محققان به این نتیجه رسیده‌اند که افرادی‌که از فشارهای کاری یا استرس احساسی رنج می‌برند، نسبت به کسانی‌که سطح استرس پایین‌تری دارند به احتمال بیشتری به دیابت مبتلا می‌شوند.
افزایش آمار ابتلا به دیابت نشان می‌دهد که جهان با چالشی بزرگ روبه‌رو است که پیامدهای گوناگونی با خود به همراه دارد، مثل هزینه‌های درمان و کاهش بازده اقتصادی. تحقیقات نشان می‌دهد که نرخ ابتلا به دیابت رو به افزایش است که در آفریقا این افزایش به وضعیت هشدار رسیده است.
عوامل مختلفی در ابتلا به دیابت نقش دارند که ژنتیک و داشتن سبک‌زندگی نادرست ازجمله مهم‌ترین آنها است. افزایش آمار ابتلا به این بیماری تا حد زیادی با شهری شدن زندگی نیز در ارتباط است که وارد شدن عادت‌های غلط در سبک‌زندگی را نیز به دنبال خواهد داشت، مثل زندگی کم‌تحرک، کشیدن سیگار و رژیم‌غذایی نادرست. هرچند احیراً استرس نیز به یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به دیابت معرفی شده است؛ بنابراین نیاز به بررسی بیشتر دارد.
استرس روانی
نقل‌قول معروف بنجامین فرانکلین «وقت طلاست» می‌تواند استعاره‌ای عالی برای وضعیت کنونیِ جوامع غربی در رابطه با مشکل کمبود وقت و زندگیِ پرشتاب هرروزه باشد. موضوع نگران‌کننده این است که زمانی که به‌خاطر ماندن در ترافیک هدر می‌رود یا عجله‌ای که افراد به‌عنوان مثال برای برداشتن بچه‌ها از مدرسه یا رساندن آنها می‌شود می‌تواند استرس روانی‌ای ایجاد کند که می‌تواند عاملی برای شروع دیابت به‌شمار رود.
استرس را می‌توان یک پاسخ فیزیولوژیکیِ بسیار هماهنگ از طرف سیستم‌عصبی دانست که منجر به تغییرات مرتبط رفتاری و شناختی در پاسخ به چالش‌های محیطی می‌شود. این واکنش فضا را برای سازگاری با تغییر محیط فراهم می‌کند.
عوامل استرس‌زای محیطی می‌توانند فیزیکی و روانی باشند که هرکدام برای تحریک ترشح واسطه‌های استرس که به ایجاد توازن دوباره در بدن و تضمین سلامت کمک می‌کنند، روی قسمت‌های مجزایی از سیستم‌عصبی کار می‌کنند. بااین‌حال، استرس مزمن ترکیبات مختلفی از واکنش استرس را مختل می‌کند و این محرک با ابتلا به بیماریِ دیابت در آینده مرتبط دانسته شده است.
بااین‌که شیوع استرس در جوامع و کشورهای مختلف متفاوت است، آمار دردسترس نشان می‌دهد که کشورهای درحال‌توسعه بیشتر درگیر آن هستند. در تحقیقی که اخیراً انجام گرفت 74 کشور با در نظر گرفتن هشت متغیر (میزان قتل و آدم‌کشی، نابرابریِ درآمد، فساد، بیکاری، آلودگی هوا، امید به زندگی، برابری قدرت خرید، تولید ناخالص سرانه) در رابطه با سطح استرس مورد مقایسه قرار رفتند.
شایان ذکر است که این اطلاعات از بنگاه‌های بین‌المللی مثل دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، صندوق بین‌المللی پول، آژانس اطلاعات مرکزی جهانی، شفافیت بین الملل و سازمان بهداشت جهانی جمع‌آوری شده است. این اطلاعات نشان داد که بیست جایگاه اول متعلق به کشورهای درحال توسعه است که آفریقای جنوبی جایگاه اول پراسترس‌ترین ملت جهان را از آنِ خود کرده است.
اعتیاد به گوشی‌های موبایل
آیا افزایش میزان استرس هم با افزایش احتمال ابتلا به دیابت در ارتباط است؟ تحقیقاتی انجام گرفته که وجود ارتباط بین استرس بالاتر و ایجاد دیابت را ثابت می‌کند. به‌عنوان مثال، محققان دریافته‌اند که افرادی که از فشارهای کاری یا استرس احساسی رنج می‌برند چندین برابر بیشتر از آن‌هایی که سطح پایین‌تری استرس دارند به دیابت مبتلا می‌شوند. علاوه‌براین، مشکلاتی که در اوایل زندگی برای فرد اتفاق می‌افتد، فشار کاری و ویژگی‌های شخصیتی منفی (مثل خشونت، عصبانیت، دشمنی) نیز با دیابت در ارتباط هستند.
