مرد خانه در هر شرایطى باید نسبت به زن گرچه به عللى او را نخواهد، یا زن تمایلى به شوهر نداشته باشد، از خشم و کینه و بدرفتارى و سخت گیرى و در مضیقه قرار دادن او بپرهیزد، و نسبت به او بر اساس عقل و شرع و عرف رفتارى پسندیده و شایسته داشته باشد، تا زمانى که اگر لازم باشد و ظلمى صورت نگیرد، با طلاق همراه با رعایت حقوق همه جانبه طرفین گره از کار گشوده شود، یا غبار کدورت و بى میلى از خیمه ى زندگى بیرون رود، و محیط خانه از مودت و رحمت آکنده گردد، و زندگى صورت طبیعى به خود گرفته و تداوم یابد، و به هر جهت به قول قرآن مجید اگر هم ناخوشایندى در کار باشد نظام خانواده باقى بماند و این ساختمان ملکوتى فرو نریزد، که چه بسا در دل این ناخوشایندى به رحمت حق سبب خیر کثیرى تحقق یابد، از قبیل این که مهر و محبت فراوانى حاکم شود، یا فرزندى از آن دو به وجود آید، که به مقامات و درجات بالاى علمى و انسانى برسد و براى مملکت و ملتى منبع خیر و اثرگذارى هاى مثبت گردد.
آرى زن در کنار مرد خانه بنده اى از بندگان خدا و امانتى از امانات حضرت حق است، و مرد باید همواره با چنین هویتى به او نظر کند، و باید از خدمات مرد در تأمین زندگى اش از مسکن و پوشاک و خوراک و استراحت و امنیت که حقوق واجبه اى از زن بر عهده ى مرد است بهره مند شود.
واى بر مردى که به سبب عصبیت جاهلى و از روى خشم و کینه، و غفلت و شرارت، بر زن سخت گیرى کند و زندگى را بر او تنگ نماید، و وى را از حقوقش محروم کرده و بر او ظلم و ستم روا دارد، و رفاه و راحت و عیش را از او سلب نماید، چنین مردى باید به انتظار انتقام و جریمه و عکس العمل حضرت حق باشد، زیرا خداوند وعده داده که انتقام مظلوم را از ظالم بگیرد، و به فرموده ى امیرمؤمنان (ع) روز ظالم از روز مظلوم که مورد ظلم ظالم بوده بدتر و سخت تر است.
مرد باید توجه داشته باشد که دیگر انسان ها هم مانند خود او داراى جهات ضعف و منفى بوده و نباید از زن توقع مقام عصمت و شخصیتى داشت که از همه ى عیوب و نواقص پاک باشد.
گذشت و مدارا و بردبارى و صبر و حوصله و بدى را با نیکى تلافى کردن همه وقت و همه جا باید بکار گرفته شود، که بکار گرفتن صفات پسندیده و اخلاق حمیده سبب استوارى نظام خانواده و عبادت خدا و موجب رحمت و مغفرت حضرت حق براى مرد و زن است.
اسلام خواهان حاکمیت عشق و محبت و مودت و رحمت بر فضاى خانواده است، و از مرد و زن مى خواهد به خاطر آرامش و امنیت خودشان و مصون ماندن کودکانشان از لطمات روحى و روانى و فکرى و اخلاقى حقوق یکدیگر را با نرمى و محبت رعایت کنند، تا از آثار عظیم رعایت حقوق یکدیگر و اخلاق حسنه بهره مند شوند، و با چنین فضائى که بر زندگى دنیائى خود حاکم مى کنند سبب آبادى آخرتشان شوند و به رضایت حق و بهشت عنبر سرشت در جهان آخرت زیر سایه رحمت و عنایت حق دست یابند.
المیزان تفسیر قرآن به قرآن و متکى به روایات و مباحث عقلى و اجتماعى مى گوید:
محیط خانه و خانواده باید کانون عشق و صفا باشد، تا خستگى ها در این محیط جائى نداشته باشد و بى مهرى ها چون موش وحشى رشته ها را نجود و از هم نگسلد، و فرزندان در آن محیط در سایه ى عشق و محبت پرورش یابند. و زن و شوهر با الهام از قوانین حیات بخش اسلام و فرهنگ سعادت ساز حق، زندگى مسرت بخش و بهشتى داشته باشند.
با چنین شکلى از زندگى روح مودت و رحمت و عشق و محبت بر اعضاء خانواده سایه مى اندازد و آنان را از سلامتى و هم آهنگى و پیشرفت برخوردار خواهد کرد، فرزندان این نوع خانواده ها، انسان هائى دلسوز و مهربان و عنصرهائى پرکار و متعهد نسبت به جامعه و سایر امور بار خواهند آمد، و چنان چه روح ناسازگارى در میان زن و شوهر حاکم گردد، و هر دقیقه نزاع و درگیرى و تلخى رخ نشان دهد، علاوه بر این که زندگى جهنمى و پر آشوبى را باید سپرى کنند، فرزندان چنین خانواده اى که صحنه هاى نامناسب برخوردهاى پدر و مادر خود را مى بینند، انسان هائى شرور و خطرناک ببار خواهند آمد، و مزاحم فرد و جامعه شده، به امنیت مردم لطمه سختى خواهند زد.
