تحفه چین(۲)

خواص درمانی چای
 

گیاه چای با نام علمی (کاملا سیننسیس یا چای سیننسیس) به صورت بوته، درختچه یا درخت وجود دارد. اگر برای تهیه چای، هر سال آن را هرس کنید، به صورت بوته باقی می‌ماند. برگ‌ها همیشه سبز و گل‌ها همیشه سفید و معطر هستند. گیاه چای، بیش از یک قرن پیش، توسط حاج‌حسین چایکار ملقب به کاشف‏السلطنه به ایران انتقال یافته و ابتدا در لاهیجان و سپس در سایر نواحی شمالی کشور توسعه یافته است. برگ‌های به عمل آورده شده چای یا همان چای سیاه بیش از 5 هزار سال است که به عنوان نوشیدنی مورد استفاده انسان‌هاست. موطن اصلی چای، کشور چین است که از آنجا احتمالا به هندوستان و سپس به نواحی دیگر جهان گسترش یافته است. در صورتی که برگ چای پس از چیدن بلافاصله خشک شود، چای سبز تولید می‌شود و اگر پس از چیدن عملیات تخمیر (پلاسیدن) روی آن صورت گیرد و سپس خشک شود، چای سیاه یا چای معمولی تولید می‌شود. نوعی چای هم در چین وجود دارد که به صورت نیمه تخمیر (تخمیر ناقص) تولید می‌شود که به نام اولانگ مشهور است.

با خواص چای آشنا شوید
 

چینی‌ها مصرف چای را در درمان سرطان موثر می‌دانستند. در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی در ژاپن، چین، آمریکا و اروپا روی چای انجام شده و نشان‌دهنده آن است که مصرف چای خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان را کاهش می‌دهد که این مساله را با پلی‌فنول‌های چای مرتبط دانسته‌اند. در حال حاضر، مناطق وسیعی از چین، هندوستان، ویتنام، برمه، اندونزی و سریلانکا زیر کشت چای است. مهم‌ترین ترکیبات چای، متیل گزانتین‌ها هستند. این گروه شامل کافئین (تئین) به میزان40 درصد و مقدار کمتری نئوپرومین و تئوفیلین است. همچنین پلی‌فنول‌ها که تانن‌ها جزو آنها هستند، میزان 10 تا 20 درصد از ترکیبات چای را تشکیل می‌دهند (ترکیبات گس و تلخ چای). ترکیبات دیگر شامل عطر چای، قندها، اسیدها، فلاونوییدها، فلوراید، ویتامین‌های گروه B و فیبر هستند. مهم‌ترین آثاری که تاکنون از چای مطالعه شده و مورد تایید منابع علمی قرار گرفته است شامل آثار ضدآمیب، ضددرد، ضدآلزایمر، ضدباکتری، ضدآرتریت، ضدسرطان، ضدافسردگی، ضد سم، ضداکسیدان، قابض، مقوی قلب، محرک، ادرارآور، کاهش دهنده پرفشاری خون، محرک ایمنی بدن، کاهش دهنده چربی خون، محرک تنفس، ضدسرطان، ضدویروس، ضداسپاسم، ضداحتقان، ضدموتاژن و محافظ کبد است.

