آموزش عمومی در ایران همواره درگیر دو معضل اساسی بوده است، پایین‌بودن کیفیت آموزش در مدارس و حقوق معلمان. این دو مسئله همواره نقد و اعتراض فعالان صنفی و آموزشی و جامعه را در پی داشته است. باوجود این، پاسخ مناسب و شایسته به این معضل توسط دولت‌ها تاکنون داده نشده است. مستقل از عوامل مختلف ساختاری در بروز این معضلات و مشکلات، می‌توان بر یک عامل تعیین‌کننده تأکید نمود که آن عامل فقدان سهم آموزش‌وپرورش از بودجه عمومی دولت است.
کاهش سهم بودجه
به گزارش ، روزنامه بهار در ادامه نوشت: بودجه سالانه سندی است که جهت‌گیری دولت در رفع معضلات و مشکلات و تأمین نیازهای اساسی در جامعه را برای سال آینده مشخص می‌کند. بررسی لایحه بودجه 1396 که توسط دولت به مجلس ارائه‌شده است نشان می‌دهد که در این لایحه سهم اعتبارات آموزش‌وپرورش مبلغ 390/805/334 هزار ریال است که این عدد معادل 9. 56 درصد از کل بودجه است. مقایسه این شاخص با سال‌های پیش نشان می‌دهد که سهم آموزش‌وپرورش در بودجه عمومی دولت در سال 1396 نسبت به سال‌های 94 و 95 کاهش‌یافته است.
بودجه مشکلات اولیه را هم حل نخواهد کرد
جعفر ابراهیمی فعال صنفی معلمی در گفتگو با «بهار» می‌گوید: «بررسی بودجه و نیازهای واقعی در آموزش عمومی نشان می‌دهد که این بودجه پیشنهادی قادر نخواهد بود مشکلات اولیه آموزش‌وپرورش کشور را رفع نماید و به‌تبع آن افزایش حقوق ده‌درصدی معلمان و کارکنان آموزشی در قالب این بودجه پاسخگوی نیازهای اساسی و حیاتی جامعه معلمان نیست و عملاً در این بودجه توجهی به آموزش باکیفیت و ملزومات آن برای دانش آموزان نشده است به‌خصوص بودجه در موردتوجه به‌حق آموزش کودکان طردشده از چرخه تحصیل و کودکان مناطق محروم ناکارآمد است.»
بودجه‌ای که کامل پرداخت نمی‌شود
همچنین در این زمینه، منصور مجاوری، مدیرکل دفتر برنامه و بودجه وزارت آموزش‌وپرورش گفته است: «برای سال 96 بودجه 45 هزار میلیارد تومانی را پیشنهاد داده بودیم اما به 32 هزار میلیارد تومان کاهش یافت، در سال 96 با کسری 3 هزار میلیارد تومانی مواجه خواهیم شد. اگر کسری سال 95 به طورکامل پرداخت نشود به سال 96 منتقل خواهد شد. بسیاری از کسری‌ها در آموزش و پرورش به این دلیل است که در ابتدای سال بودجه مصوبی را به ما ابلاغ می‌کنند و بعد از یک ماه 1. 5 درصد بودجه را کسر و باقیمانده را ابلاغ می‌کنند. همچنین در انتهای سال میانگین تخصیص‌ها 80 درصد است که در ارتباط با سرانه دانش آموزی 67 درصد و دانش‌آموزان مناطق محروم 40 درصد است و هیچ‌گاه تخصیص 100 درصدی صورت نمی‌گیرد.»
بودجه‌ای برای پرداخت حقوق مربیان پیش‌دبستانی در نظر گرفته نشد
منصور مجاوری همچنین گفته است: «شهریور سال گذشته مربیان پیش دبستانی را طبق قانون مصوب مجلس به صورت حق‌التدریس به کار گرفتیم که بودجه‌ای برای پرداخت حقوق آنها پیش بینی نشده است. این مسائل به دلیل عدم باور به سیاست‌های آموزش و پرورش است؛ تمام دستگاه‌های اجرایی دولتی برای کارکنان خود مزایای رفاهی دارند اما معلمان از آن محروم هستند. از سوی دیگر چرا بیمه تکمیلی آموزش و پرورش نباید مورد قبول سازمان برنامه و بودجه باشد و در بودجه رقمی تحت عنوان بیمه تکمیلی نداریم.»
