آلرژی غذایی عبارت است از واکنش بیش از اندازه دستگاه ایمنی به برخی غذاها یا موادی که به طور معمول بی‌خطرند. این عکس‌العمل‌ها در شرایطی بروز می‌‌یابد که فرد نسبت به ترکیبات غذایی خاص مانند پروتئین‌ها حساسیت داشته باشد. واکنش‌های نامطلوب ممکن است ارثی یا ناشی از نوعی نقص اکتسابی بیوشیمیایی باشند. حساسیت غذایی به‌طور عمده در نوزادان بروز می‌کند و بیشتر این حساسیت‌ها تا سن پنج سالگی از بین می‌رود.
ممکن است حساسیت‌ها خفیف یا شدید باشند و در شرایط شدیدتر موجب حمله‌های (آنافیلاکتیک) شوک حساسیتی شده و در نهایت به مرگ منجر شوند. به همین دلیل، شناسایی و تشخیص حساسیت‌های غذایی از اهمیت به سزایی برخوردار است. علایم آلرژی غذایی به صورت عطسه، خارش، استفراغ، تهوع، سردرد، انقباض عضلات، آسم، اسهال، درد شکمی، بثورات پوستی، نفخ و باد شکم، کهیر، تورم صورت به خصوص لب‌ها، سرفه، غش یا حالت نزدیک به غش ظاهر می‌شود. علایم ممکن است در عرض چند دقیقه یا تا دو ساعت پس از خوردن یک غذای آلرژی‌زا بروز کنند. در بعضی موارد، امکان دارد علایم تا یکی دو روز بعد نیز ظاهر نشوند.
غذاهای آلرژی‌زا
توجه داشته باشید که هرگونه غذا یا ماده‌ای که بلعیده می‌شود، می‌تواند موجب بروز واکنش آلرژیک شود. غذاهایی که بیشتر موجب این حالت می‌شوند، عبارتند از: شیر گاو، زرده تخم‌مرغ، گندم، سویا، بادام کوهی یا همان پسته شامی، ماهی، آجیل‌های درختی (مانند گردوی معمولی)، صدف دریایی، خربزه، کنجد، تخمه آفتاب گردان و شکلات. بیشترین ماده غذایی که آلرژی در افراد را سبب می‌شود، پروتئین تخم‌مرغ و ترکیب لیزوزیم است که برخی اوقات در تهیه پنیر نیز از آن استفاده می‌شود و حتی روی برچسب‌های غذایی نیز نوشته نمی‌شود. حساسیت به بادام زمینی ممکن است تا آخر عمر ادامه یابد.
عوامل موثر در ایجاد حساسیت غذایی
عوامل متعددی در بروز و تشدید آلرژی‌های غذایی نقش دارند. عملکردهای مولکولی که موجب می‌شوند یک آنتی ژن، آلرژن شود و آنتی ژن دیگر آلرژن نباشد، شناخته شده نیست. برای مثال نمی‌دانیم چرا بادام زمینی و ماهی بیشتر از سایر غذاها واکنش‌های آلرژیک ایجاد میکنند.
• زمینه‌های ژنتیکی: حساسیت غذایی به طور معمول ارثی است و تحت تاثیر عوامل ژنتیکی قرار دارد.
• نارس بودن دستگاه ایمنی یا سدهای محافظ دستگاه گوارش در نوزادان
• مقدار آنتی ژن: ممکن است مقدار زیاد آنتی‌ژن سبب ایجاد تحمل و مقدار کم آن به حساسیت منجر شود. آنتی ژن‌های بعضی از غذاها مانند تخم مرغ، شیرگاو، ماهی و بادام زمینی احتمال بروز حساسیت بیشتری دارند.
• یک تحریک‌کننده مانند یک عفونت: واکنش حساسیت‌زا ممکن است در فردی غیرآلرژیک به علت وجود عفونت ویروسی ایجاد شود.
• تغییر در نفوذپذیری دستگاه گوارشی که موجب ورود آنتی‌ژن‌های غیرطبیعی شود: ممکن است طی یک التهاب معده و روده به مخاط روده کوچک آسیب برسد و پروتئین‌های غذا به طور غیرمعمول از دستگاه گوارش جذب شده و ایجاد حساسیت کنند.
