سندرم آسپرگر چیست؟ سندرم آسپِرگِر (AS) یکی از انواع اوتیسم یا درخودماندگی است که موجب بروز مشکلات فراوان در تعاملات اجتماعی و الگوهای رفتاری تکرارشونده و محدودکننده می‌شود. این عارضه در گذشته مستقل از اوتیسم شناخته می‌شد، اما در سال 2013 در ویرایش پنجم «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» در زیرمجموعه‌ی اختلال طیف اوتیسم (ASD) قرار گرفت. مبتلایان به سندرم آسپرگر به‌ سختی می‌توانند با دیگران تعامل برقرار کنند و معمولا دچار اضطراب و سردرگمی می‌شوند. در این مقاله شما را با علائم سندرم آسپرگر، علل، تشخیص و درمان سندرم آسپرگر و همچنین عوارض بیماری سندرم آسپرگر آشنا خواهیم کرد.

در هر یک هزار نفر حدود 0٫03 تا 4٫84 مردم به این سندرم مبتلا می‌شوند. همچنین گفتنی است که سندرم آسپرگر در مردان تقریبا چهار برابر بیشتر از زنان شیوع دارد.

علائم سندرم آسپرگر

سندرم آسپرگر طیف وسیعی از علائم مختلف را دربرمی‌گیرد. علائم اولیه‌ی این عارضه ممکن است در یک سالگی بروز کنند. ازجمله‌ی این علائم می‌توان به ناهماهنگی‌های حرکتی اشاره کرد که موجب دست‌وپاچلفتی به‌ نظررسیدن می‌شوند. سایر علائم سندرم آسپرگر عبارت‌اند از:

• علایق تکرارشونده و محدودکننده: همه‌ی علایق فرد مبتلا به سندرم آسپرگر فقط به شی یا موضوعی خاص محدود می‌شود. فعالیت‌های این افراد نیز معمولا شامل جمع‌آوری، شمارش و فهرست‌برداری‌اند؛
• گفتار رسمی یا متمایز: گفتار فرد مبتلا به سندرم آسپرگر ممکن است، دارای ریتم یا لحن نباشد و بدون پایین‌ و بالا، یکنواخت و به‌طرزی غیرعادی زیادی کند یا تند به‌ نظر برسد. حجم صدا نیز شاید به گوش، خوش ننشیند.
• روال همیشگی: مبتلایان به سندرم آسپرگر برای خودشان قوانین و تشریفاتی دارند که به‌ شکلی قاعده‌مند همیشه انجام‌ می‌دهند تا به‌ قول خودشان کمتر احساس سردرگمی کنند. اما اگر ناگهان تغییری در این روال ایجاد شود، ممکن است احساس آشفتگی یا اضطراب کنند.
• انزوای اجتماعی: مبتلایان به سندرم آسپرگر چون در مهارت های ارتباطی و اجتماعی ضعیف‌اند و تمایل دارند که فقط درباره‌ی علایق محدودشان صحبت کنند، دچار انزوای اجتماعی می‌شوند و در خودشان فرو می‌روند. این افراد ممکن است بی‌علاقه به دیگران و خیلی سرد و کناره‌گیر به‌ نظر برسند. به‌ همین‌ خاطر دوست پیداکردن و حفظ دوستان برای چنین افرادی چالش‌برانگیزست.
• تأخیر در رشد مهارت‌های حرکتی: مبتلایان به سندرم آسپرگر به‌ دلیل هماهنگی ضعیف در مهارت های حرکتی به‌ سختی می‌توانند از پس اعمال ظریفی همچون بستن بند کفش برآیند. همچنین طرز راه‌رفتن‌شان ممکن است خشک یا فنری به‌ نظر برسد و حتی شاید هنگام راه‌رفتن دست‌‌هایشان را در طرفین بدن اصلا تکان ندهند.
• مشکل هم‌جواری: مبتلایان به سندرم آسپرگر به‌سختی می‌توانند تصمیم بگیرند که هنگام صحبت با دیگران باید چقدر نزدیک به آنها بایستند.
• مشکل با شوخی و کنایه: مبتلایان به سندرم آسپرگر ممکن است بر اثر مواجهه با شوخی، طعنه یا کنایه دچار احساس پریشانی و سردرگمی شوند. درک این افراد از جهان پیرامون‌شان معمولا خیلی تحت‌اللفظی است. به‌همین‌خاطر به‌سختی متوجه معنای پشت شوخی‌ها و کنایه‌ها می‌شوند و همین برای‌شان مایه‌ی یأس و سردرگمی است.
• ناتوانی در خیال‌پردازی: مبتلایان به سندرم آسپرگر به‌سختی می‌توانند برای موقعیت‌های مختلف نتایج جایگزین تصور کنند و به‌ همین‌ خاطر نقش‌ بازی‌کردن و انجام بازی‌های تظاهری را بی‌معنی یا حتی غیرممکن می‌بینند.