9 نکته مهم درباره چای
 

نکات مهمی که دانستن آنها درباره چای ضروری بوده و مورد سوال بسیاری از افراد است، به صورت خلاصه به شرح زیر است:
1 مصرف روزانه 6 قاشق چای‌خوری چای خشک که معادل حدود 12 لیوان چای است، کاملا بی‌ضرر است.
2 زنان باردار در مصرف چای باید تعادل را رعایت کنند. میزان کافئین مصرفی در زنان باردار بهتر است کمتر از 300 میلی‌گرم معادل با 3 تا 5 لیوان چای باشد.
3 زنان شیرده باید توجه کنند مصرف کافئین (چای یا قهوه) بیش‌از اندازه باعث اختلال در خواب کودکان شیرخوار‌ آنها می‌شود.
4 نوشیدن چای به خصوص در حجم زیاد و غلیظ بلافاصله پس از غذا می‌تواند مانع جذب آهن غذا از طریق روده شود. این موضوع نتیجه ترکیب تانن‌های چای با املاح فلزی بوده که به صورت ترکیب بزرگ و سنگین و غیرقابل جذب در آمده و دفع می‌گردند.
5 چای تازه دم دارای حداکثر میزان کافئین است که در این صورت خاصیت رفع خستگی آن زیاد است ولی هر چه چای کهنه‌تر می‌شود، میزان کافئین آن کم می‌شود. این مساله به این صورت است که در دقایق اول حداکثر میزان کافئین چای در آب جوش حل شده و در مراحل بعدی این کافئین آزاد شده با تانن‌ها ترکیب می‌شوند و از دور خارج می‌شوند بنابراین چای مانده یا کهنه دارای حداقل کافئین است.
6 چون گیاه چای سیاه و چای سبز یکی است و فقط در تولید آنها تفاوت وجود دارد لذا مواد و خواص این دو نوع چای در بسیاری از موارد مشابه است و فقط در چند مورد با هم تفاوت دارند.
7 امروزه از چای در تهیه شامپوها (به دلیل داشتن ترکیبات تاننی قابض که باعث سفت شدن پوست‌سر می‌شوند) استفاده می‌کنند. همچنین چای خشک داروی خوبی به عنوان ضداسهال است و می‌توان برای کنترل بعضی از اسهال‌ها به مدت 3 روز و هر روز 7 تا 10 گرم چای خشک را پودر کرده و مصرف کرد.
8 رنگ، طعم و بوی چای به مراحل تخمیر و عمل آوردن آن بستگی دارد ولی برای بازاریابی بهتر و رقابت به بعضی چای‌ها عطر و رنگ مصنوعی اضافه می‌شود تا ظاهری زیبا و معطر داشته باشند.
9 اینکه گفته می‌شود چای برای افرادی که مشکل قلب دارند مضر است، صحیح نیست؛ بلکه این افراد نباید در مصرف چای زیاده‌روی کنند چون کافئین موجود در چای که جسم اصلی آن است، جسم محرکی است و مصرف بیش از اندازه باعث تحریکات زیادی در این‌گونه افراد می‌شود لذا مصرف چای کم‌رنگ و در حد تعادل برای افراد با مشکلات قلبی ضرری نداشته و حتی ممکن است به آنها کمک کند.
مزایا و معایب چایبیشتر ما ایرانی‌ها روزمان را با یک فنجان چای آغاز می‌کنیم و طی روز هم برای رفع خستگی چای می‏نوشیم اما به ارزش غذایی این نوشیدنی و بهترین روش و شیوه مصرف آن کمتر توجه می‏کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم‏درمانی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفتگو نموده ایم که در ذیل آمده:
آقای دکتر! خیلی‏ها طبق عادت، روزی چند فنجان چای می‏نوشند اما درباره خواص ترکیبات موجود در چای اطلاعات چندانی ندارند. لطفا در این خصوص کمی توضیح بدهید.
بله؛ یکی از مهم‌ترین ترکیبات موجود در چای کافئین است. کافئین ماده‌ای است با خواص دارویی. از آنجایی که در بحث تغذیه هیچ چیز مطلقا خوب یا بد نیست، کافئین نیز خوبی و بدی‌هایی دارد. یکی از خواص دارویی کافئین این است که در مقادیر کم حس هوشیاری به فرد داده و بر سیستم اعصاب مرکزی تاثیر می‌گذارد. همچنین مقدار کم کافئین خواص میکروبیولوژیک داشته و رشد برخی میکروب‌ها را متوقف می‌کند. اما اگر مقدار مصرف بالا باشد حس کلافگی به فرد داده و محرک سیستم اعصاب مرکزی است. همچنین بر قلب و عروق هم تاثیر می‌گذارد و مصرف آن در مقادیر بالا سبب بروز تپش قلب می‌شود. وقتی مقدار دریافت کافئین از طریق نوشیدن چای بالا می‌رود، مجموع این مسایل می‌تواند سبب برانگیختی عصبی، تپش قلب، دفع ادرار و اصطلاحا سبب مسمومیت با کافئین شود. از ترکیبات گیاهی دیگر موجود در چای می‌توان به پلی‌فنول‌ها اشاره کرد که خاصیت آنتی‌اکسیدانی خیلی قوی دارند.

خیلی‌ها معتقدند چای یک نوشیدنی سالم است و فواید زیادی برای سلامت افراد دارد؛ همین طور است؟
 

تحقیقات انجام شده روی خواص بیولوژیک چای نشان داده است که ترکیبات فنولی چای سیاه، تولید مواد التهاب‌زا را کاهش می‌دهد و می‌تواند خواص ضدالتهابی در بدن داشته باشد. ضمنا چه عصاره چای و چه ترکیبات فنولی، خواص میکروبیولوژیک دارند؛ یعنی اولا رشد باکتری‌ها را کاهش می‌دهند و ثانیا وقتی همراه با آنتی‌بیوتیک‌ مصرف شوند، اثر ضدمیکروبی قوی‌تری اعمال می‌کنند. مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده نیز نشان داده است در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مصرف یک تا 4 فنجان چای، هرچند سبب کاهش معنی‌دار چربی، وزن و قند نمی‌شود اما توان آنتی‌اکسیدانی سرم را به طرز معنی‌داری افزایش می‌دهد. همچنین وقتی چای بیشتر از 3 فنجان مصرف شود، غلظت مواد التهاب‌زای خاص را به طرز معنی‌داری کاهش می‌دهد و در فرمول شمارش گلبول‌های سفید خون نیز سبب بروز تغییراتی به نفع کاهش التهاب می‌شود.بنابراین چای سیاه یک نوشیدنی سالم است که البته اگر آلوده به فلزات سنگین نباشد و فرآیند تولید آن بهداشتی و طبق استانداردها باشد، ماده‌ای با خواص آنتی‌آکسیدانی، ضدالتهابی و ضدسرطانی و تحریک‌کننده سیستم اعصاب مرکزی است.

