رکود بازار شب یلدا به دلیل گرانی اجناس

شب چله یکی از دوست‌داشتنی‌ترین عید‌های ما ایرانی‌هاست؛ عیدی که در آن دوستی و مهربانی بیش از هر چیزی مورد توجه است.

به گزارش به نقل از همشهری ، از گذشته تا امروز این آیین باستانی پاس داشته شده و جشن گرفته می‌شود.
این آیین چند نکته بارز و ویژه دارد که برخی ویژگی‌های آن با دیگر عیدها مشابهت دارد و برخی فقط ویژه شب چله است.
یکی از این ویژگی‌ها توجیهات اقتصادی آن است که در خصوص سایر عیدها و آیین‌ها نیز وجود دارد، در غیر این صورت چنین آیینی هیچ‌گاه به تکرار و تداوم نمی‌رسید و در برهه‌ای از تاریخ جا می‌ماند.

گردش مالی در بازار شب چله هم از مهم‌ترین عناصر برای حفظ این آیین است. از گذشته‌های دور تا امروز گرمی بازار در سردترین روزهای سال جان تازه‌ای به اقتصاد هر شهر کوچک و بزرگی می‌دهد و سبب رونق داد و ستد می‌شود. اگر چنین اتفاقی نمی‌افتاد، جشن شب چله مانند ده‌ها جشن دیگر در گوشه‌ای از تاریخ جا می‌ماند و فراموش می‌شد.

ویژگی منحصر به فرد این جشن، سفره و سبد خوراکی‌های ویژه شب چله است؛ مجموعه‌ای از خوردنی‌های لذیذ که از فراورده‌های گیاهی و کشاورزی تهیه می‌شود.

به همین دلیل می‌توان ادعا کرد که این جشن میراثی است که از کشاورزان ایرانی به ما رسیده است. امسال برخلاف سال‌های گذشته، سایه سنگین و سرد گرانی، گرما را از بازارها برده و همه را نگران کرده است.


هر سال همزمان با فرارسیدن شب چله موج گرانی هم از راه می‌رسد. بخش زیادی از اقشار جامعه توان خرید کالاهای مخصوص این شب را ندارند که شامل میوه و آجیل و شیرینی است.

البته گرانی و تورم امسال ربطی به شب چله و افزایش تقاضا ندارد. همزمان با دور دوم تحریم‌ها در آبان امسال تعداد زیادی از اقلام مصرفی چند برابر گران شد. از میوه و مواد پروتئینی گرفته تا آجیل و شیرینی به این تورم دچار هستند. به عنوان مثال اگر در سال‌های گذشته قیمت پسته با شیب 5 یا 10 درصد بالا می‌رفت و در نهایت به کیلویی 70 هزار تومان می‌رسید، امسال قیمت 200 هزار تومانی به بالای پسته به بازار شوک وارد کرده است.


گرانی میوه‌ها و صدرنشینی موز

در حال حاضر قیمت مواد پروتئینی همچون مرغ به بیش از 11 هزار و 800 تومان در هر کیلو رسیده است‌. قیمت گوشت هم به مرز 70 هزار تومان رسیده و اکنون بخشی از نیاز بازار با وارد کردن گوشت منجمد وارداتی به قیمت کیلویی 29 هزار تومان تامین می‌شود.

از سوی دیگر قیمت انواع میوه هر کیلو در حدود 10 هزار تومان است، اما موز با کیلویی 15 هزار تومان در صدر قرار دارد. هندوانه با کیلویی 6 هزار تومان در بازارهای رشت به فروش می‌رسد. قیمت هر کیلو انار و لیموشیرین 8 هزار تومان، کونوس (ازگیل) 8 هزار تومان، سیب 6 هزار تومان، پرتقال از 2500 تا 5 هزار تومان و چغندر 8 هزار تومان است. هر کیلو کدو هم 2 هزار تومان قیمت دارد.

