فرامرز قریبیان بازیگر و کارگردان نامآشنای ایرانی است که بیش از پنج دهه در سینما فعالیت کرده است. او با نقشآفرینی در آثار ماندگاری همچون گوزنها، چشمهایش و مرد بارانی به شهرت رسید و طی دوران حرفهای خود سه بار موفق به دریافت جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد جشنواره فیلم فجر شده است. از اولین حضورش در سینما در دهه 1340 تا آخرین نقشآفرینیاش در فیلم خروج (1398)، او همواره به عنوان یکی از چهرههای تأثیرگذار سینمای ایران شناخته میشود.
بیوگرافی فرامرز قریبیان
تولد و خانواده
فرامرز قریبیان در 27 آبان 1320 در تهران چشم به جهان گشود. پدرش اصالتاً اهل تهران و راننده تریلی بود و به علت شغلش مدام در سفر بود. مادر او اهل تفرش بود که در تهران بزرگ شده و سپس با پدر قریبیان ازدواج کرد. او یک برادر دارد و یک خواهر کوچکتر از خود داشت که چند سال پیش درگذشت.
از کودکی در محله خیابان ری تهران بزرگ شد و همبازی و هممحلهای مسعود کیمیایی، کارگردان مشهور، بود.
تحصیلات و ورود به عرصه سینما
فرامرز قریبیان از نوجوانی رویای بازیگر شدن در سر داشت و برای تحقق آن به تحصیل در رشته بازیگری پرداخت. او برای آموزش رسمی هنرپیشگی به آمریکا رفت و در مدرسه ویژوال آرت نیویورک دورههایی را گذراند، هرچند تحصیلاتش در آنجا ناتمام ماند.
ورود عملی قریبیان به سینما در اواخر دهه 1330 و از پشت صحنه آغاز شد. اولین حضور حرفهای او مقابل دوربین در 27 سالگی رقم خورد؛ در سال 1347 به عنوان بازیگر و دستیار کارگردان در فیلم بیگانه بیا به کارگردانی دوست قدیمیاش مسعود کیمیایی نقشآفرینی کرد. پس از این تجربه، قریبیان برای تکمیل آموختههای خود مدتی در آمریکا به آموزش بازیگری ادامه داد و با بازگشت به ایران، بار دیگر به دنیای سینما پیوست.
شهرت و آثار برجسته قبل از انقلاب
فرامرز قریبیان در نیمه نخست دهه 1350 با بازی در چند فیلم مهم، به چهرهای شناختهشده در سینمای ایران بدل شد. پس از بازگشت از آمریکا، او در سال 1351 در فیلم خاک (ساخته مسعود کیمیایی) نقشآفرینی کرد. اجرای درخشان او در فیلم خاک (در کنار بهروز وثوقی) برایش جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل جشنواره سپاس را به ارمغان آورد.
اما نقطه عطف شهرت قریبیان، بازی او در فیلم ماندگار گوزنها (1353) بود. او در گوزنها همبازی بهروز وثوقی بود و توانست توجه بسیاری را جلب کند.
او در سالهای پایانی پیش از انقلاب نیز به فعالیت خود ادامه داد. از جمله در فیلم هنری سایههای بلند باد (1357) به کارگردانی بهمن فرمانآرا بازی کرد که آخرین نقشآفرینی او در سینمای قبل از انقلاب بهشمار میآید.
فعالیتهای فرامرز قریبیان پس از انقلاب
پس از انقلاب 1357، فرامرز قریبیان خیلی زود به سینما بازگشت و توانست جایگاه خود را در صنعت فیلم ایران حفظ کند. یک سال پس از انقلاب، او با فیلم جنگ اطهر (1358) بار دیگر بر پرده سینما ظاهر شد.
در دهه 1360، قریبیان عمدتاً در ژانرهای حادثهای و دفاع مقدس به ایفای نقش پرداخت و به یکی از چهرههای اصلی این نوع فیلمها تبدیل شد. نقطه اوج این دهه برای او بازی در فیلم ترن (1366) به کارگردانی امیر قویدل بود که نخستین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد جشنواره فجر را نصیب او کرد. در همان سال، او در فیلم جنگی پرفروش کانی مانگا (1366) نیز بازی کرد.
قریبیان در اوایل دهه 1370 نیز همچنان در اوج ماند. او دومین سیمرغ بلورین خود را با فیلم بندر مهآلود (1371) دریافت کرد. همچنین پس از 15 سال، بار دیگر توسط مسعود کیمیایی دعوت شد و در فیلم ردپای گرگ (1370) نقشآفرینی کرد که برای بازی تأثیرگذارش در آن نامزد سیمرغ فجر نیز شد.
