محو شده است. این دو قطبی فقیر-غنی، زاییده تفکر غلط و برنامه‌ریزی غیرعلمی در اقتصاد است.»
رتبه پنجم ایران در اِکوتوریسم جهان
صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و گسترش برخوردار است. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی یا اکوتوریسم را در جهان دارا است. نکته قابل توجه این است که طبق آمار رسمی، کشور ما در زمینه جذب توریست فقط پنج صدم درصد از جمعیت یک و نیم میلیاردی گردشگران بین‌المللی را جذب می‌کند.
خاکسار این نکته را یک ضعف مدیریتی در سیستم گردشگری کشور می‌داند و اذعان می‌کند: «گردشگری، یک صنعت سبز و بدون دود است، بدیهی است که توسعه و رشد آن به آبادانی اجتماعی و اقتصادی کشور کمک می‌کند، اما متأسفانه ما برنامه مدونی برای توسعه و پیشبرد این صنعت نداریم. طرح آمایش برنامه‌ریزی گردشگری در بدنه دولت، توسط هیچ وزیری تا کنون پیشنهاد نشده است؛ چون کمیته‌های استانی، کمیسیون گردشگری و فراکسیون گردشگری در مجلس اصلاً قوی عمل نمی‌کنند؛ در یک کلام وزرا و مسئولان آنها در امر گردشگری تخصص ندارند.»
تخصیص بودجه، ضرورتِ گردشگری پویا
این کارشناس گردشگری معتقد است به منظور اینکه اقتصاد ایستا در حوزه گردشگری پویاتر شود، لازم است به وزارت گردشگری بودجه تخصیص داده شود و به صورت عادلانه بر اساس برنامه آمایش بین استان‌ها توزیع گردد.
او می‌گوید: «اگر چرخ گردشگری کشور به خوبی بچرخد، دیگر سرویس‌دهی هتل‌های لوکس صرفاً به یک قشر خاص محدود نخواهد شد و عموم مردم قادر به رزرو آنها و دریافت خدمات خواهند بود. برای دستیابی به این مهم، نیاز به یک برنامه آمایش گردشگری بر اساس یک رنسانس علمی و برنامه‌ریزی کارشناسانه در بدنه وزارت گردشگری داریم تا بتوانیم شاهد عدالت و توزیع هرم گردشگری به‌طور هم‌سطح بین طبقات جامعه باشیم.»
بیشتر بخوانید:
47232