با این حال در بازار مرکزی رشت کمتر میوه‌ مرغوب و اعلا خریداری می‌شود و دلیل آن وضعیت درآمدی شهروندان است که مجبورند میوه‌های نامرغوب‌ را با قیمت پایین‌تر بخرند.
«فهیمه محجوب» یکی از شهروندان گیلانی است که در بازار رشت به دنبال تهیه خوراکی‌های شب چله است. وی گفت: از صبح در بازار گشت می‌زنم. من هم مثل اغلب افراد خرید زیادی نکرده‌ام. مردم به ضرورت و از سر ناچاری در حد یک کیلو از هر میوه می‌خرند. ولی بیشتر آنها مثلا سیب 4 هزار تومانی که چندان مرغوب نیست یا انار به همین قیمت که ریز یا تقریبا خراب است را هم می‌خرند. من که در خرید دقت زیادی هم کردم تا الان 95 هزار تومان بابت میوه‌هایی که خریده‌ام، پرداخت کرده‌ام.

این شهروند ادامه داد: هنوز برای خرید آجیل نرفته‌ام و احتمالا از خرید آن منصرف شوم، چون خیلی گران شده است. نوعی آجیل در رشت داریم که به آن می‌گویند «واویشته» و شامل برنج و عدس و سویا و نخود بو داده است و اغلب مردم از آن می‌خرند. این آجیل پارسال کیلویی 12هزار تومان بود و الان 20 هزار تومان است.

«محمود پارسا» شهروند دیگری که در حال خرید در بازار رشت است گفت: امسال در شب چله مهمان دارم و گوشت یخ‌زده خریده‌ام. الان هم به دنبال خرید میوه‌ام و قصد ندارم که اصلا آجیل بخرم. چون در تهیه مواد غذایی اصلی‌ام هم مانده‌ام. با این حقوق کم و دو فرزندی که دارم، اینها را هم برای شادی آنها می‌خرم وگرنه همین هم فشار زیاد به من وارد می‌کند.

وی ادامه داد: این گرانی به بازار صدمه می‌زند و موجب خالی شدن مغازه‌ها از مشتری خواهد شد.


افزایش 80 درصدی قیمت آجیل

طبق بازار، قیمت آجیل به این شرح است: پسته کله‌قوچی200 هزار تومان، آجیل مخلوط شب یلدا 140 هزار تومان، آجیل مخلوط شور 120 هزار تومان، مخلوط شیرین 85 هزار تومان، واویشته 20 هزار تومان، تخمه کدو 65 هزار تومان، تخمه ژاپنی 40 هزار تومان، بادام درختی 160 هزار تومان، فندوق 80 هزار تومان و بادام زمینی 35 هزار تومان است.به گفته یکی از فروشندگان آجیل در رشت، امسال با رشد 80 درصدی قیمت آجیل مواجه بوده‌ایم که موجب کاهش خرید شده است.

«محمد پیربازاری» بیان کرد: وقتی اجناس را گران تهیه می‌کنیم ناگزیریم آن را گران هم بفروشیم. هر چه بیشتر می‌گذرد، از تعداد خریداران کم می‌شود یا بسیار محدود خرید می‌کنند. مگر این‌که مثلا برای مهمانی یا آیین خاصی ناچار باشند، آجیل بخرند. طی روزهای اخیر برخلاف سال گذشته اصلا فروش نداشتیم و بازار راکد است. وی گفت: مسئولان باید جلوی گرانی را بگیرند. محصولی که در داخل تولید می‌شود، هر قدر هم با سختی دست بیاید، نباید اینطور باشد که به یکباره 80 درصد قیمتش بالا برود.


کنترل قیمت‌ها

درباره این موضوع با رئیس اصناف گیلان هم گفت‌وگو کردیم. «جلال‌الدین محمد شکریه» با بیان این‌که گرانی‌ها سراسری است و خاص گیلان نیست، بیان کرد: اتحادیه‌های امور صنفی نظارت‌های خود را اعمال می‌کنند تا به بهانه شب یلدا و افزایش تقاضا کالاها بیشتر از این گران‌تر نشوند.