تخصیص بودجه به حق‌التدریس‌ها در انتظار تصویب
مدیرکل برنامه و بودجه وزارت آموزش و پرورش همچنین گفته است: «از ابتدای سال 95 چندین جلسه با دکتر نوبخت برای اضافه‌شدن حقوق حق‌التدریس‌ها و سرباز معلم‌ها به بند «و» داشتیم. اکنون تبصره پیشنهادی ما در کمیسیون تلفیق مجلس مصوب شده و امیدواریم در صحن علنی مجلس هم رأی بیاورد. دولت هفته گذشته در کمیسیون تلفیق کمک‌هایی کرده و تبصره‌هایی افزوده است که امیدواریم در مجموع این میزان به 3 تا 4 هزار میلیارد تومان برسد تا بتوانیم بسیاری از مشکلات آموزش و پرورش را حل کنیم. هرچند هنوز بحث محاسبه قیمت تمام شده خدمات در دولت شروع نشده است، اما آموزش و پرورش هزینه تمام شده کوچک‌ترین واحد عملیاتی اش که کلاس درس است را می‌داند.»
وی تصریح کرد: بحث اصلی ما در این وزارتخانه تفاوت «بودجه تخصیصی» و «بودجه مورد نیاز» است. تفاوت آموزش و پرورش با دستگاه‌های اجرایی دیگر در این است که محصول آموزش و پرورش 12 سال بعد تحویل جامعه داده می‌شود. ما باید بتوانیم هر سال بودجه مورد نیاز خود را براساس داده‌هایی محاسبه کنیم. در همین راستا برای بودجه سال آینده، برنامه کلیه معاونت‌ها دریافت شد و به مدت دو ماه مورد پالایش و پردازش قرار گرفت و تحت برنامه جامع بودجه آموزش و پرورش شامل ردیف‌های بودجه استانی، ملی، درآمد- هزینه، متفرقه و تبصره‌های پیشنهادی آماده و طی نامه رسمی به سازمان برنامه و بودجه تحویل داده شد.
مجاوری با تاکید بر اینکه کمترین انتظار ما از سازمان برنامه و بودجه به عنوان متولی تنظیم سیاست‌های کلان بودجه و برنامه مالی کشور این است که بودجه آموزش و پروش را که براساس حداقل‌های ممکن تنظیم شده است، مدنظر قرار دهد گفت: ما از محدودیت‌های مالی کشور آگاهیم و از آن سو در جریان گرفتاری‌ها و نیازهای مدارس نیز هستیم و انتظار داریم با یک حداقل افزایش بودجه، در حد اجابت انتظارات سند تحول، توصیه‌های مقام معظم رهبری، رئیس جمهوری و سایر مسئولان عالی اقدام کنیم و خدمات دارای کیفیت مطلوب و قابل قبول ارائه دهیم.
مدیرکل برنامه و بودجه وزارت آموزش و پرورش درباره اعتبار پاداش پایان خدمت بازنشستگان سال 95 و 96 گفت: در صفحه 57 بودجه پیشنهادی آموزش و پرورش 8200 میلیارد تومان برای پاداش پایان خدمت بازنشستگان این دو سال پیش‌بینی کرده بودیم و انتظار داشتیم ردیف بودجه پیشنهادی ما در بودجه اصلی می‌آمد، در حالی که اکنون ردیف پاداش پایان خدمت نداریم. البته در بودجه سال 95 برای پرداخت پاداش پایان خدمت بازنشستگان سال 94 ردیفی پیش‌بینی شده بود؛ اما چون تامین اعتبار نشد اقدام به انتشار اوراق قرضه کردند و 2000 میلیارد تومان اعتبار برای ما تامین شد. ما برای هر یک از فعالیت‌های خود برای بخش آموزش و پرورش و تامین معیشت بودجه پیش‌بینی کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه بودجه سال 95 آموزش و پرورش برای سال جاری حدود 30 هزار میلیارد تومان بود، گفت: ما با یک رشد نسبتا مناسب برای سال 96، 45 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرده بودیم و در این صورت بسیاری از مشکلات ما رفع می‌شد.