تجربه کارگردانی
در میانه دهه 1370 قریبیان به کارگردانی نیز روی آورد و فیلمهای جدال در تاسوکی (1365) و قانون (1374) را ساخت. هرچند قانون فیلم چندان موفقی نبود، اما قریبیان به کار خود در بازیگری ادامه داد و در سال 1376 با فیلم یاغی بار دیگر در نقشی پراحساس درخشید.
سال 1378 سال ویژهای در کارنامه قریبیان بود. او در این سال سومین فیلم خود را کارگردانی کرد و با فیلم چشمهایش تواناییهایش را به رخ کشید. چشمهایش که با الهام از داستان «داشآکل» صادق هدایت ساخته شد، هم از نظر ساختار و هم بازیگری مورد تحسین قرار گرفت. قریبیان خود بازیگر نقش اصلی این فیلم بود و برای همین نقش، جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره بینالمللی فیلم حراره (2001) را کسب کرد.
درخشش بینالمللی با «رقص در غبار»
افزون بر این، در همان سال او در فیلم درام مرد بارانی (1378) به کارگردانی ابوالحسن داوودی بازی کرد و سومین سیمرغ بلورین جشنواره فجر را به دست آورد. در مرد بارانی قریبیان نقش یک پزشک را در کنار بازیگرانی چون مهتاب کرامتی و رویا تیموریان ایفا کرد که مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.
در دهه 1380، قریبیان همکاریهای مهمی با نسل جدید سینماگران داشت. او در سالهای 1381 و 1382 در دو فیلم نخست اصغر فرهادی، رقص در غبار و شهر زیبا، ظاهر شد. بازی او در رقص در غبار (در نقش یک شکارچی مار) چنان تأثیرگذار بود که علاوه بر جلب نظر منتقدان، جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره آسیا پاسیفیک 2003 و جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره مسکو را نصیبش کرد.
همچنین بازی کوتاه اما گیرای او در شهر زیبا (1382) باعث شد در جشنواره بینالمللی فیلم هند 2004 مورد تقدیر ویژه قرار گیرد. قریبیان در ادامه دهه 80 نقشهای متنوعی را تجربه کرد؛ از فیلم اجتماعی رویای خیس (1384) ساخته پوران درخشنده گرفته تا فیلم رئیس (1385) که چهارمین همکاری او با مسعود کیمیایی بود. در سال 1389 نیز با ایفای نقش یک بیمار مبتلا به آلزایمر در فیلم آلزایمر، چهره متفاوتی از خود نشان داد و دیپلم افتخار جشنواره فجر را برای این نقش دریافت کرد.
سالهای آخر بازیگری
در دهه 1390، فعالیتهای قریبیان به نسبت کمتر شد اما همچنان اثرگذار بود. او به همراه پسرش سام قریبیان، فیلم جنایی گناهکاران (1391) را کارگردانی کرد که نامزد بهترین فیلم سی و یکمین جشنواره فیلم فجر نیز شد. گناهکاران یک تریلر معمایی بود که فرامرز قریبیان در آن به عنوان بازیگر نیز حضور داشت و برای همین نقش جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره «سپنتا» در سنفرانسیسکو را در سال 2014 به دست آورد.
درنهایت قریبیان در سال 1398 با بازی در فیلم خروج (به کارگردانی ابراهیم حاتمیکیا) بار دیگر به نقش یک قهرمان معترض بازگشت. پس از این فیلم، قریبیان اعلام کرد که دیگر قصد ادامه بازیگری ندارد و از دنیای سینما خداحافظی کرد. این تصمیم او که در اختتامیه جشنواره فجر 1398 علنی شد، بازتاب گستردهای داشت و نقطه پایانی بر کارنامه پرافتخار او بود.
زندگی شخصی فرامرز قریبیان
فرامرز قریبیان در زندگی شخصی خود فراز و نشیبهایی داشته است. او در دهه 1350 با مینا خیامی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو پسر به نامهای بهزاد و سام قریبیان است. مینا خیامی علاوه بر نقش همسری، در مسیر هنری قریبیان نیز همراه بود؛ از جمله طراحی لباس فیلم گناهکاران (1391) که ساخته فرامرز و سام قریبیان است توسط او انجام شد.
پس از نزدیک به پنجاه سال زندگی مشترک، فرامرز قریبیان و مینا خیامی از یکدیگر جدا شدند و خانم خیامی در اردیبهشت 1401 درگذشت.
مدتی بعد، قریبیان در سال 1392 در سن 72 سالگی برای بار دوم ازدواج کرد. همسر دوم فرامرز قریبیان مهشید بازرگانی نام دارد.