وی افزود: بازرسان ما در دو شیفت از 7 صبح تا 8 شب در قالب 7 اکیپ فعالیت می‌کنند تا اقلام ضروری گران فروخته نشود. فقط ما نیستیم که نظارت می‌کنیم بلکه تعزیرات، بازرسی، استانداری، بهداشت و.‌.. هم نظارت می‌کنند. شکایت‌های رسیده هم در اسرع وقت بررسی می‌شوند.
شکریه ادامه داد: برای بررسی شکایت‌ها از ظرفیت کارشناسان صنفی استفاده می‌کنیم و اگر فروشنده‌ای تخلف کرده باشد، با وی به شکل قانونی برخورد می‌کنیم.

وی اظهار کرد: طرح‌های ما شامل طرح نظارت شب یلدا، طرح لوازم خانگی، لوازم گرمایشی، نان، پوشاک زمستانی و خواربار است و به همه صنوف فروش میوه و تره‌بار، آجیل، شیرینی و مواد پروتئینی و... سرکشی می‌شود.

رئیس اصناف گیلان ادامه داد: افزایش نرخ ارز در رشد قیمت‌ها موثر بوده و تلاش ما این است برخی از این وضعیت سوء‌استفاده نکنند.
شکریه در مورد تامین گوشت مورد نیاز هم گفت: با اقداماتی که انجام شده ماهانه 2 تا 3 بار گوشت منجمد وارداتی با قیمت هر کیلو 29 هزار تومان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه و بخشی از نیاز بازار تامین می‌شود.


قیمت مصوب اتحادیه قنادانبرای شب چله

قیمت مصوب اتحادیه قنادان برای عرضه شیرینی تر در واحد‌های درجه یک 26 هزار تومان، شیرینی دانمارکی 21 هزار تومان، شیرینی زبان و پاپیون 21 هزار و 500 تومان و کیک یزدی 15 هزار تومان تا پایان سال اعلام شده است و هیچ قنادی حق فروش آنها را با قیمتی بالاتر از آنچه مصوب شده، ندارد. با این حال در رشت برخی از قنادی‌های درجه یک شیرینی‌ها را گران‌تر فروخته‌اند. اکنون گران‌ترین شیرینی باقلواست که قیمت آن به کیلویی 40 هزار تومان می‌رسد.


اجرای طرح نظارتی ویژه بلندترین شب سال در مازندران
این طرح از 26 آذر در سراسر استان همراه با کل کشور برای نظارت بر بازار محصولات پرمصرف شب چله در حال اجراست رنگ و بوی شب چله را از یکی، دو روز پیش می‌توان در بازار شهرهای مازندران دید و احساس کرد. هر چند که گرانی عجیب و غریب آجیل و حتی شیرینی و میوه سبب شده که کمی از شدت توجه به جزئیات شب چله در جامعه کاسته شود، اما روی میز میوه‌فروشی‌ها، دیدن انار و هندوانه و صدای میوه‌فروشان بازارروزها که برای تبلیغ میوه‌هایشان آنها را به شب چله پیوند می‌زنند، اجازه نمی‌دهد که شب چله فراموش شود.

در فضای مجازی و حتی محافل خانوادگی و جمع‌های کوچک اجتماعی شنیده می‌شود که امسال در اعتراض به گرانی آجیل از خریدن آن خودداری شود. اما به هر حال بخشی از جامعه حاضر نمی‌شود که قید خوردن آجیل شب چله را بزند؛ آجیل‌هایی که امسال به گفته «مصطفی احمدی» رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار کشور قیمت هر کیلوگرم مخلوط آن بین 60 تا 100 هزار تومان در نظر گرفته شده است. در بازار مازندران هم قیمت‌ها تقریبا به همین شکل است. روی سبدها و طبق‌های آجیل در آجیل‌فروشی‌های مختلف شهرهای استان می‌توان چند قیمت را مشاهده کرد. آجیل مخلوط از کیلویی 80 هزار تومان شروع می‌شود و به قیمت هر کیلو 180 هزار تومان هم می‌رسد. اگر هم کسی قصد خرید جداگانه آجیل‌ها را داشته باشد با قیمت‌های متفاوت مواجه خواهد شد. پسته‌ها از کیلویی 100 هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند و تا بالاتر از کیلویی 200 هزار تومان هم می‌رسند.


