به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، حمیدرضا مستفید؛ استاد و داور بین‌المللی قرآن کریم، شامگاه چهارم اسفندماه در نشست علمی «قرائت قرآن، عبادت، علم یا هنر؟» که از سوی انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی برگزار شد با بیان اینکه شک نداریم که قرائت قرآن عبادت است، گفت: قرآن در سوره مبارکه نمل در آیه 91 فرموده است: «إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَٰذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِی حَرَّمَهَا وَلَهُ کُلُّ شَیْءٍ ۖ وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ؛» من مأمور شدم که خدای کعبه را بپرستم که خدا آن را محترم شمرده است و امر شده‌ام که از مسلمین باشم؛ در آیه 92 هم فرموده است: «وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ» تلاوت چیزی است که پیامبر(ص) به آن مأمور شده است و طبیعتا امت ایشان هم مأمور به تلاوت هستند. پس تلاوت یک امر الهی و عبادت است.
بنابر روایت ایکنا، این استاد دانشگاه افزود: در کتاب کافی آمده است که امام باقر(ع) فرمودند: در روز قیامت قرآن به بهترین شکل ظاهر خواهد شد و از جلوی مسلمانان عبور می‌کند و همه می‌گویند این کتاب از ماست و بعد به صف انبیاء می‌رسد و ایشان هم می‌گویند از ماست و به صف ملائکه می‌رسد و ملائکه هم مدعی هستند که قرآن از آنان است تا به خداوند می‌رسد و به خداوند می‌فرماید که من با کسی هستم که روزها او را تشنه کردم، یعنی آنقدر مرا قرائت می‌کرد که تشنه می‌شد و شب‌هایش را بی‌خواب کردم؛ خداوند فرمود من هر کدام از این‌ها را وارد بهشت می‌کنم و بعد قرآن برمی‌خیزد و این‌ها دنبال قرآن می‌روند و به مؤمن گفته می‌شود، بخوان و بالا برو تا اینکه هر کدام از این افراد به جایی که باید برسند می‌رسند.
این داور بین‌المللی قرآن کریم با طرح این پرسش که مراد از این جایگاه حفظ و قرائت یا عمل به آن است؟ گفت: من در مقام پاسخ نیستم، زیرا خود در مقام سؤال‌کننده هستم، ولی باید جنبه قرائت قرآن را ذکر روز و شب خودمان قرار دهیم و عبادت بدانیم. در کافی از امام صادق(ع) آمده است؛ حافظ قرآن به شرطی که عامل به قرآن هم باشد با سفره ملائکه محشور خواهد شد. همچنین امام صادق(ع) فرمودند، کسی که در جوانی قرآن بخواند قرآن با گوشت و پوست و خون او آمیخته خواهد شد و البته مراد از خواندن قرآن در اینجا بعید نیست، حفظ باشد و قرآن مدافع او در قیامت خواهد بود و قرآن به خداوند می‌فرماید که هر عمل‌کننده‌ای به ثواب کارش رسید، جز عمل‌کننده به من و خداوند دو لباس گرانبهای بهشتی بر او می‌پوشاند و بر سر او تاج کرامت گذاشته می‌شود و بعد به قاری می‌گویند آیا راضی شد و او می‌گوید امید من به بیش از این بود و در این حال امنیت را به دست راست و جاودانگی را به دست چپ او می‌دهند، سپس او را وارد بهشت می‌کنند و می‌گویند بخوان و درجه‌ای بالاتر برو.
وی با بیان اینکه جایگاه قرآن با سختی حفظ عجین است و اجر دو برابر دارد، افزود: امام صادق(ع) براساس روایت ابان بن تغلب فرمودند: مردم چهار گروه هستند؛ مردمی که ایمان دارند، ولی قرآن ندارند؛ مردمی که قرآن دارند، ولی ایمان ندارند (رُبَّ تالِ القرآنِ و القرآن یلعنه)؛ مردمی که هم ایمان و هم قرآن دارند و مردمی که نه ایمان ندارند و نه قرآن. راوی از وضعیت آنان می‌پرسد و امام فرمودند: گروه اول مانند خرمایی است که شیرین است، ولی بوی خوشی ندارد ولی کسی که قرآن به او داده شده است، ولی ایمان ندارد مانند درخت عاص است که ظاهر زیبا و خوش‌بویی دارد، ولی طعم آن بسیار بدمزه است؛ کسی که ایمان دارد و قرآن را هم دارد مانند ترنج خوشبو و خوش‌طعم است و گروه چهارم هم مانند حنظله تلخ و بدبو است.
قرائت در مصر، علم است
مستفید با بیان اینکه قرائت قرآن یک علم در کنار جنبه عبادی است، اظهار کرد: بنده فعلا با مقوله حفظ کار دارم، زیرا مصریان در قرائت حرف اول را می‌زنند و الگوی قاریان ایرانی هستند؛ جنبه علمی قرائت در مصر بسیار قوی و مقدم است؛ برخی از قاریان ما تصوری از ظاهر قرائت مصطفی اسماعیل و عبدالباسط و ... دارند و از پشت پرده تلاوت آنان آگاه نیستند؛ بیشتر قاریان مصری به علم قرائت و اختلاف قرائت آشنا هستند؛ مرحوم محمدتقی مروت (اولین ایرانی حائز رتبه اول مسابقات قرآن مالزی) مدتی در مصر با عبدالباسط و قاریان دیگر مأنوس بودند و شیوه تلاوت آنان را وارد ایران کرد. ایشان تعریف می‌کرد که من با هزینه شخصی خودم تعدادی از این قاریان را به استودیو بردم و تلاوتی ضبط کردیم که در انتهای آن صدق الله العلی العظیم گفته‌اند.
