۳ اردیبهشت؛ کشف ذره کوارک سر، در آزمایشگاه فیزیک فرمی

تقریبا بیش از 60 سال از ساخت و توسعه شتاب‌دهنده‌ها می‌گذرد و تا این لحظه این فناوری پیشرفته کمک بسیاری به دانشمندان در شناخت بهتر دنیای پیرامون ما کرده است. روزگاری اتم، کوچک‌ترین واحد تشکیل‌دهنده جرم و ماده تصور می‌شد؛ اما اکنون تحقیقات نشان داده‌اند که این تصور اشتباه بوده است و ذرات بسیار کوچک‌تری نیز در این بین وجود دارند. یکی از کشف‌های بزرگ در قرن 20 میلادی مربوط به کشف ذرات بنیادی است که تحولی بزرگ در علم فیزیک به وجود آورد و همچنین دانشمندان به کمک شتاب‌دهنده‌هایی که روزبه‌روز قدرتمندتر می‌شوند، توانستند ذرات بنیادی بیشتری را کشف کنند. شاید بتوان مهم‌ترین کشف آن‌ها در این مسیر را کشف «ذره خدا» برشمرد که اخیرا توسط دانشمندان بعد از 40 سال جستجو وجودش اثبات شده است.

تاکنون دانشمندان در فیزیک ذرات بنیادی موفق به کشف ذرات بسیاری شده‌اند که یکی از آن‌ها ذره کوارک سر یا Top-Quark است که کشف آن به تاریخ 23 آوریل سال 1994 در واحد انرژی لابراتوار تحقیقاتی شتاب‌دهنده فرمی بازمی‌گردد. کوارک یک ذره بنیادی و بخش اساسی سازنده‌ی ماده است. کوارک‌ها با هم ترکیب می‌شوند تا ذرات مرکبی به نام هادرون را به وجود بیاورند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به پروتون و نوترون اشاره کرد. آزمایشگاه ملی فرمی مشهور به فرمی لب (Fermilab) یک مرکز علمی فدرال در ایالت ایلینوی آمریکا است که یکی از مشهورترین و پیشرفته‌ترین شتاب‌دهنده‌های دنیا در آن قرار دارد. شتاب‌دهنده ذرات، دستگاه یا بهتر است بگوییم تأسیساتی فوق پیشرفته است که در آن ذرات باردار همانند ذرات بنیادی، هسته اتم، مولکول‌ها و... به‌وسیله میدان‌های الکتریکی یا مغناطیسی تا سرعت‌های بسیار زیادی شتاب‌ داده می‌شوند؛ به‌طوری‌که سرعت بسیاری از آن‌ها، حتی نزدیک به سرعت نور می‌رسد. انرژی جنبشی ذره در این حالت به اندازه چندین برابر انرژی در حال سکون آن است. همین انرژی بسیار بالا و برخورد ذرات با یکدیگر با این سطح انرژی، باعث انهدام ذرات و شناسایی ذرات بنیادی شده است.

23 آوریل یا 3 اردیبهشت روز اتفاقات مهم دیگری در تاریخ نیز هست. دانشمند آلمانی فیزیک، مکس پلانک که برای اولین بار تئوری فیزیک کوانتوم را مطرح کرد، در این روز و در سال 1858 متولد شده است. تحقیقات تئوری او در زمینه علم فیزیک، انقلابی در این رشته به وجود آورد و او را در سال 1918 به جایزه‌ی نوبل فیزیک رساند.

از دیگر دانشمندانی که در این روز متولد شده‌اند می‌توان به گرانویل وودز اشاره کرد که با ثبت پتنت‌های بسیار خود را به‌عنوان یک دانشمند مشهور در زمینه‌ی حمل و نقل عمومی معرفی کرده است. انی ایزلی دیگر دانشمندی است که در این روز متولد شده است. او از اولین برنامه‌نویس‌های ناسا برای فضاپیماها است.

این مطلب در تاریخ 3 اردیبهشت 1396 به‌روزرسانی شده است.