گفتگو با دکتر ایرج خسرونیا*
از جمله پذیرایی‌ها در خانه ما ایرانیان، تهیه چای و تعارف آن به مهمانان است. اما اگر از ما می‌پرسید، پیشنهاد می‌کنیم که چای داغ به مهمانان تعارف نکنید زیرا مصرف چای و غذاهای بسیار داغ به همراه برخی عادت‌های اجتماعی دیگر در ایجاد سرطان مری موثر است. گفتگوی ما را با دکتر ایرج خسرونیا، رییس انجمن متخصصان داخلی ایران، بخوانید تا درباره این شایع‌ترین سرطان دستگاه گوارش اطلاعات بیشتری کسب کنید.
وضعیت سرطان مری را در کشورمان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سرطان مری در برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی در میان سرطان‌های دستگاه گوارش، شیوع کمتری دارد اما در برخی مناطق جهان از جمله کشورمان، از شایع‌ترین سرطان‌های دستگاه گوارش به شمار می‌رود. این نوع سرطان در سواحل جنوبی دریای خزر شیوع بیشتری دارد، به طوری که بیشترین شیوع این بیماری در گنبد و گرگان مشاهده میشود. انواع سرطان مری نیز به دو دسته سرطان سلول‌های سنگفرشی و استوانه‌ای تقسیم‌بندی میشود.
چه عواملی در سرطان‌های مری نقش دارد؟
یکی از عوامل مهم خطرساز برای ایجاد سرطان مری از نوع سلول سنگفرشی، رژیم غذایی است. غذاهایی که حاوی ترکیبات نیتروزامین هستند، غذاهای آلوده به قارچ‌هایی که سم تولید می‌کنند و همچنین مصرف چای داغ و غذاهای بسیار داغ و بعضی عادات اجتماعی از جمله جویدن یا داخل دهان نگه داشتن موادی مانند ناس، در ایجاد سرطان مری موثرند. کمبود بعضی از مواد و ریزمغذی‌ها از جمله کمبود سلنیوم، ویتامین A و روی نیز از عوامل مستعدکننده سرطان مری هستند. از همه مهم‌تر، مصرف سیگار و الکل است. سرطان مری در طبقات اجتماعی اقتصادی پایین شایعتر است که ممکن است مربوط به نوع تغذیه باشد. هیدروکربن‌های پلی‌اروماتیک که در حین پختن غذا در حرارت‌های زیاد که باعث سوختن غذا میشود، ایجاد می‌شوند، در افزایش شیوع سرطان مری موثر است.
سرطان مری در کدام جنس بیشتر مشاهده میشود؟
در مجموع سرطان مری در مردها شیوع بالاتری دارد. البته این تفاوت جنسی در مناطق با شیوع بالا خیلی چشم‌گیر نیست و حتی در بعضی مناطق این آمار تفاوت می‌کند.
مسایل ژنتیکی چقدر در ایجاد سرطان مری موثر است؟
نوع سنگفرشی سرطان مری در مردان و در سیاه‌پوستان شایعتر است و تغییرات ژنتیکی مشخصی در این نوع سرطان مشاهده میشود، از جمله فعال‌شدن ژن‌های فعال‌کننده سرطان یا غیرفعال‌شدن ژن‌های سرکوب‌کننده سرطان. همچنین تغییر در ژن‌های ترمیم‌کننده شکستگی ماده وراثتی دی.ان.ای می‌تواند فرد را مستعد بروز این نوع سرطان کند.
سرطان مری چه علایمی ایجاد می‌کند؟
شایع‌ترین علامت سرطان مری، احساس گیرکردن غذا در مری است که به‌طور پیش‌رونده‌ای شدت آن افزایش می‌یابد، به‌طوری که در ابتدا این علامت گاهی، اتفاق می‌افتد و منحصر به مصرف غذاهای جامد و سفت مانند نان، میوه و گوشت است اما با پیشرفت بیماری، این گیرکردن غذا نیز بیشتر روی می‌دهد و در نهایت، فرد حتی در خوردن مایعات نیز دچار اشکال میشود. علامت دیگر در حین بلع است. بی‌اشتهایی و کاهش وزن نیز در این بیماران شایع است. علایم دیگری که در موارد پیشرفته‌تر سرطان ایجاد میشود، اغلب در رشد سرطان به نقاط دیگر و با تهاجم موضعی آن به احشای مجاور ایجاد میشود، از جمله فلج‌شدن تارهای صوتی حنجره و اختلال در صحبت‌کردن یا سرفه و عفونت مکرر ریه در اثر ورود مواد غذایی به دستگاه تنفس یا دردهای شدید استخوانی.
سرطان مری را چطور در مراحل نخست تشخیص دهیم؟
متاسفانه در بیشتر موارد به دلیل نداشتن علامت اختصاصی سرطان مری دیر تشخیص داده میشود. هنگامی که فرد از گیرکردن مداوم غذا شاکی است، دست کم 60 درصد فضای مری به وسیله تومور اشغال شده است. اما اهمیت دادن به علایم به ویژه در افرادی که به نحوی در معرض خطر هستند می‌تواند تا حدودی در تشخیص زودتر سرطان مری کمک کند. در مواردی نیز می‌توان بیماری را با بیماریابی زودتر کشف کرد. در این شیوه که در افراد در معرض خطر و در فواصل مشخص صورت می‌گیرد، رنگ‌آمیزی‌های حین آندوسکوپی در تعیین محل مشکوک کمک بیشتری می‌کند.
از چه روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان مری در مراحل نخست آن می‌توانیم استفاده کنیم؟
بهترین روش تشخیص سرطان مری پس از گرفتن شرح حال و معاینه کامل، استفاده از آندوسکوپی و نمونه‌گیری است اما با بررسی عکس رنگی نیز می‌توان به وجود تومور پی برد ولی برای تشخیص قطعی پس از گرفتن عکس لازم است بیمار آندوسکوپی شده و از محل ضایعه نمونه‌برداری شود. پس از تشخیص، از سی‌تی‌اسکن و اندوسونوگرافی برای تشخیص و تعیین موقعیت سرطان کمک گرفته میشود.
سرطان مری چگونه درمان میشود؟
به‌طور معمول، برای سرطان‌های مری از روش جراحی استفاده میشود که مری را خارج کرده و از معده یا روده بزرگ به جای آن استفاده می‌کنند. غیر از جراحی، از شیمی‌درمانی و اشعه درمانی هم استفاده میشود. اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، از آندوسکوپی هم می‌توان برای درمان بهره گرفت اما اگر بیماری خیلی پیشرفت کرده باشد و امید چندانی به زندگی بیمار نباشد، اغلب از جراحی صرف‌نظر کرده و تنها از درمان‌های حمایتی و مراقبتی برای کاهش علایم و بهبود کیفیت زندگی بیمار استفاده میشود.
پی نوشت ها :
* متخصص داخلی
منبع:www.salamat.com
/م