باز هم لازم است این معنا به مرد توجه داده شود که زن امانت خدا و گل خوشبوى گلستان هستى براى شوهر است [که با هزار آرزو و دنیائى امید از خانه ى پدر و مادر به خانه ى شوهر هجرت نموده، تا ارضاى عواطف و غرائز و احساسات طبیعى خود را در آغوش پر مهر شوهر بیابد و در کنار او احساس امنیت نماید، و فرزندانى نیکو سیرت و با شخصیت به دست آورد.] شوهر باید در حفظ و پرورش این گل زیبا و معطر و امانت الهى کمال همت و انسانیت را
بکار گیرد، تا علاوه بر انجام تکالیف دینى و اجتماعى، از آثار شیرین و گرانبار برخورد صحیح با همسر بهره مند گردد.
به چند نمونه از برنامه هاى سعادتبخش اسلام در این زمینه توجه کنید:
وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً .... «1»
از نشانه هاى [قدرت و حکمت و رحمت ] خدا این است که براى شما از جنس خودتان همسرانى آفرید، تا در کنار آنان آرامش یافته و انس بگیرید و در میان شما دوستى و مهربانى برقرار کرد.
در این آیه ى شریفه زن، عامل آرامش و آسایش شوهر بیان شده و با توجه به دو واژه ى مودت و رحمت که در آیه آمده است، باید رابطه زن و شوهر بر اساس عشق و مودت و مهربانى و دلسوزى باشد، و ریشه این ارزش ها از ایمان به خدا و قیامت و حسابرسى دقیق روز محشر الهام بگیرد، زیرا هوس هاى زودگذر و محبت هاى موسمى که از نگاه به نامحرم سرچشمه مى گیرد و براى فرونشاندن آتش شهوت و هیجان غریزه ى جنسى بکار گرفته مى شود، دوام نمى یابد و با کمترین برخورد با مانعى از مى گسلد و پیوند ازدواج به هم خورده و ساختمان خانواده متلاشى گشته و بناى نکاح فرو مى ریزد!
وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ..... «2»
با زنان به صورتى نیکو و شایسته و با رفتارى که عقل و شرع و عرف جامعه مى پسندد رفتار کنید.
کلمه معروف که به معناى احسان و نیکى است در قرآن مجید در رابطه با معاشرت با همسر دوازده بار بکار گرفته شده و تکرار این کلمه جز ارزش و اهمیت این مسأله را نشان نمى دهد.
چه خوب است در این زمینه به روایات بسیار مهمى که از رسول خدا و اهل بیت رسیده و نمونه ى آن ها در هیچ مکتبى از مکاتب شرق و غرب دیده نمى شود توجه ویژه لحاظ گردد.
رسول خدا مى فرماید:
«انما المرءة لعبة فمن اتخذها فلیصنعها:» «3»
زن برابر شوهر دلبر و معشوق فوق العاده اى است، هر کس با زنى ازدواج کند باید او را در سایه ى نوازش و محبتش قرار دهد و از او مواظبت نماید.
از حضرت باقر (ع) روایت شده:
«من اتخذ امرءة فلیکرمها، فانما امرءة احدکم لعبة فمن اتخذها فلا یضیعها:» «4»
کسى که همسر انتخاب کرد باید به او و شخصیتش احترام بگذارد و در حفظ او بکوشد، همسر هر یک از شما معشوقه و دلبر اوست، وقتى کنار او قرار گرفتید و زندگى مشترک شروع کردید حقوق او را تباه و ضایع نکیند.
با توجه به معنى لغوى (لعبة) که به چیزى مى گویند که کودک عاشق آن باشد، این معنا استفاده مى شود که زن باید مورد عشق و علاقه ى شوهرش قرار گیرد و در حفظ و حقوق او کوتاهى نشود، و دل او را با اظهار محبت واقعى و رفتار شایسته به خود جلب کند، زیرا هر گونه معاشرت محبت آمیز مرد، در عواطف زن و تحریک عشق و رغبت او به شوهرش بسیار مؤثر است.
از رسول خدا روایت شده:
«قول الرجل للمرئة انى احبک لا یذهب من قلبها ابداً:» «5»
گفتار شیرین شوهر به همسرش که: من تو را دوست دارم که هرگز از قلب زن فراموش نمى شود.
فرهنگ سعادت بخش اسلام به پیروانش فرمان مى دهد که هر که را دوست داشته باشند به او اعلام کنند، زیرا این اظهار دوستى در تحکیم رابطه و مودت مؤثر است.
حضرت صادق مى فرماید:
«اذا احببت رجلًا فاخبره بذلک فانه اثبت للمودة بینکما:» «6»
کسى را که دوست مى دارى به او خبر ده، زیرا این اظهار دوستى، در پابرجا کردن محبت میان شما بسیار مؤثر است.
اگر این دستور زیربنائى و زیباى اسلام در جامعه به ویژه در میان اعضاء خانواده عملى شود، جامعه و خانواده به کانون عشق و محبت تبدیل مى شوند.
در این مورد احساس شرم و حیا که مانع از این حقیقت است بسیار بى مورد است، زن و شوهر و افراد جامعه لازم است با اظهار محبت هاى گوناگون، عامل گسترش صفا و صمیمیت و عشق و مهربانى در میان خود گردند و به این وسیله موجب تحکیم و استوارى میان یکدیگر شوند.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- روم 21.
(2)- نساء 19.
(3)- مستدرک وسائل ج 2 ص 550.
(4)- قرب الاسناد 34.
(5)- وسائل الشیعه ج 14 ص 10.
(6)- اصول کافى ج 2 ص 644.
مطالب فوق برگرفته شده از:
کتاب: تفسیر حکیم جلد هشتم
نوشته: استاد حسین انصاریان
