نبرد رستم و سهراب در رقص‌های آئینی یک سرزمین+فیلم

به گزارش ایسنا، رقص محلی سیستان و بلوچستان به رقص شمشیر شهرت دارد، مردم این دیار از قدیم به جنگ‌آوری، سلحشوری و دلیری شهرت داشته‌اند و برای حفظ آمادگی دفاعی خود پس از پوشیدن لباس رزم محلی و بستن دستار به سر، شمشیر به دست می‌گیرند و با حرکات موزون، جنگ با شمشیر را نمایش می‌دهند. رقص شمشیر از کهن‌ترین رقص‌های حماسی کشور است.     

مسوول گروه رقص شمشیر و موسیقی هامون سیستان و بلوچستان درباره لباس‌هایی که برای اجرا به تن می‌کنند، به ایسنا گفت: لباس‌هایی که این گروه از آن استفاده می‌کند، به منطقه سیستان مربوط و چهل تکه است و برای دوخت هر دست لباس، 12 متر پارچه استفاده می‌شود.

حبیب‌الله قادر آتشگر درباره شباهت لباس‌های‌شان با منطقه خراسان، اظهار کرد: در سال 1361 اجرایی در تالار وحدت داشتم و دو دست لباس سیستان را به گروه تربت جام دادم که بعدها متوجه شدم، از آن لباس، چندین دست دوخته‌اند، با این تفاوت که لباس آن‌ها کوتاه‌تر است.   

او با بیان این‌که تعداد اعضای گروهش با نوازنده دُهل و سُرنا 13 نفر می‌شود، گفت: می‌توان این رقص را با یک گروه 10 نفره هم اجرا کرد. در منطقه زابل پنج گروه رقصنده هستند و همه آن‌ها که شامل پسر، برادرزاده، خواهرزاده، پسر عمو و پسر دایی‌ام هستند، شاگردم بوده‌اند و زیر نظر من کار می‌کنند. در کل حدود 54 نفر نوازنده و رقصنده در این گروه‌ها فعالیت می‌کنند. اکنون نیز دو شاگرد 12 ساله در گروه داریم که برای این کار تربیت می‌شوند.

وی با اعلام این‌که در 12 کشور برنامه اجرا کرده‌ام، ادامه داد: از سن 12 سالگی این کار را شروع کردم. پدرم نوازنده قیچک بود و من نیز سرنا، دهل و قیچک می‌نوازم. حدود 35 سال است که این گروه را راه انداخته‌ایم. قدمت آئین‌های سنتی به هزاران سال پیش برمی‌گردد. رستم و سهراب نیز در نبردها از شمشیر و سپر استفاده می‌کردند و رقص‌های آئینی، نبردهای سیستان و بلوچستان را تعریف می‌کنند.

مسوول این گروه آئینی بیان کرد: رقص با دو یا یک چوب همیشه در مراسم عروسی سیستان و بلوچستان اجرا می‌شد و قدمتی بسیار و حالت ورزشی و بومی دارد. به این معنا که یک نفر با یک چوب می‌تواند چند نفر را حریف باشد. هر کسی که آماده و چالاک باشد برای چوب‌بازی اعلام آمادگی می‌کند.

آتشگر اظهار کرد: رقص‌های سیستان چند بخش دارد که شامل دو چاپی و سه چاپی و مدل‌های دیگر می‌شود. بخشی هم به نام غَمزه‌ای داریم که رقصنده با دُهل می‌چرخد. آئین‌های ما با توجه به مراسم‌ متفاوت موسیقی و رقص‌های متفاوت، از عروسی گرفته تا عزا اجرا می‌شود. در مراسم ازدواج، داماد را لب دریا می‌بریم و زمانی که او هر تکه از لباس دامادی را بر تن می‌کند یک نوع موسیقی و شعر محلی خاصی را با ریتم‌های متفاوت اجرا می‌کنیم تا روی اسب سوار شود و زمانی که سوار اسب شد، برای آن‌که صاحب فرزند شود، بچه کوچکی را جلوی آن می‌نشانیم و تا زمانی که داماد را به محل عروسی ببریم، ریتم دیگری از موسیقی را اجرا می‌کنیم.

او افزود: ما حتی برای اصلاح سر و صورت داماد و عروس هم شعر و موسیقی خاصی داریم. زنان این مراسم را با دایره و مردان هم با ساز و دُهل اجرا می‌کنند. از آنجا که داماد هزینه نسبتا بالایی برای مراسم خود خرج می‌کند، اقوام داماد و عروس مبلغی را به‌عنوان کمک‌هزینه ازدواج برای آن‌ها جمع می‌کنند و به عروس و داماد می‌دهند. مراسم ازدواج در این منطقه  معمولا دو روز طول می‌کشد و شعرها و موسیقی متفاوتی دارد. بسیاری از مردم که به سنت‌های قدیمی اعتقاد دارند، طبق همان سنت‌ها مراسم عروسی را برگزار و برخی دیگر هم از اُرگ استفاده می‌کنند.

مسئول این گروه آئینی با بیان این‌که در زمان‌های قدیم، گروه‌ها برای اجرا، 10 تا تک تومانی دستمزد می‌گرفتند، اظهار کرد: حالا برای اجرای این مراسم، از 500 هزار تا یک میلیون تومان می‌دهند، البته قیمت‌ها بیشتر توافقی است و ممکن است به کمتر از 500 هزار تومان هم برسد.

آتشگر درباره آیین‌های نوروزی نیز گفت: موسیقی‌های متفاوتی برای جشن نوروز داریم که با استفاده از شعرهای قدیمی چند آهنگ جدید هم خودم ساخته‌ام و در برنامه‌های تلویزیونی آن‌ها را اجرا می‌کنیم. در نوروز و جشن سیزده به‌در، مردم به کوه خواجه و دیگر مناطق دیدنی می‌روند، جشن می‌گیرند و شادی می‌کنند.

نمونه‌ای از اجرای گروه رقص شمشیر و موسیقی هامون سیستان و بلوچستان در محل کوه خواجه زابل را می‌توانید در ادامه این گزارش ببینید.