گوش‌دادن یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که شما دارید. نحوه گوش‌دادن شما می‌تواند تأثیر عمده‌ای بر زندگی‌تان داشته باشد. ما می‌شنویم تا اطلاعات کسب کنیم. می‌شنویم تا درک کنیم. برای لذت‌بردن گوش می‌دهیم. برای یادگیری می‌شنویم.
اما تحقیقات نشان می‌دهند که ما شنوندگان خوبی نیستیم. براساس یک تحقیق، افراد بین 25تا50درصد از کل زمان صحبت فرد مقابل، صحبت‌های او را واقعاً می‌شنوند. به عبارت دیگر، هنگامی که دوستتان، همسرتان و همکارتان به مدت 10دقیقه با شما صحبت می‌کند، شما تنها 2.5تا5دقیقه از صحبت‌های او را می‌شنوید و این به معنای آن است که ما کل پیام را نمی‌شنویم. احتمالاً شما امیدوارید که بخش‌های مهم صحبت‌های فرد مقابل را در این مدت بشنوید؛ اما آیا به این هدفتان دست می‌یابید؟
قطعاً گوش‌دادن فعال مهارتی است که همه ما می‌توانیم از بهبود آن منتفع شویم. گوش‌دادن فعال بدین معناست که شما نه‌تنها صحبت‌های فرد مقابل را می‌شنوید، بلکه کل پیام او را می‌فهمید و درک می‌کنید. برای این کار شما باید بسیاردقیق به شخص مقابل توجه کنید. توجه به چیزهایی که در اطرافتان وجود دارد و فکرکردن برای پاسخ‌دادن به شخص مقابل موانعی برای گوش‌دادن فعال‌اند. اگر دریافتید که برای متمرکزشدن بر صحبت‌های شخص مقابل مشکل دارید، تلاش کنید تا واژه‌های او را به همان صورتی که می‌گوید در ذهنتان تکرار کنید. این باعث تقویت پیام او می‌شود و به شما کمک می‌کند که بتوانید ذهنتان را کنترل کنید.
برای ارتقای مهارت‌های گوش‌دادن فعال لازم است به شخص مقابل اطمینان دهید که به حرف‌های او گوش می‌دهید. تصدیق‌کردن که می‌تواند کلامی یا با سرتکان‌دادن باشد، یکی از مواردی است که به طرف مقابلتان اطمینان می‌دهد که شما به حرف‌های او گوش می‌دهید. این کار شما بدان معنا نیست که با صحبت‌های آن شخص موافقید، بلکه صرفاً به این معناست که به حرف‌های او گوش می‌دهید. استفاده از زبان بدن و نشانه‌های دیگر برای تصدیق‌کردن همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا ذهنتان از بحث منحرف نشود. شما همچنین می‌توانید به صورتی به گوینده پاسخ دهید که او را برای ادامه صحبت ترغیب کنید. یک سؤال اساسی در انتهای صحبت نشان می‌دهد که شما پیام را به خوبی فهمیده‌اید.
حال دقیق‌تر به مؤلفه‌های گوش‌دادن فعال اشاره می‌شود، چون همه می‌توانند به شما کمک کنند که شنونده‌ای فعال باشید.
1. در نظر داشته باشید که گوینده توجه کامل شما را می‌خواهد. برای این کار لازم است موارد زیر را رعایت کنید:
- مستقیماً به گوینده نگاه کنید؛
- از پرت‌شدن حواستان جلوگیری کنید و در ذهن خود آماده تکذیب و انکار صحبت‌های او نشوید؛
- به زبان بدن گوینده توجه کنید؛
- وقتی در یک موقعیت گروهی هستید، از گفت‌وگوهای جانبی خودداری کنید.
2. نشان دهید که صحبت‌های طرف مقابل را شنیده‌اید. برای این کار لازم است به موارد زیر توجه کنید:
- گه‌گاه سر تکان دهید؛
- لبخند بزنید و از دیگر حالت‌های چهره‌تان استفاده کنید؛
- به حالت بدنی‌تان توجه کنید و مطمئن شوید که این حالت بدنی گشوده و گیراست؛
- گوینده را با اظهارات کلامی کوتاه به ادامه صحبت ترغیب کنید.
3. به صحبت‌های گوینده بازخورد نشان دهید. پیش‌فرض‌ها، قضاوت‌ها و باورهای شخصی می‌توانند باعث تحریف آنچه می‌شنویم شوند. به عنوان یک شنونده، نقش شما فهم چیزی است که گفته شده و این نیاز دارد که شما به آنچه گفته می‌شود بازخورد نشان دهید. نکات زیر می‌توانند به شما در این کار کمک کنند:
- با تفسیر صحبت‌های شخص مقابل به او بازخورد نشان دهید. برای مثال، جملاتی مانند «چیزی که شنیدم این است که…» و «من فکر می‌کنم منظور شما این است که…» راه‌های بسیارخوبی برای بازخوردنشان‌دادن است؛
- سؤالاتی را برای روشن‌شدن برخی نکات و ابهامات از گوینده بپرسید؛
- متناوب، اظهارات گوینده را خلاصه کنید.
4. قضاوت‌کردن را به تأخیر بیندازید. قطع‌کردن صحبت به دلیل مخالفت‌کردن هم وقت را تلف می‌کند: هم گوینده را می‌رنجاند و هم مانع فهم کامل پیام می‌شود. پس اجازه دهید گوینده صحبتش را تمام کند.
5. به طرزی مناسب به صحبت‌هایی که شنیده‌اید پاسخ دهید. به خاطر داشته باشید که گوش‌دادن فعال الگویی برای توجه و درک پیام طرف مقابل است که شما از طریق آن می‌توانید اطلاعات و بینش‌های جدیدی را کسب کنید. شما با حمله‌کردن به گوینده یا تمسخر او به چیزی دست نخواهید یافت. بنابراین:
- در پاسختان بی‌غل‌وغش، پذیرا و صادق باشید؛
- نظرهایتان را مؤدبانه و البته قاطعانه بیان کنید؛
- رفتاری را که دوست دارید دیگران در برابر شما داشته باشند به فرد مقابلتان نشان دهید.
نکتهٔ مهم دیگر اینکه برای اینکه شنونده‌ای فعال شوید، باید تمرکز و اراده زیادی داشته باشید. شکستن عادت‌های قدیمی بسیاردشوار است و اگر عادت شنیدن در شما نامطلوب است، لازم است این دشواری را بپذیرید و آن را به عادت شنیدن فعالانه تغییر دهید. همواره به خودتان یادآور شوید که هدفتان شنیدن درست صحبت‌های فرد مقابل است. همه افکار و رفتارهای دیگرتان را کنار بگذارید و بر پیام متمرکز شوید. سؤال کنید و بازخورد نشان دهید تا اطمینان یابید که پیام را به درستی فهمیده‌اید. اگر این کار را نکنید، درخواهید یافت که آنچه فرد مقابل می‌گوید و آنچه شما می‌شنوید به طرزی حیرت‌انگیز متفاوت‌اند. پس از همین امروز از مهارت گوش‌دادن فعال استفاده کنید.