مسئله‌ی مورد نگرانیِ دیگر این است که استرس روانی می‌تواند در سنین خیلی پایین هم خود را نشان دهد و موضوع را پیچیده‌تر کند. به‌عنوان مثال، در یک تحقیق جدید که در دانشگاه استلِن‌بوش آفریقای جنوبی انجام گرفت مشخص شد یک گروه دختران دانشجوی آفریقایی سطح بالایی از استرس را نشان داده‌اند. در تأیید این تحقیق، محققان دیگری دریافته‌اند که پایین بودن انعطاف‌پذیری دربرابر استرس در پسران 18 ساله با افزایش خطر ابتلا به دیابت در ارتباط است که این نشان می‌دهد توانایی کنار آمدن با استرس نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد.
روی آوردن جامعه به کار بیست‌وچهار ساعته‌ی هفت روز هفته و همچنین اعتیاد به گوشی‌های موبایل نیز موجب افزایش تعداد افرادی (به‌ویژه جوانان) شده است که به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابند و ریتم شبانه‌روزی در آنها ضعیف گزارش شده است. این فاکتورها در کنار هم موجب تحریک واکنش استرس و افزایش خطر ابتلا به دیابت می‌شوند.
مکانیزم‌هایی که استرس و دیابت را به هم مرتبط می‌کنند هنوز مشخص نیستند ولی به احتمال زیاد شامل ارتباطات مستقیم و غیرمستقیم می‌شوند. مکانیزم‌های مستقیم شامل تحریک افراطیِ سیستم‌عصبی سمپاتیک می‌شود که به‌شدت در این روند دخیل است. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که تأثیرات حداقلی آن شامل افزایش التهاب و همچنین بالا رفتن استرس اکسیداتیو (نوعی تخریب سلول‌های بدن) می‌شود.
هر دوی این عوامل قویاً با شروع چاقی، مقاومت انسولین و دیابت در ارتباط‌اند. همچنین به‌صورت غیرمستقیم افراد پراسترس می‌توانند به افسردگی هم مبتلا شوند که موجب رفتارهای مشکل‌دارِ غذایی می‌شود مثل مصرف بالای موادغذایی پرکالری و مصرف پایینِ موادمغذی مفید. این تغییر الگوهای غذایی مربوط به استرس درکنار پایین بودن متابولیسم بدن می‌تواند نهایتاً با شروع چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط باشد.
تغییر در سبک‌زندگی
اما آن‌هایی که به دیابت مبتلا هستند چطور؟ در این مورد چرخه‌ی شومی وجود دارد، طوری‌که این افراد سطح بالایی از اضطراب و افسردگی را نشان می‌دهند که به‌احتمال زیاد درنتیجه‌ی خسته شدن از وضعیت‌شان است. همین مسئله درمقابل مکانیزم‌هایی که در بالا به آن اشاره شد را فعال می‌کند که وضعیت‌شان را از آنی که هست هم بدتر خواهد کرد.
ولی چطور می‌توان خود را از این نمودار دیابت-استرس خارج کرد؟
برای مقابله با سطح بالای استرس که مثلاً کردم آفریقای جنوبی با آن روبه‌رو هستند نیاز به ایجاد تغییرات اساسی در اشکالات ساختاری است که نیاز به اراده‌ی سیاسی قابل‌توجه و همچنین پشتیبانی مالی دارد که اکثر کشورهای درخطر از آن بهره‌مند نیستند. به همین دلیل افراد رو به دارودرمانی و جلسات مشاوره روانشناسی می‌آورند که آنها هم نسبتاً پرهزینه هستند.
درصورت نیاز باید از تغییرات اساسی در سبک‌زندگی هم استفاده کرد. طبق تحقیقی که در دانشگاه هاروارد انجام گرفت، سلامت فیزیکی و احساسی شهروندان بوستون به‌مدت 75 سال مورد مطالعه قرار گرفت و محققان به این نتیجه رسیدند که داشتن روابط خوب رمز موفقیت در داشتن زندگی شادتر و سالم‌تر است.
این محققان همچنین عنوان کردند که تعداد روابط نیست که اهمیت دارد بلکه کیفیت روابط است که نقش مهمی ایفا می‌کند. همین شاید بتواند برایتان نقطه‌ی شروع خوبی برای مقابله با تأثیرات مخرب استرس و بیماری‌های وابسته به آن مثل دیابت باشد.