تهیه خوردنی‌های سنتی در خانه

یکی از شهروندان مرکز استان که برای خرید آجیل به یک واحد فروش خشکبار در ساری آمده و صرفا به خرید تخمه آفتابگردان و تخمه کدو بسنده کرده به همشهری می‌گوید: وقتی قیمت آجیل در این حد بالا رفته الزامی برای خرید آن نمی‌بینم. هدف از شب چله دور هم نشستن و خوش بودن با دوستان و بستگان و خانواده است، نه این‌که با هر قیمتی آجیل تهیه کنیم و از نظر اقتصادی تحت فشار قرار بگیریم. البته قیمت همین تخمه آفتابگردان و تخمه کدو هم نسبت به سال گذشته تقریبا 2برابر شده است.
«اعظم جمشیدتبار» می‌افزاید: امسال تصمیم گرفتیم که با شیرینی‌های خانگی سفره شب چله را پر کنیم. هم ارزان‌تر است و هم این‌که جذابیت بیشتری دارد. روالی که پیشینیان ما هم انجام می‌دادند، همین بود. مهم این است که یک شب را به این بهانه دور هم باشیم.


رکود بازار آجیل

وضعیت بازار آجیل و شیرینی و میوه در شهرهای مازندران چندان مساعد نیست. یک فروشنده آجیل و خشکبار در قائمشهر با بیان این‌که قیمت خرید خشکبار و آجیل بسیار بیشتر از سال گذشته شده است، دلیل این وضعیت را کم شدن تولید و سرمازدگی درختان پسته و فندوق و گردو عنوان می‌کند و می‌گوید: قیمت‌ها به شکل عجیبی افزایش یافته‌اند و همین موضوع سبب شده که فروش برخی محصولات به شکل چشمگیری کاهش یابد. پسته اعلا در برخی بسته‌بندی‌های خاص شرکتی تا کیلویی 350 هزار تومان هم عرضه می‌شود. پسته‌ای که سال گذشته کیلویی 40 هزار تومان می‌خریدیم و نهایتاً کیلویی 60 هزار تومان به مشتری می‌دادیم، در حال حاضر آن را حدود 80 تا 90 هزار تومان می‌خریم. ضمن این‌که از کیفیت پسته‌ها هم تا حدودی کم شده است. به این شکل که پسته‌های در بسته که با فشار آب باز می‌شوند را با پسته‌های با کیفیت مخلوط می‌کنند و می‌فروشند.
این فروشنده که نخواست نامش فاش شود، می‌افزاید: امسال بیشترین خرید مردم برای شب چله تخمه آفتابگردان و تخمه کدو است و پسته و بادام هندی هم بیشترین کاهش فروش را داشته‌اند. بادام زمینی و گردو و فندوق هم نه مثل سال‌های گذشته، اما تا حدودی فروش دارند. شهروندان در خریدهایشان بیشتر سراغ تخمه‌ها، آلو و شکلات و مسقطی می‌روند. هر چند این محصولات هم نسبت به سال گذشته افزایش قیمت حدود 2برابری داشتند.


اجرای طرح نظارتی

وضعیت موجود در بازار خشکبار و آجیل و حتی شیرینی و میوه سبب شده که احتمال تخلف و گرانفروشی در این صنف افزایش یابد. به همین دلیل طرح نظارتی ویژه‌ای از دوشنبه (26 آذر) در سراسر مازندران همراه با کل کشور برای نظارت بر بازار محصولات پرمصرف شب چله آغاز شد.