• سابقه حساسیت غذایی: درباره طول حساسیت به غذا و ادامه آن اطلاعات مستند زیادی در دسترس نیست. آنچه مسلم است، تعداد زیادی از کودکانی که در سال اول زندگی از تحمل نکردن غذا رنج می‌برند، با گذشت زمان، تحمل نکردن‌شان از بین می‌رود. به طور معمول، حساسیت به شیر گاو و یا تخم‌مرغ خود به خود طی زمان از بین می‌رود. یک بررسی انجام گرفته این مطلب را تایید می‌کند که غذاها یا میوه‌های حساسیت‌زا را می‌توان در ?? درصد موارد پس از ? ماه به طور تقریبی در همه موارد پس از سومین سال تولد به رژیم غذایی بازگرداند. اگرچه امکان ادامه حساسیت غذایی در بزرگسالان تا پایان عمر وجود دارد اما بعضی از بزرگسالان به طور تقریبی یک سوم آنها پس از یک سال حذف غذای حساسیت‌زا در رژیم غذایی خود، نسبت به آن تحمل پیدا کرده‌اند.
• سایر عوامل: واکنش‌های نامطلوب در بعضی افراد، فقط زمانی اتفاق می‌افتد که خوردن یک ماده غذایی حساسیت‌زا با عوامل دیگری همراه باشد. بعضی از این عوامل عبارتند از:
فعالیت فیزیکی: در مواردی واکنش‌های آلرژیک فقط زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیت جسمانی طی دو ساعت پس از خوردن غذایی خاص (مانند کرفس، غذاهای دریایی مانند صدف و اسکوئید، هلو و گندم) انجام شود.
سایر بیماری‌ها: مساله شایعی که علت آن چندان درک نشده، مشاهده کودکانی است که حساسیت غذایی و اگزمای پوست را بر پایه مدارک و شواهد معتبر، استوار نیستند.
مصرف هم‌زمان داروها: افرادی هستند که فقط هنگامی به غذاهای خاص حساسیت نشان می‌دهند که دارومصرف میکنند. مثال شناخته شده در این‌باره، افرادی هستند که فقط هنگام صرف سالیسیلات (آسپرین) به غذا واکنش نشان می‌دهند.
تشخیص
برای تشخیص ماده غذایی ایجادکننده حساسیت، گرفتن تاریخچه مناسب از داشتن سابقه آلرژی غذایی در گذشته (حدود دو تا چهار هفته پیش) و یا در میان افراد خانواده از میان انواع گوناگون غذا و نوشابه ضروری است. پس از آن با حذف غذاهایی که به عنوان عوامل ایجاد آلرژی غذایی شناخته شده‌اند، به ترتیب زیر اقدام می‌شود. درمان ابتدا با یک رژیم غذایی بسیار ساده و محدود که آلرژن‌های غذایی در آن حذف شده است، شروع می‌شود و به ترتیب هر یک از غذاها، به‌صورت جداگانه برای دو تا سه روز داده شده و حساسیت آن بررسی می‌شود و با بروز علایم نسبت به هر یک از غذاها، آلرژن یا ماده آلرژی‌زا شناخته می‌شود. این رژیم غذایی به مدت یک تا دو هفته اجرا می‌شود. گذشته از این روش، روش‌های دیگری نیز برای شناسایی عوامل ایجادکننده حساسیت به‌کار گرفته می‌شود که به شرح زیر است:
• سرعت بروز حساسیت: باید سرعت و شدت بروز حساسیت در نظر گرفته شود.
• بررسی رویدادهای هم‌زمان: اگر فردی یک ساعت بعد از خوردن غذای خاصی ناراحت شود (برای مثال، دچار خس‌خس سینه شود) علت ناراحتی می‌تواند به غذا یا یک رویداد هم زمان دیگر مربوط شود.
