به گزارش ایسنا، میزگرد «بایسته‌های ارتقای جایگاه زبان فارسی در جهان» با حضور چند تن از دانشجویان غیرایرانی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) و دکتر امیررضا وکیلی‌فرد عضو هیئت علمی گروه آموزش زبان فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) به همت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه قزوین و مرکز فرهنگی دانشجویی چراغ مطالعه در کافه نگارالسلطنه برگزار شد؛ آنچه در زیر می‌خوانید مشروح این نشست است:
با صدای الله‌اکبر اذان در انتهای راسته اصلی سعدالسلطنه وارد کافه می‌شوم؛ تقریباً خلوت است؛ خودم را معرفی می‌کنم و مدیر داخلی من را به میزی که برای میهمانانمان در نظر گرفته شده راهنمایی می‌کند؛ می‌نشینم و با عجله تلفن همراهم را برمی‌دارم و شماره مدیر مرکز فرهنگی دانشجویی چراغ مطالعه را می‌گیرم و او بعد از دو بوق تلفنش را جواب می‌دهد و می‌گوید: بالاخره درست شد؛ دانشجوها در راه هستند...
از میزان اضطرابی که برای برگزاری این نشست آن‌هم به شیوه خاص با حضور دانشجویان خارجی داشتیم چیزی نمی‌نویسم؛ شاید در یک حاشیه‌نگاری مبسوط تمام پشت‌صحنه این میزگرد از هماهنگی محل برگزاری تا حضور دانشجویان را به‌زودی در ایسنا منتشر کردیم...
هنوز دقایقی نگذشته که دکتر وکیلی‌فرد -عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)- از راه می‌رسد و کمی بعد دانشجوها یکی‌یکی می‌آیند «علا جنید» که روسری‌اش را مدل عربی بسته به طرفم می‌آید و کنارم می‌نشیند، یک دختر اهل کشور سوریه که دانشجوی دکترای زبان فارسی است.
سید میثم جعفری دانشجوی مهندسی عمران که پدرش هندی، مادرش ایرانی و خودش متولد پاکستان است به همراه عبیدالله نصرالدین اف دانشجوی مهندسی برق از دانشجویان تاجیکستانی هم به جمعمان ملحق می‌شوند... اندکی بعد هم سمیه بکشلو مدیر مرکز فرهنگی دانشجویی چراغ مطالعه جهاد دانشگاهی می‌آید و بعد از افطار جلسه به‌صورت رسمی آغاز می‌شود.
سینما، موسیقی و ادبیات راه‌های معرفی فرهنگ ایرانی
در آغاز جلسه ضمن اشاره به نظرات مقام معظم رهبری درخصوص الزامات حفظ زبان فارسی و ارتقاء جایگاه این زبان در جهان از وکیلی‌فرد می‌خواهم درخصوص بضاعت‌هایی که می‌تواند منجر به ترویج زبان فارسی در جهان شود، سخن بگوید؛ وی در پاسخ به این سؤال اظهار می‌کند: ما درواقع از طریق سه حوزه می‌توانیم ایران و فرهنگ ایرانی را به جهان معرفی کنیم، این سه حوزه سینما، موسیقی و ادبیات است.
وی ادامه می‌دهد: یکی از راه‌های تقویت و گسترش زبان فارسی این است که از فیلم‌های سینمایی که با اقتباس از داستان‌های ادبی ما ساخته می‌شوند و از موسیقی‌هایی که محتوای ترانه‌هایشان شعرهای فارسی است حمایت کنیم و به‌این‌ترتیب می‌توانیم کمک کنیم که هرچه بیشتر زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در جهان معرفی شود.
وکیلی‌فرد معتقد است: وقتی در یک سایت معروف یک نماهنگ فارسی بیش از 63 میلیون بازدیدکننده دارد این امر نشان می‌دهد شاید ما ازنظر اقتصادی نتوانیم جهان را تحت تأثیر قرار دهیم اما با سینما، موسیقی و ادبیات قادر خواهیم بود در جهان اثرگذار باشیم.
اهمیت تبلیغ و رایزنی فرهنگی ایران در کشورهای همسایه
سید میثم جعفری در این خصوص می‌گوید: در گذشته زبان فارسی در پاکستان بسیار اهمیت داشت، علامه اقبال لاهوری یکی از شاعران پاکستانی است که حدود 30 درصد شعرهایش را به زبان فارسی سروده و فارسی را خیلی دوست داشته؛ امروز در دبیرستان‌های پاکستان کلاس فارسی نداریم اما خوشبختانه به خاطر اینکه دانشجویان بسیاری از کشور پاکستان به ایران رفت‌وآمد می‌کنند زبان فارسی توسط این دوستان در حال گسترش است.
وی با اشاره به اینکه زبان رسمی پاکستان اردو و بسیار به فارسی نزدیک است، اضافه می‌کند: در خیلی از دانشگاه‌های پاکستان فارسی یک دانشکده ویژه دارد، امیدواریم که به‌زودی فارسی در دروس سطح ابتدایی برای پاکستانی‌ها تعریف شود.
