کارشناس انرژی: اعلام مفاد قرارداد ایران و توتال به زیان منافع ملی است

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، نخستین و بزرگترین قرارداد انرژی در دوره پسابرجام، 12 تیرماه امسال میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت بین المللی توتال فرانسه منعقد شد. به باور کارشناسان، این قرارداد بزرگترین سرمایه گذاری خارجی یک شرکت بین‌المللی انرژی اروپایی از زمان رفع تحریم ها و بسترساز اعتماد دیگر سرمایه گذاران برای ورود به کشور است.
در کنار حمله های بی امان مخالفان دولت و دلواپسان به قرارداد شرکت ملی نفت ایران با توتال؛ محرمانه بودن متن این قراداد بین المللی در کانون انتقادهای آنها قرار دارد. تا جایی که یکی از روزنامه های اصولگرا در گزارشی نوشت: «توتال اگر کرسنت 2 نیست، چرا متن قرارداد را پنهان می کنید؟»
آنان مدعی هستند محرمانه بودن جزییات قرارداد، می‌تواند باعث فساد شود چرا که شرکت توتال قابل اعتماد نیست و سیاست های دولت فرانسه نیز از دشمنی با ایران حکایت دارد. این انتقادها در حالی است که مقام‌های دولتی ذیربط، محفوظ ماندن اطلاعات تجاری از دسترس رقیبان را، دلیل عدم انتشار جزئیات این قرار داد بیان می کنند؛ روندی که پیش از این در قراردادهای بین المللی معمول بوده است.
به دنبال واکاوی انتقاد مزبور و برآورد سنجی قوانین بین المللی در مورد افشای مفاد قراردادهای بین المللی، پژوهشگر ایرنا با «علیرضا سلطانی» استاد دانشگاه وکارشناس اقتصاد انرژی گفت وگو کرد.

در ادامه متن گفت و گو با این استاد دانشگاه را می خوانیم:
**ایرنا: منتقدان عنوان می کنند که دولت برای اثبات درستی قرارداد توتال متن آن را منتشر کند، عرف بین المللی درباره اعلام مفاد این نوع قراردادها چیست؟
**سلطانی: بر اساس اصل پذیرفته شده در عرف بین الملل، الزامی برای اعلام مفاد قراردادهای تجاری، اقتصادی و مالی وجود ندارد و نمی توان شرکت ها و بنگاه های تجاری را به لحاظ فضای رقابتی که در عرصه فعالیت های اقتصادی و تجاری بین المللی حاکم است، به افشای مفاد قراردادهای خود وادار کرد.
اگر چه در عمل ممکن است به تناوب و بنابر جریان اجرای قراردادها، بخشی از مفاد آن منتشر شود اما به طور معمول، شرکت ها و بنگاه های اقتصادی و دولت ها، ملاحظات و احتیاط لازم را در زمان انعقادقراردادها رعایت می کنند. در واقع محرمانه نگهداشتن این قرادادها بخشی از حقوق طبیعی این شرکت ها و بنگاه ها است که گاهی این محرمانه بودن مفاد قرارداد دائمی است و در مواردی به صورت تدریجی بیان می شود.

**ایرنا: هر چند محرمانه بودن امری معمول در قراداهای تجاری بین المللی به شمار می آید، اما در پاره ای موارد شاهد اعلام جزئیات کامل قراردادهای بین المللی هستیم، شما دلیل این امر را چه می دانید؟
**سلطانی: این اصل پذیرفته شده است اما اجرای آن به شرکت ها و بنگاه ها و اهدافی که از انعقاد قرادادها توافقنامه ها دنبال می کنند، بستگی دارد. این اهداف ممکن است تغییر فضای فعالیت و محیط شرکت ها و بنگاه ها باشد به عنوان نمونه شرکت ها و بنگاه ها در حوزه خودرو، راه، حمل و نقل، کشتیرانی، هواپیمایی، مفاد قرارداد خود را اعلام می کنند. برخی بنگاه ها به خصوص در بنگاه های ادغامی و تملک های فرامرزی هم به صورت هدفمند و آگاهانه مفاد قراردادها را عنوان می کنند تا بتوانند از کنار این مشارکت و ادغام، سودی کسب کرده و فضا را به نفع خود تغییر دهند.

**ایرنا: سخن منتقدان هم بر همین مبنا است که چرا در برخی موارد مفاد و متن قرادادها منتشر می شود اما مفاد و جزئیات قرارداد شرکت ملی نفت ایران با شرکت توتال فرانسه منتشر نمی شود؟
**سلطانی: در مورد توتال و قراردادی که اخیرا امضا شده، این سخن منتقدان که باید مفاد این قرارداد اعلام شود، امر پذیرفته شده ای نیست. چرا که شرکت توتال و کنسرسیوم طرف مقابل ایران، در قبال بنگاه های دیگر، ملاحظاتی در عرصه فعالیت نفت و گاز دارد و به نوعی در اعلام مفاد قرارداد محتاطانه می کند.
در مورد ایران هم، منتقدان باید همه ملاحظات کشور را در نظر بگیرند. باید بدانند که این قراردادی است که در حوزه میدان مشترک ایران و قطر امضا می شود و همواره رقابتی میان ایران و قطر بر سر برداشت از این میدان نفتی، وجود داشته است.