معاون نظارت، بازرسی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران درباره اجرای این طرح به همشهری می‌گوید: طرح نظارتی ویژه بلندترین شب سال، در سراسر مازندران با استفاده از ظرفیت بازرسان صنعت، معدن و تجارت و اتاق‌های اصناف و حضور همکاران در تعزیرات حکومتی اجرا و به مراکز عرضه محصولات پرتقاضا مثل آجیل، میوه و شیرینی مراجعه می‌شود.
«حسین اصغرزاده» می‌افزاید: همکاران ما قیمت‌های فروش را با فاکتورهای خرید و درصدهای سود تطبیق می‌دهند و در صورتی که واحدی بیش از سود قانونی کسب کند، به عنوان گرانفروشی با آن واحد صنفی برخورد و پرونده تشکیل می‌شود. این اقدام که از دوشنبه آغاز شده تا پایان ماه ادامه خواهد داشت.

وی با تأکید بر این‌که در این طرح کشف تخلف بر مبنای اسناد مثبته خرید است، اظهار می‌کند: شهرهای ما شهرهای خیلی بزرگی نیستند که مصرف‌کنندگان واحدهای صنفی خود را نشناسند. معمولا برای خرید کالاهای روزمره می‌دانیم کدام واحدهای صنفی منصف‌تر هستند. درخواست ما از مردم این است تا از واحدهایی که با آنها ارتباط روزمره دارند و مورد اطمینان هستند یا مراکز شناسنامه‌دار عرضه محصولات مدنظر، مایحتاج شب چله را خریداری کنند. خرید از دستفروش‌ها و دوره‌گردها را پیشنهاد نمی‌کنیم، زیرا ممکن است تخلفاتی انجام شود که پیگیری آن ممکن نیست. شهروندان موارد تخلف را می‌توانند با شماره 124 در میان بگذارند.



شب چله امسال در حالی از راه رسیده است که گزارش‌های رسمی دولت از شیوع گرانی‌ها و تورم بالا در همه استان‌های کشور حکایت می‌کنند، اما زمان‌هایی هم هست که گرانی‌ها بیش از پیش خودش را نشان می‌دهند مثل شب چله که به عنوان یکی از محبوب‌ترین آیین‌های ایرانی‌ها شناخته می‌شود.
به نظر می‌رسد مدیران اقتصادی استان دست روی دست نگذاشته‌اند و با افزایش نظارت بر بازار شب چله و همچنین برپایی نمایشگاه مانند آنچه هر سال در نوروز برگزار می‌شود، سعی در متعادل کردن بازار به نفع مصرف‌کنندگان دارند.


طرح نظارت بر بازار شب چله گلستان

معاون بازرسی، نظارت و حمایت از مصرف‌کنندگان سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان در این مورد می‌گوید: طرح نظارت بر بازار شب چله به مدت یک هفته برای ایجاد فضایی آرام برای خرید شهروندان و برخورد با افزایش غیرمنطقی قیمت اقلام پرمصرف شب چله از جمله میوه، آجیل، شیرینی، مرغ، ماهی و گوشت قرمز اجرا شده است.

«علی‌اصغر اصغری» بیان می‌کند: امسال در اجرای طرح از مشارکت 3 هزار عضو تشکل حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در 14 شهرستان تابعه استان، 350 ناظر افتخاری، 150 بازرس و 60 نیروی اصناف استان استفاده می‌شود.وی ادامه می‌دهد: با هدف نظارت بر بازارهای استان گشت‌های مشترک با همکاری تعزیرات حکومتی، دامپزشکی، مجمع امور صنفی و اتحادیه‌های مرتبط برگزار می‌شود.

اصغری از شهروندان نیز خواست که در صورت مشاهده تخلف در بازار از جمله کم‌فروشی، گرانفروشی، درج نکردن قیمت موارد را از طریق سامانه 124 به بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گزارش کنند تا پیگیری و برخورد لازم با متخلفان صورت گیرد.