فرزند بزرگ فرامرز قریبیان، بهزاد، برخلاف پدر و برادرش وارد حرفه سینما نشد و اطلاعات زیادی از زندگی او در دسترس نیست. اما فرزند دوم، سام قریبیان، متولد 1358، راه پدر را دنبال کرده و چهرهای شناختهشده در دنیای هنر است. او نخستین بار در 6 سالگی همراه پدرش جلوی دوربین رفت و در سال 1364 در فیلم سینمایی گردباد (ساخته کامران قدکچیان) بازی کرد.
جوایز و افتخارات
فرامرز قریبیان طی دوران طولانی فعالیت خود، جوایز متعدد و افتخارات گوناگونی را کسب کرده است که در ادامه مهمترین آنها آمده است.
جشنواره سینمایی سپاس (1352): برنده جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم خاک.
جشنواره فیلم فجر: سه بار برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد برای فیلمهای ترن (1366)، بندر مهآلود (1371) و مرد بارانی (1378). همچنین دریافت دیپلم افتخار بازیگری برای فیلم آلزایمر (1389) از بیست و نهمین جشنواره فجر در کارنامه دارد.
جشنواره آسیا پاسیفیک 2003: برنده جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم رقص در غبار.
جشنواره بینالمللی فیلم مسکو 2003: برنده جایزه ویژه هیئت داوران (نشان «گرگ نقرهای») برای بازی در فیلم رقص در غبار.
جشنواره بینالمللی فیلم هند 2004: برنده جایزه ویژه هیئت داوران برای فیلم شهر زیبا.
جشنواره بینالمللی فیلم حراره 2001: برنده جایزه بهترین بازیگر مرد برای فیلم چشمهایش.
جوایز سینمایی خارجی دیگر: برنده جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره سپنتا (سانفرانسیسکو) در سال 2014 برای فیلم گناهکاران.
افتخارات ملی: دریافت نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1398 (معادل دکترای افتخاری هنر) به پاس یک عمر فعالیت هنری.
فیلمشناسی فرامرز قریبیان
1398 خروج
1393 360 درجه
1393 چهارشنبه خون به پا میشود
1392 پیدا و پنهان (مجموعه تلویزیونی)
1391 تکیه بر باد (مجموعه تلویزیونی)
1390 گناهکاران
1389 بهشت گمشده
1389 آلزایمر
1388 باغ قرمز
1388 فاصله
1388 باغ شیشهای (مجموعه تلویزیونی)
1387 پس از سالها (مجموعه تلویزیونی)
1387 کارناوال مرگ
1387 آخرین دعوت (مجموعه تلویزیونی)
1387 روز حسرت (مجموعه تلویزیونی)
1386 پازل (فیلم تلویزیونی)
1385 رئیس
1384 رؤیای خیس
1384 گزارش مریم
1382 فصل ممنوعه
1382 شهر زیبا
1381 رقص در غبار
1379–80 نیستان (مجموعه تلویزیونی)
1378 چشمهایش
1378 مرد بارانی
1377 چشم عقاب
1377 خطها و سایهها
1376 تارهای نامرئی
1376 یاغی
1375 ارابه مرگ
1375 در سرزمینی دیگر
1375 روی خط مرگ
1374 دشمن
1374 قانون
1374 دایره سرخ
1373 مروارید سیاه
1373 اشک و لبخند
1373 تجارت
1373 شریک زندگی
1373 منطقه ممنوع
1373 میخواهم زنده بمانم
1372 آخرین خون
1372 ترانزیت
1371 بندر مهآلود
1371 طعمه
1371 گریز
1371 ردپای گرگ
1370 دو نفر و نصفی
1370 تبعیدیها
1370 انفجار در اتاق عمل
1368 فیل در تاریکی
1368 مرگ پلنگ
1367 دلار
1366 کانی مانگا
1366 کمینگاه
1366 ترن
1365 جدال در تاسوکی
1364 گمشده
1364 سمندر
1364 گردباد
1364 آوار
1364 مستند داستانی «تاریخ قشم»
1363 ریشه در خون
1363 پایگاه جهنمی
1362 سناتور
1362 پرونده
1361 سفیر
1361 عفریت
1360 بازرس ویژه
1358 جنگ اطهر
1357 امشب اشکی میریزد
1357 سایههای بلند باد
1357 هجرت
1356 خاتون
1356 سرباز
1355 غزل
1355 وقتی که آسمان بشکافد
1354 چشمانتظار
1353 گوزنها
1353 صلات ظهر
1352 خاک
1347 بیگانه بیا
منبع: روزیاتو