این دانشجوی غیرایرانی می‌گوید: به نظر می‌رسد اگر ایرانیان در کشورهای همسایه مانند پاکستان تبلیغات خود را در اماکنی مانند خانه فرهنگ در بین جوانان انجام دهند افراد بیشتری مشتاق فراگیری زبان فارسی می‌شوند.
در ادامه این بحث علا جنید که در شهر حمص سوریه عضو هیئت‌علمی دانشگاه است؛ بیان می‌کند: زبان عربی و فارسی ارتباطی قوی با یکدیگر دارند؛ خود من قبل از اینکه زبان فارسی را به‌عنوان رشته تحصیلی انتخاب کنم سریال‌ها و آثار سینمایی با زبان فارسی می‌دیدم که دوبله‌شده بود و همیشه دلم می‌خواست بدانم آن فیلم‌ها با زبان فارسی که به نظرم آهنگ خاصی دارد چگونه است؟
جنید با انتقاد از ورود واژه‌های بیگانه به زبان فارسی، رایزنی فرهنگی ایران در کشورهای مختلف و تدریس آن‌هایی که در رشته آموزش زبان فارسی دانشگاه‌های ایران تحصیل‌کرده و به کشورشان بازگشته‌اند را دو عنصر مهم در ترویج زبان فارسی در جهان می‌داند.
عبیدالله نصرالدین اف نیز می‌گوید: در تاجیکستان بیشتر از پاکستان و سوریه فارسی کاربرد دارد، ما فارسی تاجیکی صحبت می‌کنیم و این امر روزبه‌روز در تاجیکستان بیشتر مشهود است؛ البته خط نوشتار ما به سیریلیک تغییر کرده؛ بنابراین به نظرم در تاجیکستان فارسی جایگاه خوبی دارد، شعرهای شاعران فارسی زبان را می‌خوانیم و اماکن فرهنگی هستند که به نام شخصیت‌های ایرانی همچون ابوالقاسم فردوسی نام‌گذاری شده‌اند.
وی اضافه می‌کند: اگر دقت کرده باشید نام خانوادگی تاجیک‌ها به «اف» ختم می‌شود؛ اما به‌تازگی قانونی تصویب‌شده است که نام‌گذاری‌های افراد هم به فارسی باشد، خود من هم دوست دارم وقتی به تاجیکستان برگشتم نوشتار فارسی را به نزدیکانم آموزش بدهم.
نصرالدین اف با حس نوستالژیکی که برایش ایجادشده دو بیت از شاهنامه که در کلاس هفتم حفظ کرده را با لهجه تاجیکی برایمان می‌خواند و می‌گوید: هرسال در تاجیکستان جشنواره‌های مختلف شعرخوانی فارسی داریم که در راستای ارتقاء زبان فارسی در این کشور است.
متخصصان آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان خارجی انگشت‌شمارند
در ادامه این جلسه وکیلی‌فرد ضمن اشاره به لزوم استقلال رشته آموزش زبان فارسی از مقطع کارشناسی بیان می‌کند: خوشبختانه نزدیک 20 سال است که رشته آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان راه‌اندازی شده است و دانشگاه‌های اصفهان، شیراز، علامه، فردوسی مشهد، و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) این رشته را دارند و کسانی که در خارج از کشور علاقه‌مند به معلمی زبان فارسی باشند می‌توانند در ایران در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری این رشته تحصیل کنند.
وی اضافه می‌کند: در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) علی‌رغم اینکه این رشته جوان است و تنها چهار دوره دانش‌آموخته داشتیم؛ یک نفر از قزاقستان فارغ‌التحصیل رشته آموزش زبان فارسی به فارسی‌زبانان و دو نفر هم دانشجوی بانوی سوری داریم که در این رشته تحصیل می‌کنند.
این استاد دانشگاه ضمن بیان این نکته که ما هنوز در ایران متخصص آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان خارجی و زبان دوم حتی به‌اندازه انگشتان یک دست هم نداریم، می‌گوید: رشته آموزش زبان فارسی یک رشته تازه است لذا در این راستا باید فعالیت‌های بیشتری صورت بگیرد.
دردسرهای شیرین اصطلاحات فارسی برای دانشجویان غیرایرانی
جعفری با اشاره به پیشرفته بودن مرکز آموزش زبان فارسی در ایران بیان می‌کند: در پاکستان اگر بخواهیم برای آمدن به ایران آمادگی کسب کنیم با مراجعه به خانه‌های فرهنگ اساتیدی ما را راهنمایی می‌کنند؛ کتاب معرفی می‌کنند؛ خودمان کتاب‌ها را می‌خوانیم و برای رفع اشکال نزد اساتید می‌رویم، در آنجا مانند مرکز آموزش زبان فارسی نیست که به‌صورت ریز، دقیق و کامل تدریس کنند.
از آن‌ها درباره اصطلاحاتی که در فارسی یاد گرفته‌اند می‌پرسم؛ هر سه بلافاصله می‌خندند؛ و از دردسرهایی که این اصطلاحات برایشان داشته می‌گویند و خاطراتی از اصطلاحاتی چون «فلفل نبین چه ریزه، بشکن ببین چه تیزه» و «قابلی ندارد» و آشنایی با فرهنگ تعارف در میان ایرانیان داشتند را برایمان تعریف می‌کنند.