پس چای‏خورها از فواید زیادی بهره‏مند می‏شوند!
 

بله؛‌در ایران، شکلی که چای مصرف می‌شود، با سایر نقاط جهان متفاوت است. در ایران چای همراه با کشمش، قند، شکر و نبات مصرف می‌شود، در حالی که چای سبز در چین هیچ افزودنی‌ای ندارد. در ایران چای قندپهلو معروف است و چای به عشق قند خورده می‌شود. تمامی خواص شبه جادوی چای در کنار قند و شکر و شکلات و شیرینی، عرصه‌ای برای ظهور نخواهد داشت. به عنوان مثال، قند و شکر سبب بروز چربی در ناحیه شکم می‌شود که این بافت و چربی توان آنتی‌اکسیدانی بدن را به شدت کاهش داده و اثرات نامطلوب بر قلب و عروق می‌گذارد. متاسفانه برخی از چای‌خورهای حرفه‌ای، سیگاری‌های حرفه‌ای هم هستند. در چنین شرایطی چه انتظاری دارید در کنار یک ماده اکسیدانی قوی مثل دود سیگار، مصرف چای خواص آنتی‌اکسیدانی داشته باشد. در حین مصرف چای باید به غلظت چای و مانده بودن آن که سبب افزایش میزان کافئین در آن می‌شود نیز توجه کنیم.

غلظت چای باید چه‌قدر باشد؟
 

استانداردی برای غلظت چای وجود ندارد ولی گفته می‌شود چایی که در لیوان شیشه‏ای ریخته می‌شود باید جوری باشد که فرد از پشت لیوان بتواند حروف چاپی یک روزنامه را با چشم غیرمسلح ببیند. البته این معیار هم ذهنی است. وقتی یک چای پررنگ باشد سبب افزایش ترشح شیره معده شده و طبیعتا می‌تواند در افرادی که مشکل التهاب معده دارند، ناراحتی ایجاد کند. از سوی دیگر، با افزایش کافئین، مشکلاتی که پیش از این در مورد آن صحبت کردیم، پیش می‌آید.

می‏گویند نوشیدن چای بعد از غذا جذب آهن را کم می‏کند؛ یعنی نباید بعد از غذا چای خورد؟
 

پلی‏فنول‏های موجود در چای خاصیت اتصال به فلزات دو ظرفیتی مانند آهن را دارند و وقتی این ترکیب ایجاد شد ترکیبی ایجاد می‌شود که زیست فراهمی آن را کم می‌کند. به همین دلیل می‌گویند بعد از غذا فورا چای ننوشید. البته جذب هر آهنی با مصرف چای، مختل نمی‌شود. عمدتا جذب آهن موادغذایی گیاهی مثل آهن حبوبات و برنج یا آهن موجود در قرص‌ها با مصرف چای کم می‌شود. جذب آهن عالی که در گوشت و منابع جانوری موجود است با مصرف چای کم نمی‌شود. در کشور ما با این اوضاع شیوع فقر آهن، نمی‌توانیم به مردم بگوییم بعد از غذا چای بخورند چون وضعیت بدنی و میزان آهن بدن افراد مختلف متفاوت است. توصیه عمومی این است که تا دو ساعت بعد از صرف غذا چای مصرف نشود. بهتر است دخترخانم‌ها در سن بلوغ و خانم‌ها در سنین باروری چای را تا دو ساعت بعد از صرف غذای اصلی یعنی وعده‌ای که حجم بیشتر کالری را در روز از آن دریافت می‌کنند، مصرف نکنند. در آقایان به ویژه افرادی که مشکل کمبود آهن ندارند یا حتی مساله پرخونی دارند، مصرف چای بعد از غذا نه تنها برای آنها مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه حتی کمک‌کننده هم هست.

در رابطه با چای عطری و غیرعطری هم توضیح می‌دهید؟ اصلا مصرف چای عطردار توصیه می‌شود؟
 

اسانس در فرآیند تولید چای به آن اضافه می‌شود و به برگ چای ربطی ندارد. خیلی از اسانس‌ها خودشان می‌توانند خوب باشند و خواص آنتی‌اکسیدانی داشته باشند و برخی هم نه. اسانس‌هایی مثل اسانس میوه یا دارچین می‌تواند خوب باشد و خواص میکروبیولوژی و آنتی‌اکسیدانی چای را بالا ببرد.

حرف آخر؟
 

از خوبی‌های چای گفتیم. حالا بگذارید کمی هم از ممنوعیت‌های چای بگوییم. به افرادی که مشکل معده، زخم اثنی‌عشر یا زخم معده و التهاب دارند، توصیه می‌کنم زیاد چای ننوشند (به ویژه چای پررنگ)؛ همچنین به افرادی که دچار سنگ کلیه کلسیمی هستند، توصیه می‌کنم چای پررنگ نخورند. کلا موادی که همراه با چای مصرف می‌شوند، مثل قند و شکر و شکلات منع بیشتری دارند؛ تا خود چای.
منبع: http://www.salamat.com
ae