مجاوری درباره علت پیش بینی این میزان اعتبار گفت: در بخش حقوق و مزایا تابع قانون دولت و افزایش 10 درصدی در سال آینده هستیم، بنابراین در بخش حقوق و پرسنلی افزایش چندانی نداشتیم، اما برای بخش «سایر هزینه‌ها» افزایشی در نظر گرفته بودیم. مدارس ما برای پرداخت هزینه آب و برق و گاز و همچنین مدارس شبانه‌روزی برای تامین تغذیه دانش‌آموزان و جلوگیری از‌ترک تحصیل در مناطق محروم نیاز به سرانه دارند و ما حداقل‌های ممکن را در نظر گرفتیم. برای آنکه بتوانیم مدارس روستامرکزی و مدارس واقع در نقاط صعب العبور را اداره کنیم نیاز به سرویس ایاب و ذهاب داریم. در بسیاری ادارات هزینه سرویس ایاب و ذهاب به معلمان پرداخت نمی‌کنیم و برای هزینه ایاب و ذهاب و مسکن به معلمان مناطق محروم که ناچار هستند ده‌ها کیلومتر را برای رسیدن به مدارس طی کنند، بودجه‌ای در نظر نمی‌گیریم. همه برنامه‌های ما برخاسته از سند تحول بنیادین است و تلاش کردیم براساس سیاست‌های ابلاغی رهبری مبنی بر تحول اداری و اقتصاد مقاومتی از هزینه‌های اضافی بکاهیم. اگر دولت همین 45000 میلیارد تومان را اختصاص می‌داد می‌توانستیم مشکلات اعتباری آموزش و پرورش را حل کنیم. البته اگر 8200 میلیارد تومان پاداش پایان خدمت را جدا در نظر بگیریم عملا 37 هزار میلیارد تومان بودجه نیاز داشتیم.
آموزش و پرورش بدهکار
مجاوری تصریح کرد: در بحث تبصره 24 قانون بودجه سال 93، 1700 میلیارد تومان برای ما پیش بینی کرده بودند همچنین درسال 95 از بند «د» تبصره 9 که به اختصاص یک درصد از بودجه موسسات و شرکت‌های دولتی سودده به آموزش و پرورش اشاره داشت و در مجموع 200 میلیارد تومان است، ریالی به ما اختصاص نیافت. عملکرد بودجه ما در سال 95 حدود 37 هزار میلیارد تومان است که از محل 4 هزار میلیارد تومان کسری بودجه سال 95، دو هزار و 700 میلیارد تومان به ما اختصاص داده‌اند که از این محل بخشی را بابت بدهی‌ها به سرباز معلمان، حق‌التدریس شاغلان، برون سپاری هنرستان‌ها، هزینه‌های آب و برق مدارس، هزینه فوت و ازدواج کارکنان که از سال 90 بدهکار بودیم و سایر بدهی‌ها پرداخت شد.
کمپین «بودجه عادلانه»
در پاسخ به شرایط موجود آموزش عمومی و بودجه پیشنهادی، جمعی از معلمان ایران کمپینی با عنوان «بودجه عادلانه برای افزایش حقوق معلمان و بهبود کیفیت آموزش در مدارس» ایجاد نموده‌اند. این را «جعفر ابراهیمی» به بهار اعلام می‌کند. به گفته وی: «این پویش صنفی و مدنی در گام اول و در جمع‌آوری امضای مجازی توانسته است همراهی بیش از 50 هزار معلم را جلب نماید و اینک در مرحله دوم در حال جمع‌آوری امضا به‌صورت واقعی و دستی در مدارس است.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد که معلمان به این کمپین اقبال خوبی نشان داده‌اند چرا که بر دو مسئله و تضاد جدی در آموزش‌وپرورش تأکید می‌کند. ازسویی درست است که بودجه دولت در فصل زمستان ارائه می‌گردد و اسفند ماه باید در مجلس تصویب گردد؛ اما تأثیرات و پیامدهای بودجه مصوب بر تمام فصول سال آتی تأثیر دارد. الآن وقتی است که معلمان، فعالان صنفی و مدنی و تشکل‌های مستقل صنفی بایستی تمام توان خود را به‌کارگیرند تا بر روند تصویب بودجه تأثیر بگذارند و سهم آموزش‌وپرورش را در بودجه افزایش دهند. حتی فراتر از جامعه فرهنگیان وظیفه هر شهروند است که از موضع حقوق شهروندی با مطالبه حق آموزش باکیفیت برای همه با این کمپین آموزشی همدلی نمایند. از هر زاویه که نگاه کنیم کمپین «بودجه عادلانه» یک حرکت رو به جلو و ماندگار خواهد بود چه آنجایی که خواستار حق برخورداری معلمان و نیروهای آموزشی از یک حقوق شرافتمندانه است چه آنجایی که برای کودکان یک آموزش کیفی را مطالبه می‌کند. ازاین‌روست که دستاوردهایش سپهر آموزش عمومی ایران را دستخوش تغییر خواهد کرد حتی اگر این دستاورد اتحاد و همبستگی اعضای کمپین باشد کمپینی برای تمام فصول.