وی همچنین از برگزاری جشنواره فروش شب چله که از 27 آذر آغاز شده و تا 30 آذرماه در محل دائمی نمایشگاه بین‌المللی گلستان واقع در کیلومتر 5 جاده گرگان-آق‌قلا برای تنظیم بازار اقلام پرمصرف شب چله خبر می‌دهد و می‌گوید: مجموعه‌ای از اقلام مورد نیاز شهروندان در این نمایشگاه با قیمت‌های مناسب وجود دارد و آنها می‌توانند با مراجعه به این مکان نسبت به تهیه اقلام مورد نظر اقدام کنند.
به گفته اصغری، افزایش قیمت ویژه‌ای در مورد عموم کالاها شاهد نیستیم.

اما بازار گلستان حکایتی دیگر دارد. نعلبندان کانون فروش میوه و تره‌بار، شیرینی و آجیل گرگان به عنوان مرکز استان است. اینجا خبری از تعامل دولت و بازار نیست بلکه قصه جیب و قیمت‌هاست.
هندوانه میوه اصلی این شب با قیمت‌های متفاوت از کیلویی 2 هزار تومان تا کیلویی 3500 تومان عرضه می‌شود. «مهدی» فروشنده گران‌ترین هندوانه بازار می‌گوید: این هندوانه‌ها سردخانه‌ای نیستند، بلکه هندوانه تازه چیده شده جنوب هستند. به همین دلیل قیمتشان بالاتر است و به شرط چاقو می‌دهیم.

«زهرا ریاحی» مشتری «مهدی» با لبخند بیان می‌کند: باید به شرط پول این هندوانه‌ها را به ما بفروشید. برای یک هندوانه باید 15 هزار تومان پول بدهیم. حالا سایر خوراکی‌ها را ندیده بگیرید.
وی که معلم آموزش و پرورش است، ادامه می‌دهد: بالا بودن قیمت‌ها موجب شده بسیاری از کالاها را از سبد خرید حذف کنیم، اما شب چله را که نمی‌توان حذف کرد. یک شب که هزار شب نمی‌شود، مجبوریم با هر قیمتی اجناس مورد نیاز را در این شب بخریم. مخصوصا برای خانواده‌هایی که بچه‌دار هستند، شرایط بسیار دشوار است. زیرا هم باید رضایت فرزندانشان را جلب و هم بار گرانی را تحمل کنند. اگر سری به قیمت‌های آجیل بزنید متوجه می‌شوید گرانی یعنی چه.حق با این مشتری است. تخمه آفتاب‌گردان کیلویی 25 هزار تومان، تخمه کدو از 40 هزار تا 60 هزار تومان، پسته‌های خندان کوچک و بزرگ از 190 تا 220 هزار تومان و حتی بادام زمینی کیلویی 60 هزار تومان خودنمایی می‌کنند. وقتی آجیل‌ها را می‌بینم، احساس می‌کنم پسته‌ها از دیگر آجیل‌ها مغرور‌تر هستند، خنده‌هایشان هم غرورآمیز است وحتی پسته‌های دهان بسته هم به من پوزخند می‌زنند.

«مصطفی رجبی» فروشنده آجیل است. وی می‌گوید: به قیمت‌ها نگاه نکنید. اصلا خریدار نداریم. نهایت خرید مردم تخمه سیاه و بادام زمینی است. بازار شب چله امسال تکانی نخورده است. قبلا روزهایی در سال داشتیم که بازار آجیل پررونق بود؛ نوروز، شب چله و چهارشنبه‌سوری ولی چله امسال بی‌رونق است. خدا به داد چهارشنبه سوری و نوروز برسد.

وی ادامه می‌دهد: البته معمولا یک شب مانده به شب چله بازار تکانی می‌خورد، اما امسال حقیقتا امیدی به آن هم نداریم. بعید می‌دانم مردم با این همه مشکلات بتوانند خرید خوبی داشته باشند.
بازار برای انار میوه معروف چله هم چندان خوب نیست. انارهای سرخ ساوه همه بازار را قرمز کرده‌اند. «محمد» فروشنده انار می‌گوید: این وقت سال انارها جعبه‌ای فروش می‌رفت. حالا مردم کیلویی یا دانه‌ای خرید می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: از کیلویی 4500 تومان تا 6500 تومان انار داریم، اما عموم مردم انار کیلویی 4500 تومانی را می‌خرند.