هفتادسالگی ناتو: جشن یا عزا؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، کمتر از یک ماه دیگر قرار است سران 29 کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در لندن برای بزرگداشت هفتادمین سالگرد تاسیس این ائتلاف نظامی که با هدف مقابله با تسلط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بر اروپا تشکیل شد، گرد هم بیایند. این ائتلاف نظامی در شرایطی همچنان به عنوان یکی از ستون‌های امنیتی اروپا و نماد اتحاد نظامی و امنیتی جهان غرب 70 ‌ساله می‌شود که سه دهه از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به عنوان هدف این اتحاد گذشته است و همزمان در آن سوی اقیانوس اطلس هم، رییس‌جمهوری در واشنگتن زمام کاخ سفید را در اختیار گرفته است که چندان نسبت به تعهد امریکا به دفاع از کشورهای دیگر، اعتقادی ندارد. سخنان مکرون، درست همزمان با سی‌امین سالگرد فروریختن دیوار برلین،

به عنوان یکی از دستاوردهای اتحاد نظامی و امنیتی در غرب منتشر شد، اصل وجودی ناتو و ماده 5 این پیمان برای تعهد کشورهای عضو برای دفاع از هر کشور در مقابل تجاوز دیگران را زیر سوال می‌برد و نسبت به اجرای آن اظهار تردید می‌کند. به نوشته منتقدان، مکرون جشن هفتاد سالگی این اتحاد نظامی- امنیتی را با اعلام «مرگ مغزی ناتو» به کام شرکت‌کنندگان تلخ کرده است. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، اظهارات مکرون را بیش از اندازه تند ارزیابی کرده است، نخست‌وزیر لهستان این اظهارات را خطرناک توصیف می‌کند و هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، معتقد است که «خالی کردن زیر پای ناتو یک اشتباه بزرگ است.»

چند روز بعد از انتشار مصاحبه مکرون با نشریه اکونومیست، وزیر خارجه آلمان با انتشار یادداشتی در نشریه آلمانی اشپیگل، نوشته است: «نه آلمان و نه اروپا، بدون امریکا قادر به حفاظت از خودشان نیستند.» با وجود این انتقاد،

هایکو ماس تاکید کرده که آلمان در هدف تقویت توان نظامی مشترک اروپایی با فرانسه هم‌داستان است. ماس نوشته است: «ما از ایده مکرون برای افزایش توان دفاعی اروپا حمایت می‌کنیم و به همین دلیل است که آلمان با قدرت در حال همکاری با فرانسه برای افزایش همکاری‌های امنیتی در اتحادیه اروپا و هماهنگی سیاست‌های امنیتی است.» هایکو ماس از کشورهای اروپایی خواسته است تا «شورای امنیت اروپا» را با حضور بریتانیا تشکیل دهند، هر چند بر خلاف رییس‌جمهور فرانسه، به اعتقاد آلمانی‌ها چنین شورایی نمی‌تواند جایگزین ناتو باشد، بلکه مکمل آن خواهد بود.

جیکوب هیلبرون، سردبیر نشریه نشنال اینترست در یادداشتی برای روزنامه واشنگتن پست می‌نویسد: «اقدامات و ادبیات دونالد ترامپ نشان داده که اولین کسی است که علاقه دارد با ناتو خداحافظی کند. موافقت او با اقدامات ترکیه علیه کردها، تلاشش برای زورگویی به اوکراین، ستایش‌های مکررش از روسیه و بدگویی دائمی‌اش از آلمان، نشانه‌های بارزی از بی‌علاقگی او به متحدان غربی امریکاست. ... ترامپ به طور مشخص گفته است که از نظر او رابطه با متحدان ماهیت اقتصادی دارد و آنها باید هزینه‌های کافی برای دفاع از خود را پرداخت کنند، اما در حقیقت مشکل اینجاست که میزان قابل اتکا بودن ترامپ ممکن است به اندازه تلاش‌های پیشین او در دوران قبل از ریاست‌جمهوری‌اش برای سرمایه‌گذاری‌در قمارخانه‌ها سست باشد. به همین دلیل است که اظهارات مکرون در مورد ضعف ناتو هم بجا و هم به موقع بیان شده است.»