نویسنده کتاب «در محضر قرآن کریم» با بیان اینکه در اوایل دهه 80 که شیخ محمود منشاوی و شعبان عبدالعزیز صیاد به ایران آمده بودند، شعبان شعر شاطبیه را برای من می‌خواند که نشان می‌داد چقدر اهل مطالعه است در حالی که برخی از قاریان ما ممکن است با نام آن هم آشنا نباشند، تصریح کرد: طاروتی به بنده گفت که امام جمعه و جماعت یک مسجد در قاهره است یعنی او یک عالم دینی است و قرائت بخشی از شئون یک عالم دینی است و خطبه عقد ازدواج برخی افراد را هم می‌خواند.به عبارت دیگر باید بدانیم عده‌ای از آنان عالم دینی و آشنا به علم قرائت و تجوید هستند و کتب تجویدی را حفظ هستند.
برخی تلاوت‌ها مایه خجالت است
استاد پیشکسوت قرآن کریم با بیان اینکه متأسفانه برخی از قاریان ایرانی بدون تسلط بر تجوید و وقف و ابتدا سراغ نغمات و آهنگ می‌روند، گفت: اجازه قرائت در مصر رواج دارد؛ شعبان عبدالعزیز صیاد به بنده گفت من فقط به دو قرائت مجاز به تلاوت هستم و اجازه بیشتر از آن را ندارم، ولی برخی قاریان ما در افتتاحیه مسابقات بین‌المللی و در جمع داوران و استادان قرآن که برخی حتی اجازه قرائت سبعه و عشره دارند، فقط به ارائه دستگاه‌های صوتی و لحنی می‌پردازند که انسان گاهی خجالت می‌کشد.
وی با تأکید بر اینکه قرائت، علم است ولی چرا در کشور ما به سه‌گاه و چهارگاه و گوشه شهناز و ... محدود شده است و خود را قاری بین‌المللی می‌دانند، افزود: اصطلاح قاری بین‌المللی وجود ندارد و نمی‌دانم از کجا باب شده است؛ ملاک، گرفتن اجازه قرائت است نه زیباخوانی.
مستفید با بیان اینکه نباید بدون فهم قرآن سراغ صوت و لحن برویم، افزود: ما مسائل را با هم مخلوط کرده‌ایم؛ هیچ قاری در مصر نداریم که حافظ نباشد و نمی‌دانم چرا قاریان ما در ایران این مسئله را الگوگیری نمی‌کنند؛ لحن در مصر مسئله ثانویه است، مثلا وقتی گروهی از استادان مصری قصد داشتند قاری برای مسجد رأس‌الحسین(ع) انتخاب کنند، خلیل الحصری را به خاطر اینکه تجوید را بهتر رعایت می‌کرد، انتخاب کردند.
قرائت برای طرب‌بخشی نیست
مستفید با بیان اینکه برخی می‌گویند تلاوت خلیل الحصری خسته‌کننده است، گفت: انسان باید به این حرف گریه کند زیرا قرائت فقط صوت و لحن نیست که به انسان طرب ببخشد؛ بچه چند ساله را می‌بینیم که به نغمات و لحن‌ها آشناست ولی مفهوم آیات را نمی‌فهمد و به تجوید و وقف و ابتدا مسلط نیست؛ چرا این منش را داریم؟ محمود علی البناء که شاید ما قرائت او را نپسندیم جزء پنج قاری برجسته مصر در کنار مصطفی اسماعیل و عبدالباسط، صدیق منشاوی و ... بود.
وی افزود: مرحوم مروت تعریف می‌کرد، علی البناء بنده را برای تلاوت به مجالس می‌برد؛ استاد مروت به بنده می‌گفت که چرا جوانان ما در قرائت اینقدر جیغ می‌کشند؟ چرا ما فکر می‌کنیم تا قاری جواب جواب را نخواند قاری نیست؟ قرائت در ایران یعنی دو سه تا جواب جواب، ولی اگر حُصری به ایران دعوت می‌شد، جذابیتی نداشت.
حمیدرضا مستفید با بیان اینکه این نوع تلاوت رواج یافته در کشور غلط است، اظهار کرد: من مخالف زیباخوانی نیستم ولی بازی با دستگاه‌ها و نغمات را به شکل افراطی درست نمی‌دانم؛ در مصر هم اینطور نیست گرچه بنده هم با تلاوت زیبای عبدالباسط جذب قرآن شدم، ولی ما به شکل ترمز بریده در این عرصه جلو می‌رویم و یک سری گوشه‌هایی از نغمات را مطرح می‌کنند که انسان تعجب می‌کند؛ استاد شهریار پرهیزکار ترتیلی با حد بالایی از معیار لحنی خوانده‌اند در حالی که به تعبیر خودشان آن موقع نام این نوع نغمات و لحن و گوشه‌ها را نمی‌دانستند.
وی در پایان تأکید کرد: این نوع بازی با قرائت که می‌بینیم، در روایات نهی شده است و در مصر هم مطرح نیست و به تعبیر مقام معظم رهبری برخی تلاوت‌ها، شبهه شرعی هم دارد. این روند باید متوقف شود؛ گاهی برخی تلاوت‌ها هیچ معنویتی ندارد و فقط بازی با لحن و صوت است؛ تلاوت عبدالباسط بعد از 50 سال هنوز جذاب است با اینکه در اوج زیبایی صوت و لحنی هم هست. روایت نهی فرموده است که امت من نباید قرآن را مزامیر خود قرار دهند.