فعالیت گسترده و سازمانی برای خریداری و حفظ نسخ خطی فارسی در سایر کشورها
وکیلی‌فرد در ادامه این میزگرد با اشاره به وجود نسخ خطی فارسی در کشورهای مختلف که احتمالاً اهتمامی برای حفظ آن‌ها نیست می‌گوید: برای شناسایی و خریداری این کتاب‌های خطی فارسی باید افرادی را به آن کشورها مانند هند و چین بفرستیم تا این نسخ را که گاه ممکن است در روستاها و در دست مردمان عادی باشد شناسایی کنند، البته اشخاصی بوده‌اند که از روی علاقه شخصی دست به این کار زدند اما یک شخص مگر چقدر می‌تواند کتاب شناسایی کند؛ بنابراین این امر نیاز به یک فعالیت گسترده و سازمانی دارد.
وی معتقد است: این کتاب‌ها در هند به‌وفور یافت می‌شود اما بسیاری از کتابدارهای هندی، زبان فارسی نمی‌دانند بنابراین پیشنهاد می‌شود برای آن‌ها دوره‌های خاص زبان فارسی بگذاریم که بتوانند این کتاب‌ها را طبقه‌بندی کنند.
جعفری نیز در این خصوص معتقد است: مردم هندوستان به دودسته مسلمان و هندو تقسیم می‌شوند؛ با توجه به شواهدی که ملاحظه کرده‌ام به نظر می‌رسد مسلمانان هندوستان همچنان برای خواندن کتب خطی فارسی که در کتابخانه‌های هند موجود است علاقه نشان می‌دهند؛ پژوهشگران هندی هم معمولاً به دنبال مطالعه این کتب هستند.
سخن از نسخ خطی به میان می‌آید؛ از دانشجویان غیرایرانی می‌پرسم درباره اینکه قزوین پایتخت خوشنویسی است اطلاعاتی دارند؟ جنید می‌گوید می‌خواهد قبل از بازگشتن به سوریه دوره خوشنویسی را کامل کند، جعفری هم اظهار می‌کند خارجی‌ها پیش از اینکه وارد کشوری شوند درباره آنجا جستجو می‌کنند و ما نیز درباره قزوین چنین کردیم و اطلاعاتی را به دست آوردیم؛ وقتی به قزوین آمدیم نزد یکی از اساتید برجسته خوشنویسی رفتیم و از دانش او درباره جشنواره‌های مختلف خوشنویسی که در گذشته در کشورهای همسایه برگزار می‌شد استفاده کردیم.
راهکارهایی برای گسترش هرچه بیشتر زبان فارسی
وکیلی‌فرد در پایان این نشست به عنوان جمع‌بندی با اشاره به امور زیربنایی برای گسترش هرچه بیشتر زبان فارسی در جهان بیان می‌کند: در ابتدا باید وظیفه متولیان آموزش زبان فارسی کاملاً مشخص شود که هریک از دستگاه‌ها در چه حوزه‌ای باید فعالیت کنند و به‌جای برخی رقابت‌های منفی و خنثی‌کننده در کشور، هم‌افزایی اتفاق بیفتد.
وی می‌گوید: تا زمانی که نگاه علمی به آموزش زبان فارسی نباشد نمی‌توانیم انتظار موفقیت داشته باشیم؛ متأسفانه خیلی از استانداردها و زیرساخت‌های علمی در کشور همچنان تعریف‌نشده و پژوهش‌هایی صورت نگرفته است و ما در حوزه علم آموزش زبان فارسی به‌شدت عقب هستیم.
این استاد دانشگاه معتقد است: منابع آموزشی زبان فارسی ما بر اساس رویکردها و روش‌های علمی به نگارش درنیامده‌اند و بهترین روش برای آموزش زبان فارسی هنوز شناخته‌شده نیست؛ منابع آموزش زبان یکی از تسهیل‌کننده‌های گسترش زبان فارسی است که در بسیاری کشورها افراد زیادی مشتاق فراگیری زبان فارسی هستند اما متأسفانه ما هنوز کتاب‌های آموزش زبان فارسی نداریم.
وی تشریح می‌کند: هر کاری نیازمند پشتیبانی یک رشته علمی است؛ در ایران باید رشته آموزش زبان فارسی از مقطع کارشناسی تا دکترا مستقل شود؛ تا زمانی که این استقلال وجود ندارد اتفاق بزرگی در حوزه آموزش زبان فارسی نخواهد افتاد؛ به نظر بنده باید یک سری افراد به‌صورت تخصصی از دوره کارشناسی، آموزش زبان فارسی در سه گرایش زبان اول، زبان دوم و زبان خارجی را فراگرفته و در دوره کارشناسی ارشد تحصیلات خود را ادامه دهند تا در دوره دکتری دانش‌آموخته شده و بعد تمام انرژی خود را فقط برای آموزش زبان فارسی بگذارند.
گزارش از زهرا عبداللهی خبرنگار ایسنا منطقه قزوین