• پی‌گیری دلایل و نشانه‌های مستند: آیا همان علایم و نشانه‌ها در فرصت‌هایی که غذای تحریک‌زا مصرف نشده نیز اتفاق افتاده است؟ آیا اوقاتی بوده که غذای‌مشکوک صرف شده باشد، بدون اینکه آثار نامطلوب بروز کند؟
• واکنش‌های تداخلی میان دو گونه غذایی متفاوت و میان یک غذا و یک ماده غیرغذایی که به شرح زیر است: انواع مهم واکنش‌های تداخلی در زیر آمده است:
1) شیرگاو، بز، گوسفند، اسب: شباهت آنتی‌ژن آشکار و چشم‌گیر میان پروتئین‌های شیر گاو، بز و گوسفند باعث می‌شود که به‌طور تقریبی همه افرادی که به شیر گاو حساسیت دارند، به شیرهای حیوانات دیگر نیز حساسیت داشته باشند.
2) تخم پرندگان: تخم‌های بوقلمون، اردک، مرغابی، غاز و مرغ دریایی حاوی اوواآلبومین، اومیوکلد و اوتوانسفرین هستند که سبب حساسیت متقاطع می‌شوند.
3) انواع حبوبات (لوبیا، نخود، عدس، سویا) و بادام زمینی: به‌طور معمول موجب واکنش تداخلی نمی‌شوند.
4) غذاهای دریایی: واکنش‌های تداخلی میان غذاهای دریایی غیرمعمول است.
5) واکنش‌های تداخلی میان گرده‌های استنشاق شده و غذاها: برای مثال، میان حساسیت به گرده‌های درخت غان با حساسیت به سیب، هویج، کرفس، سیب زمینی، پرتقال و گوجه‌فرنگی ارتباط وجود دارد.
درمان آلرژی غذایی
در درمان آلرژی‌های غذایی اصل بر شناسایی آن دسته از مواد غذایی است که حساسیت ایجاد میکنند.
• آلرژی به‌طور معمول با روش حساسیت‌زدایی در بیشتر افراد از بین می‌رود. این مساله به صورت مصرف تدریجی و کم‌کم و مداوم مواد غذایی انجام می‌شود یا به طریق پزشکی با تزریق مواد آلرژن در پوست، در مراکز خاصی انجام می‌شود.
• به‌طور معمول آلرژی غذایی در شیرخواران بعد از دو تا چهار سالگی برطرف می‌شود ولی بزرگسالانی که به بعضی از غذاها (به خصوص شیر، ماهی، صدف دریایی یا آجیل) آلرژی دارند، با احتمال بیشتری این آلرژی را برای سال‌ها حفظ میکنند.
• هیچ دارویی برای درمان آلرژی غذایی وجود ندارد، اما می‌توان از بعضی از داروها برای تخفیف یا رفع علایم استفاده کرد.
• حذف غذاهای مورد شک از رژیم غذایی برای مدت دو هفته (یا تا زمانی که علایم آلرژی ناپدید شوند) و سپس اضافه کردن غذاهای مورد شک به‌صورت تک‌تک به رژیم غذایی به شناسایی غذای حساسیت‌زا کمک می‌کند.
به خاطر داشته باشید
• آزمایش تزریق پوستی گاهی ممکن است غذای مسوول آلرژی را شناسایی کند اما در مواردی این آزمایش‌ها به اشتباه غذاهایی را که شما واقعا به آنها آلرژی ندارید به عنوان مسوول آلرژی غذایی معرفی میکنند.
• شیرخورانی که غذای جامد برای آنها دیرتر شروع می‌شود، کمتر به آلرژی غذایی دچار می‌شوند.
• خواندن برچسب‌های غذایی در انتخاب منابع غذایی بسیار مهم است، زیرا با اطلاع از ترکیبات آن می‌توان آلرژن‌ها را جستجو و با مصرف غذای مناسب ایمنی لازم را تامین کرد.
• اگر به غذای آلرژی دارید همیشه یک کیت را که دارای سرنگ حاوی آدرنالین است به همراه داشته باشید تا اگر احیانا غذای آلرژی‌زا به‌طور تصادفی خورده شد و واکنش حاد و فوری رخ داد بتواند از این دارو استفاده کنید.
• یک دست‌بند یا گردن آویز مخصوص همراه داشته باشید که روی آن نوع آلرژی به‌طور دقیق مشخص شده باشد.
• بیمارانی که آلرژی غذایی شدیدی به یک نوع غذا دارند باید بسیار مراقب باشند که از خوردن آن غذا پرهیز کنند.
منبع: http://www.salamat.com
ae