روزنامه آیریش‌تایمز هم در سرمقاله خود، تشخیص مکرون در مورد بیماری ناتو را کاملا صحیح توصیف کرده است. این روزنامه می‌نویسد: «تشخیص مکرون بدون تردید درست است و حتی جنجالی هم نیست. قاره ما با رییس‌جمهوری در امریکا مواجه است که به شکل واضح پروژه اروپایی کشورش را انکار می‌کند و نسبت به اتحاد دو سوی اقیانوس اطلس بدبین است. همزمان قاره ما با رشد سریع چین، ریشه دواندن رژیم‌های اقتدارگرا در روسیه و ترکیه و مساله داخلی برگزیت هم روبه‌روست. تعهد دفاع متقابل زمانی که امریکا و ترکیه به عنوان دو عضو ناتو، حتی بدون یک کلمه مشورت با دیگر اعضا، به صورت یکجانبه در مورد سوریه تصمیم‌گیری می‌کنند، چه معنایی می‌تواند داشته‌باشد؟» آیریش تایمز در ادامه اما انتقادهای مکرون را بر مبنای پیش‌فرص‌های غلط توصیف می‌کند و می‌نویسد: «پیش‌فرض مکرون این است که سیاست بلندمدت امریکا همواره بر اساس ترامپیسم خواهد بود و روسیه هم آماده می‌شود تا وارد یک اتحاد با اروپا شود. اگر هر کدام از این دو پیش‌فرض غلط از آب در بیاید، کل استدلال مکرون دچار مشکل می‌شود.» این روزنامه در ادامه با اشاره به «احساس خطر کشورهای شرق و مرکز اروپا از تهدید روسیه» می‌نویسد: «این اظهارنظر مکرون، هیچ کس را به اندازه روسیه خوشحال نمی‌کند.»

هر چند فرانسه از جمله اعضای بنیان‌گذار سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است، اما این کشور همواره منتقد سنتی تشکیلات ناتو بوده است. فرانسه بین سال‌های 1966 تا 2009 از شرکت در سیاست‌گذاری راهبردی نظامی ناتو خودداری می‌کرد. ایده تشکیل یک ارتش اروپایی برای جایگزینی ناتو، پیش از مکرون، از سوی فرانسوا اولاند، رییس‌جمهوری پیشین فرانسه مطرح شده‌بود. اما این طرح فرانسه برای استقلال امنیت اروپا از ایالات متحده امریکا، منتقدان جدی دارد.

فابریس پوتیه، مدیر پیشین برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری ناتو و یکی از اعضای ارشد حزب امانوئل مکرون، به‌شدت از اظهارات او انتقاد کرده است. این کارشناس امنیتی فرانسوی معتقد است: «وقتی اعتبار ناتو زیر سوال برود، فرقی نمی‌کند چند تانک و جنگنده داشته‌باشید، این اتفاق به معنای پایان بازی است. ... بدون امریکا و بریتانیا، توان دفاعی اروپا فقط می‌تواند در درگیری‌های کوچک مشارکت کند. بر اساس پیش‌بینی‌ها دست کم 15 سال طول می‌کشد تا اروپایی‌ها بتوانند گام‌های بزرگی برای تقویت توان دفاعی مشترک‌شان بردارند، اما حتی در آن صورت هم به یک ببر کاغذی بدل خواهد شد که توان بازدارندگی اتمی ندارد،

چرا که فرانسه حاضر به پیش گذاشتن توان هسته‌ای خود برای دفاع مشترک نیست. نمی‌شود از همه اروپایی‌ها بخواهید که در یک نظام دفاعی مشترک مشارکت کنند، اما خودتان حاضر نباشید دارایی‌های خود را وسط بیاورید. این دقیقا همان کاری است که مکرون می‌کند. او در حال بی‌اعتبار کردن ناتو، بدون داشتن برنامه جایگزین است.»

ماتئوش موراویه‌تسکی، نخست‌وزیر لهستان که از نزدیک‌ترین متحدان امریکا در اتحادیه اروپا محسوب می‌شود، در گفت‌وگو با روزنامه فایننشیال تایمز اظهارات مکرون را «خطرناک» توصیف کرده است. او با انتقاد از اظهارنظر مکرون که نسبت به تعهد امریکا بر اساس ناتو برای دفاع از هر کشور عضو که تحت تجاوز قرار گیرد، اظهار تردید کرده است ،گفت: «این تردید ناتو، باعث می‌شود که دیگر متحدان مردد شوند که آیا پاریس خودش به این تعهد پایبند است، یا نه. امیدوارم که هنوز بتوانیم روی پایبندی فرانسه حساب کنیم.» او همچنین نسبت به پایین بودن سهم فرانسه در بودجه ناتو هم اعتراض کرده است و می‌گوید: «فرانسه کمتر از دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به ناتو اختصاص می‌دهد، شاید یکی از عوامل ضعف ناتو از بعضی جنبه‌ها، همین عدم رعایت سهم بعضی از اعضا باشد، نه ناتوانی امریکا در اجرای تعهداتش.» دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا از ابتدای انتخابش به این مقام، کشورهای اروپایی عضو ناتو را به دلیل ناتوانی در رساندن سهم خود در بودجه ناتو به 2 درصد از تولید ناخالص داخلی زیر باد انتقاد گرفته است، تا جایی که در یک سخنرانی تهدید کرد اگر این سهم پرداخت نشود، به نظر او «ناتو منقضی محسوب خواهد شد.»