این علائم معمولا زمانی تشخیص داده می‌شوند که نیازهای محیطی فرد رو به افزایش می‌رود. بنابراین شاید حتی بیماری فرد تا اوایل بزرگسالی و زمانی که دبیرستانش را تمام می‌کند، تشخیص داده نشود. همچنین جالب است بدانید که این افراد به موضوعات مربوط به منطق، حافظه و سیستم‌ها علاقه‌ی بیشتری دارند و برخی‌هایشان در ریاضیات، علوم رایانه و موسیقی فوق‌العاده بااستعداد ظاهر می‌شوند.

علل سندرم آسپرگر

علت دقیق سندرم آسپرگر مشخص نیست، اما به‌ نظر می‌رسد که این عارضه بر اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی که موجب تغییراتی در تکامل مغز می‌شوند، به وجود می‌آید. از آنجایی که سندرم آسپرگر می‌تواند در نسل‌های بعدی یک خانواده نیز ادامه پیدا کند، گفته می‌شود که برخی موارد آن دارای زمینه‌های ارثی است. عده‌ای از پژوهشگران معتقدند که عوامل محیطی در اوایل دوران بارداری می‌توانند در ایجاد سندرم آسپرگر مؤثر باشند، اما این باور هنوز ثابت نشده است. ناهنجاری‌های مغزی نیز شاید با سندرم آسپرگر در ارتباط باشند. همچنین پژوهشگران از طریق تصویربرداری‌های پیشرفته‌ی مغزی متوجه تفاوت‌های ساختاری و کارکردی در نقاط خاصی از مغز مبتلایان به سندرم آسپرگر شده‌اند.

تشخیص سندرم آسپرگر

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص سندرم آسپرگر وجود ندارد. ممکن است چند آزمایش‌های بالینی مانند تست شنوایی، آزمایش خون یا تصویربرداری به‌منظور رد احتمال سایر بیماری‌ها تجویز شوند. اما در کل تشخیص زودهنگام این عارضه به‌دلیل طیف وسیع علائم آن به‌سختی ممکن است و به‌ همین‌ خاطر شاید بیماری فرد تا بزرگسالی تشخیص داده نشود. درصورت تشخیص سندرم آسپرگر در کودکان تیمی متشکل از متخصص اطفال و سایر متخصصان از جمله روان‌شناس برای طی فرایند درمان لازم‌اند. پزشکان معالج باید والدین کودک را از علائم بیماری آگاه کنند و حتی شاید از معلمان کودک نیز خواسته شود که نسبت به وضعیتش هشیار باشند و ملاحظاتی را اعمال کنند. همچنین درمورد بزرگسالان پزشک ممکن است از والدین، همسر یا سایر نزدیکان بیمار سؤالاتی درباره‌ی دوران رشد و بزرگ‌شدن بیمار بپرسد.

درمان سندرم آسپرگر

درمان‌گر درصورت تشخیص دقیق می‌تواند درک بهتری از چالش‌هایی که بیمار با آنها روبه‌روست، پیدا کند و بیمار نیز در این‌ صورت شانس بیشتری برای بهبود خواهد داشت. درمان‌های مختلفی وجود دارند که فرد را برای تعاملات اجتماعی و مبارزه با اضطراب آماده می‌کنند و به او یاد می‌دهند که از انزوای اجتماعی بیرون بیاید. برخی از این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• آموزش مهارت‌های تحصیلی و آکادمیک: درمان‌های کمک‌آموزشی می‌توانند برای کودکانی که مبتلا به سندرم آسپرگر تشخیص داده می‌شوند، بسیار مفید باشند. در این نوع درمان مهارت‌هایی ازجمله سازمان‌دهی یادداشت‌ها، مدیریت اهداف تکالیف و سایر نیازهای خاص یادگیری به کودک آموزش داده می‌شوند. اغلب کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر می‌توانند با دانش‌آموزان مدارس عادی ادغام شوند.
• آموزش مهارت های اجتماعی: مبتلایان به سندرم آسپرگر درنتیجه‌ی آموزش مهارت‌های اجتماعی یاد می‌گیرند که تعاملات‌شان با دیگران را از طریق درک نشانه‌های اجتماعی و بروز واکنش مناسب بهبود ببخشند.
• آموزش مهارت های ارتباطی: مبتلایان به سندرم آسپرگر به‌ کمک گفتار درمانی و آموزش‌های زبانی خاص برای مثال یاد می‌گیرند که چطور مکالمه‌ با دیگران را آغاز و ادامه دهند. فرد در این‌ دسته از آموزش‌ها همچنین یاد می‌گیرد که لحن صدا هنگام سؤال‌پرسیدن، تأییدکردن، ابراز مخالفت یا فرمان‌دادن چگونه باید باشد. از دیگر آموزش‌های مرتبط می‌توان به چگونگی تفسیر نشانه‌های کلامی و غیرکلامی و نحوه‌ی پاسخ صحیح به این نشانه‌ها اشاره کرد.
• رفتار درمانی شناختی (CBT): مبتلایان به سندرم آسپرگر از طریق رفتار درمانی شناختی یاد می‌گیرند که احساسات‌شان را کنترل کنند و از علایق وسواسی و روتین‌های تکرارشونده‌ بکاهند.
• تغییر و اصلاح رفتار: تغییر و اصلاح رفتار شامل استراتژی‌هایی است که موجب تقویت رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای بیهوده می‌شود.
• کار درمانی و فیزیوتراپی: کار درمانی و فیزیوتراپی در مبتلایان به سندرم آسپرگر موجب بهبود مشکلات یکپارچگی حسی و تقویت هماهنگی‌های حرکتی می‌شود.
• دارو درمانی: هیج دارویی برای سندرم آسپرگر وجود ندارد، اما ممکن است برخی داروهای خاص برای رفع علائم و درمان اضطراب تجویز شوند.
• طب جایگزین: برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم های غذایی سالم خاصی ازجمله رژیم‌های فاقد گلوتن و مکمل‌های ویتامین می‌توانند در درمان سندرم آسپرگر مفید باشند. شواهد روایی حاکی از آن‌اند که مصرف منظم روغن ماهی در کمک به رفع اضطراب و برخی مشکلات شناختی مؤثرست. همچنین پژوهشگران با مروری بر مطالعات انجام‌شده در زمینه‌ی درمان‌های جایگزین برای سندرم آسپرگر دریافتند که براساس شواهد روایی گویا موسیقی درمانی، درمان یگپارچگی حسی، طب سوزنی و ماساژ درمانی نیز تاحدودی مؤثرند. با این‌ حال پژوهشگران تأکید دارند که هنوز شواهد قطعی و محکمی که اثرگذاری طب جایگزین و مکمل در درمان سندرم آسپرگر را ثابت کند، در دست نیست.