**ایرنا: پس می توان گفت افشای مفاد این قرارداد، علاوه بر این که خلاف عرف بین الملل است، به زیان ایران نیز هست؟
**سلطانی: بله. هدف ایران از انعقاد قرارداد با توتال این است که بتواند در رقابت با رقیبی همچون قطر، با سرعت بیشتری از این میدان برداشت کند. به قطع یقین، در این برداشت، ملاحظات فنی، تکنولوژیکی، اقتصادی خاصی وجود دارد که شاید افشای آن، چندان به نفع ایران نباشد. این افشا، ممکن است طرف مقابل یعنی قطر را وادار به تحرکاتی کند که نه به صلاح میدان گازی است و نه به صلاح ایران.

** ایرنا: درز اطلاعات محرمانه درباره میدان‌های مشترک به طرف دیگر توسط شرکت توتال، انتقاد و دلیل دیگر دلواپسان برای علنی شدن مفاد این قرارداد است، نظر شما در این مورد چیست؟
**سلطانی: به صراحت می توان گفت که این موضوع، توجیه منطقی برای درخواست اعلام مفاد قرارداد ایران و توتال نیست. باید در نظر گرفت که توتال شرکت و بنگاهی حرفه ای و شناخته شده و معتبر است و بنا دارد برای سالیان متمادی در این حوزه کار کند، پس ملزم است اعتماد شرکت ها، بنگاه ها و دولتمردان کشورها را جذب کند.
در مورد این قرارداد هم به نظر نمی رسد که شرکت توتال یا کنسرسیومی که می خواهد در فاز 11 پارس جنوبی فعالیت کند، رفتار غیر حرفه ای در پیش گیرد و اعتماد ایران را به عنوان دارنده بیشترین هیدروکربن دنیا، از خود سلب کند. همچنین جایگاه و اعتباری که شرکت هایی مانند توتال برای خود قایل هستند ایجاب می کند که مفاد قرارداد را محرمانه نگهدارند و مشخصات و ویژگی های میدانی که در حوزه ایران است را برای طرف قطری، افشا نکنند.

**ایرنا: با تمام مدارک و شواهد بین المللی مبنی بر عرف نبودن افشای قراردادهای بین المللی، به نظر شما انتقاد دلواپسان چه معنایی دارد؟
**سلطانی: اصرار منتقدان نسبت به افشای این قضایا، بیشتر یک بهانه است تا یک درخواست واقع بینانه و منطقی. هم اکنون ایران در شرایط خاص، بسیار حساس و زیر فشارهای شدید بین المللی است. از این رو نمی خواهد مانند بسیاری از کشورها یا دولت ها، به راحتی بخشی از مفاد قرارداد خود را افشا کند.
مسلم است که آمریکا و کشورهای منطقه، در تضاد با ایران پیش می روند و در صدد بهانه جویی برای فشار بیشتر هستند. به همین دلیل، افشای هر گونه اطلاعاتی از این دست قراردادها می تواند به نوعی قدرت مانور آنان را علیه ایران بالا ببرد. بنابراین مجموعه این دلایل باعث می شود که ما اصرار منتقدان و مخالفان نسبت به قرارداد بین المللی و کنسرسیوم توتال و پترو پارس را درخواستی غیر منطقی قلمداد کنیم که بیشتر جنبه سیاسی دارد و بهانه ای برای تحت فشار قرار دادن دولت و وزارت نفت است.

**ایرنا: در کنار هجوم انتقادها، طرح سه فوریتی «توقف موقت قرارداد توتال» از سوی برخی نمایندگان مجلس در دست تهیه است. سرنوشت قرارداد توتال را پس از مطرح شدن این طرح در صحن علنی مجلس چگونه پیش بینی می کنید؟
**سلطانی: در صورت مطرح شدن این طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی و به رای گذاشتن آن توسط هیات رییسه، با موافقت و استقبال نمایندگان مجلس مواجه نخواهد شد، زیرا نمایندگان مجلس انسان های فکور، فهیم و با تدبیر هستند و تحرکات و دست های پشت پرده این مسایل را به خوبی می شناسند. پس مطرح شدن این موضوع، نمی تواند خللی در مسیر اجرای این قرارداد ایجاد کند. نمایندگان مردم در مجلس، نسبت به ابعاد و پیامدهای مثبت دستاوردهای این قرارداد بزرگ واقف هستند و بیش از آن که در صدد توقف و اخلال در فرایند اجرایی آن باشند، به اجرای بهتر و کامل تر این قرارداد کمک می کنند.

پژوهشم**9294** 1601**خبرنگار: فاطمه دهقان نیری**انتشار دهنده: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.