یکی از وظایف مهم واساسی شیعیان در برابر حضرت مهدی(ع) شناخت آن بزرگوار است. یکی از راه های شناخت آن حضرت توجه به اسامی و القاب ایشان است. از این رو در این مختصر به یکی از القاب آن حضرت می پردازیم.
بقیه الله (1)
واژه «بقیه» یعنی بازمانده و پاینده وآنچه از چیزی باقی گذاشته شود. ترکیب «بقیه الله» علاوه بر قرآن مجید در سخنان نورانی ائمه معصومین(ع) نیز آمده است. در قرآن تنها یک بار آن هم در داستان حضرت شعیب(ع) آمده است: که پس از آنکه قوم خود را از کم فروشی نهی می کند، چنین می فرماید:« بقیه الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین». «آنچه را که خداوند ]در ازای چشم پوشی از منافع نامشروع دنیوی[ برایتان باقی می گذارد، برای شما بهتر است.»
در آیه هرچند مخاطب قوم شعیب هستند و منظور از «بقیه الله» سود و سرمایه حلال و یا پاداش الهی است، ولی هر موجود نافع که از طرف خداوند برای بشر باقی مانده و مایة خیر و سعادت او گردد، «بقیه الله» محسوب می شود.
تمام پیامبران الهی و پیشوایان بزرگ «بقیه الله» اند. تمام رهبران راستین که در راه اعتلای ارزش های جوامع انسانی مبارزه می کنند و بشریت را به سعادت رهنمود می کنند، از این منظر «بقیه الله»اند.
از آنجا که مهدی موعود(ع) آخرین پیشوا و بزرگترین رهبر انقلابی پس از قیام پیامبر(ص) است، یکی از روشن ترین مصادیق «بقیه الله» می باشد و از دیگران به این لقب شایسته تر است؛ به خصوص که تنها باقیمانده بعد از پیامبر(ص) وامامان معصوم(ع) است.
به همین جهت است که در روایات فراوانی از آن حضرت با این لقب یاد شده است:
1. آن گاه که در پگاه آدینه در فراق آن یار سفر کرده به ندبه می نشینیم، این گونه هم سرایی می کنیم که: «این بقیه الله التی لا تخلو من العتره الهادیه...»(2)
2. در روایات است که مردی از ششمین پیشوای راستگویان صادق آل محمد(ص) پرسید: آیا بر امام قائم می توان با عنوان «امیرمؤمنان» سلام کرد؟ حضرتش فرمود: «خیر» خداوند این نام را ویژة علی(ع) قرار داده است. پیش از او کسی این نام برخود ننهاد و پس از او نیز مگر کافر این نام به خود نبندد. راوی گوید: پرسیدم فدایت گردم پس چگونه بر او سلام کنند؟ فرمود: می گویند: «السلام علیک یا بقیه الله» (3)
3. در روایت است وقتی احمدبن اسحاق بن سعد اشعری به محضر امام عسکری(ع) شرف یاب شد، دربارة جانشین آن حضرت پرسش نمود. حضرتش کودکی خردسال هم چون پاره ای ماه به او نشان داد. احمدبن اسحاق پرسید: آیا نشانه ای هست تا قلبم اطمینان یابد؟ آن کودک غنچة لب گشود و با زبان عربی فصیح چنین فرمود: «من بقیه الله بر روی زمین هستم و من منتقم از دشمنان اویم» ای احمدبن اسحاق بعد از دیدن اثری طلب نکن»(4)
4. از پنجمین مهر فروزان سپهر پیشوایی امام باقر(ع) نیز نقل شده است که فرمود: نخستین سخن حضرت مهدی(ع) بعد از ظهور این آیه است که می خواند: «بقیه الله برایتان بهتر است اگر ایمان دارید.» آن گاه می فرماید: «منم بقیه الله و حجت و خلیفة او در میان شما» در آن زمان هرکسی بر آن جناب سلام کند و می گوید: «السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه»(5)
پی نوشت ها:
1. سوره هود (11)، آیه 86.
2. سیدبن طاووس، الاقبال، ص 297.
3. شیخ کلینی، الکافی، ج 1، ص 411، ح2 .
4. شیح صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 384.
5. همان، ج 1، ص 330، ح 16.