اهمیت نقش حمایتی والدین و سایر مراقبان

والدین و سایر مراقبان نیز نیاز دارند که درک عمیق‌تری از سندرم آسپرگر پیدا کنند. آنها می‌توانند با یادگیری استراتژی‌های کمکی به پشتیبان بهتری برای عزیرشان تبدیل شوند و اجازه ندهند که احساس تنهایی کند. مبتلایان به سندرم آسپرگر اگر بدانند تغییری در راه است و برنامه‌ای برای آن وجود دارد، معمولا راحت‌تر با تغییرات کنار می‌آیند. خانواده و سایر حمایت‌کنندگان هم می‌توانند به فرد برای رویارویی با تغییرات کمک کنند.

اگر علائم سندرم آسپرگر را در فرزندتان می‌بینید، باید با عوامل مدرسه در این‌باره صحبت کنید، چرا که فضاهای آموزشی می‌توانند کودک را در یادگیری‌های لازم یاری کنند. گفتنی است که ویژگی‌های اصلی سندرم آسپرگر تا آخر عمر باقی خواهند ماند، اما حمایت‌ والدین و سایر اطرافیان می‌تواند موفقیت‌ها و کیفیت زندگی فرد را تا حد زیادی افزایش دهد.

عوارض سندرم آسپرگر

سندرم آسپرگر عوارض زیادی به‌ همراه ندارد. گاهی عوارض موجود به‌ خاطر ابتلا به شرایطی زمینه‌ای که سایر مشکلات کارکردی را سبب می‌شود، بروز می‌کنند و در مواردی نیز از تیک‌هایی که بر اثر خود بیماری ایجاد می‌شوند، ریشه می‌گیرند.

شایع‌ترین عوارض ناشی از سندرم آسپرگر عبارت‌اند از:

• مشکلات حسی: برخی مبتلایان به سندرم آسپرگر دچار اختلال حساسیت حسی می‌شوند و در نتیجه حواس‌شان تشدید یا تضعیف می‌شود. این اختلال روی درک صداها، نورهای روشن، بوهای قوی و همچنین درک بافت غذا تأثیر می‌گذارد.
• سایر عوارض مرتبط با سندرم آسپرگر: کودکان کم‌سن‌ ِمبتلا به سندرم آسپرگر اغلب به‌طرز غیرمعمولی فعال هستند. همچنین سندرم آسپرگر در اوایل بزرگسالی می‌تواند زمینه‌ساز بروز اضطراب و افسردگی شود. سایر عوارض مرتبط عبارت‌اند از: اختلال کم‌توجهی‌-‌بیش فعالی (ADHD)، افسردگی به‌ویژگی در سنین بالاتر، اختلالات تیکی مانند سندرم تورِت، اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری‌-‌عملی (OCD).

مروری سریع بر حقایقی که خواندید

• سندرم آسپرگر یکی از انواع اختلال طیف اوتیسم است که روی مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی اثر می‌گذارد؛
• علائم اولیه‌ی سندرم آسپرگر در کودکان ممکن است در یک سالگی بروز کنند؛
• سندرم آسپرگر در مردان به‌ نسبت زنان شیوع بیشتری دارد؛
• علائم سندرم آسپرگر عبارت‌اند از علایق وسواسی، گفتار رسمی، تشریفات روزمره، انزوای اجتماعی، تأخیر در مهارت‌های حرکتی، ناتوانی در خیال‌پردازی و مشکلات حسی؛
• مبتلایان به سندرم آسپرگر می‌توانند با یادگیری استراتژی‌های کمکی زندگی باکیفیت‌تری داشته باشند.