«آبله» یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های شناخته‌شده و تنها بیماری انسانی‌ای است که در جهان ریشه‌کن شده است. بسیاری بر این باورند که این دستاورد مهم‌ترین نقطه عطف در سلامت عمومی جهانی است.
به گزارش خبرآنلاین، مؤلفه‌های کلیدی در ریشه‌کنی آبله در سراسر جهان، اجرای برنامه‌های واکسیناسیون جهانی در دوران کودکی در برخی کشورها، واکسیناسیون گسترده در برخی کشورهای دیگر و استراتژی‌های نظارت هدفمند را شامل می‌شود.
طی هزاران سال، آبله صدها میلیون نفر اعم از ثروتمند، فقیر، جوان و پیر را کشت. این بیماری تقریباً هیچ تبعیضی برای افراد مبتلا قائل نمی‌شد و از هر 3 نفر مبتلا حداقل یک نفر را می‌کشت.
علائم آبله وحشتناک بود:
تب بالا، استفراغ و زخم‌های دهانی و به دنبال آن تاول یا ضایعات پر از مایع در کل بدن. مرگ ناشی از این بیماری، به طور ناگهانی و اغلب در عرض دو هفته اتفاق می‌افتاد. بازماندگان این بیماری ممکن بود با آسیب‌های دائمی مانند نابینایی و ناباروری مواجه شوند.
تاریخچه بیماری آبله
آبله (smallpox)، نوعی بیماری واگیر ویروسی حاد بود که عامل آن، ویروس واریولا از خانواده ارتوپاکس ویروس است. منشأ بیماری آبله نامعلوم بود، اما اولین شواهد این بیماری در مومیایی‌های مصری و مربوط به حدود 1500 سال پیش از میلاد است. گمان می‌رود که آبله 10 هزار سال پیش از میلاد در میان مردم پدید آمده باشد. شاید نخستین نشانه پدیداری آبله، جوش‌های چرکی یافت‌شده در بدن مومیایی‌شده رامسس پنجم، فرعون مصر، باشد.
در اروپای قرن هجدهم، تخمین زده می‌شود که سالانه 400 هزار نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دادند و یک سوم از همه موارد نابینایی به دلیل آبله بود. گمان می‌رود که پیرامون 300 تا 500 میلیون مرگ در سده بیستم ناشی از آبله باشد.
کدام چهره‌های معروف دنیا به آبله مبتلا شدند؟
رؤسای جمهور ایالات متحده جورج واشینگتن، اندرو جکسون و آبراهام لینکلن همگی به این بیماری مبتلا شدند و بهبود یافتند. جوزف استالین رهبر شوروی، آمادئوس موتزارت موسیقی‌دان معروف اتریشی، هِنری هشتم و ادوارد ششم از پادشاهان انگلستان، پتر دوم روسیه و ملکه ماریا جوزف آستوریاس آخرین ملکه لهستان، دیگر چهره‌هایی بودند که به آبله مبتلا شدند.
هم‌چنین یکی از شُعرای مجارستانی به نام Ferenc Kölcsey، که سرود ملی مجارستان را نوشت، چشم راست خود را بر اثر آبله از دست داد.
*تصویر ژاپنی باستان از آبله*
کاشف واکسن آبله و پدر ایمنی‌شناسی
در سال 1796، یک دامپزشک انگلیسی به نام «ادوارد جنر»، واکسن آبله را معرفی و کاربرد واقعی واکسیناسیون را کشف کرد. ادوارد جِنِر را پدر ایمنی‌شناسی می‌دانند و گفته می‌شود این اقدام او بیش از هر کس دیگری جان انسان‌ها را نجات داده‌است.
*ادوارد جنر*
همه با جنر و واکسن او موافق نبودند. در آن زمان شایعاتی مبنی بر اینکه واکسن، مردم را تبدیل به گاو می‌کند منتشر شد. اما در سال 1801، از طریق آزمایش‌های گسترده مشخص شد که این واکسن به طور مؤثر در برابر آبله محافظت ایجاد می‌کند.
از همین رو در سال 1967، سازمان جهانی بهداشت تلاش خود را برای از بین بردن این بیماری افزایش داد و این واکسن خیلی زود در سایر قاره‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
پایان شیرین یک زهر کشنده در جهان/ نیم‌قرن بدون آبله
آخرین نمونه طبیعی ویروس آبله در اکتبر 1977 تشخیص داده شد و سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال 1980، جهان را عاری از هرگونه آبله دانست و اعلام کرد که آبله رسماً در دنیا ریشه‌کن شده است.
قبل از ریشه‌کن شدن، هرگز درمانی برای آبله یافت نشده بود و افراد مبتلا فقط با تمیز کردن زخم‌ها و کاهش درد درمان می‌شدند. مورخان تخمین می‌زنند که 90 درصد از جمعیت بومی قاره آمریکا در اثر آبله مردند و آبله تنها در قرن بیستم موجب مرگ 300 میلیون نفر شد.
*لوگوی تأییدکننده ریشه‌کن شدن آبله*
پس از کشف واکسن دکتر جنر، همانطور که خودش پیش‌بینی کرده بود، ریشه‌کنی از طریق پیشگیری حاصل شد. به لطف تلاش‌های مشترک آژانس‌های بهداشت ملی، سازمان جهانی بهداشت و دانشمندان در سراسر جهان، آبله از آمریکای جنوبی در سال 1971، آسیا در سال 1975 و آفریقا در سال 1977 حذف شد.
پس از 3000 سال رنج و مرگ ناشی از این بیماری، تقریباً نیم قرن است که هیچ موردی از آبله ثبت نشده است.
*جلد مجله‌ای که ریشه‌کن شدن آبله را اعلام کرد*
ریشه‌کن شدن آبله در ایران
در ایران نیز اقدام واکسیناسیون توسط میرزا تقی خان امیرکبیر، نخست وزیر ناصرالدین شاه، تقویت شد و پس از تأسیس انستیتو پاستور در تهران در سال 1921 میلادی محبوبیت بیشتری یافت.
علاوه بر این، در سال‌های بعد، قانونی که واکسیناسیون عمومی آبله را الزامی می‌کرد، در سال 1332 شمسی در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و در نهایت، برنامه واکسیناسیون دسته‌جمعی منجر به ریشه‌کن شدن کامل آبله در ایران در سال 1357 شد.
