این اسناد برای اولین بار آشکار ساخت حکومت چین از چه سیستمی برای توجیه دستگیریها و صدها نفر دیگر مانند خواهر ماماتوختی استفاده می‌کند- البته شما می‌توانید بخوانید میلیون‌ها نفر- و به این طریق افراد را پشت میله‌های زندان نگه می‌دارند.این سومین نشت اطلاعاتی حساس و بزرگ حکومت چین طی چند ماه گذشته است و در کنار هم قرار دادن آنها می‌تواند تصویر نگران‌کننده‌ای نشان دهد که چگونه حکومت چین در منطقه مسلمان‌نشین ایغورها دست به سرکوب فرهنگی و مذهبی آنها می‌زند. البته دولت چین مدعی است که در حال اجرای یک برنامه جهت‌دهی گسترده برای بازپروری افراطیون بالقوه است. اما ثبت این سوابق نشان می‌دهد دولت چین حتی برای پوشیدن یک روسری یا ریش بلند هم دست به دستگیری افراد می‌زند. برای پاتم، خواهر 34 ساله ماماتوختی، علت بازداشت وی که در آن اسناد آمده این است که وی «خط مشی تنظیم خانواده» را نقض کرده است و فرزند اضافی دارد. براساس قوانین سراسری این کشور که به‌ندرت باعث زندان می‌شود، سین‌کیانگی‌ها حق داشتن سه فرزند دارند؛ اما پاتم چهار فرزند داشت.
این برای نخستین‌بار از سال 2016 بود که ماماتوختی یک خبر مشخص از خانواده خود دریافت کرده بود. ماماتوختی که در استانبول زندگی می‌کند، در میان اشک‌هایی که از چشمانش جاری بود به سیانان گفت: «هرگز تصور نمی‌کردم که خواهر کوچک‌ترم زندان باشد.» او تصریح می‌کند که اول اخبار را از طریق شبکه‌های اجتماعی اویغورهایی که در خارج چین زندگی می‌کنند، دیده است. ماماتوختی می‌افزاید: وقتی اسامی را مشاهده می‌کردم نمی‌توانستم خودم را کنترل کنم. نابود شدم.»
این نشت که به‌نظر می‌رسد یک سیستم دقیق از رصد سین‌کیانگی‌ها در گستره وسیع باشد، افشا کرد و نشان داد حتی افرادی که در آرامش مراسم فرهنگی و مذهبی خود را به جای می‌آورند، هدف حکومت کمونیستی چین قرار دارند. در این شرایط سیانان تنها می‌تواند صحت چندین سند را تایید کند؛ اما یک تیم از کارشناسان به رهبری آدریان زنز که در مرکز مطالعات چین و قربانیان حکومت کمونیستی فعالیت می‌کنند، می‌گویند که اطمینان دارند این اسناد موثق هستند.
اسناد منتشرشده یک فایل 137 صفحه‌ای پی‌دی‌اف است که احتمالا از ورد یا اکسل به پی‌دی‌اف تبدیل شده است. زنز به استفاده از اصطلاحات و زبان مشابه در این اسناد اشاره کرد که پیش‌تر در اسنادی مانند کاراکاکس از آن استفاده شده بود. اسناد کاراکاکس نیز پیش‌تر از حکومت چین به بیرون درز پیدا کرده بود. وی می‌گوید که این اسناد نشان می‌دهد بسیاری از افراد دستگیر شده به اتهاماتی بازداشت شده‌اند که تحت هیچ شرایطی در هیچ جای دنیا جرم به حساب نمی‌آیند.
زنز به سیانان گفت: «محتوای این سند برای همه بسیار مهم است؛ زیرا ذهن پارانویایی رژیم چین را نشان می‌دهد؛ کشوری که تبدیل به یک ابرقدرت جهانی شده است.»
سیانان پس از افشای این اسناد، نسخه‌ای از آنها را به وزارت خارجه و مقامات محلی سین‌کیانگ فرستاد، اما هر دو بخش حاضر به پاسخگویی نشدند. این در حالی است که وانگ یی، وزیر خارجه چین در مونیخ گفت که خوشحال می‌شود هر دیپلمات یا رسانه‌ای به سین‌کیانگ بیاید و از نزدیک این ایالت را ببیند. وی افزود: «کسانی که بیایند خواهند دید که هیچ اردوگاهی برای تمرکز و آزار و اذیت در سین‌کیانگ وجود ندارد. آنچه دیده می‌شود این است که همه گروه‌های نژادی قادر هستند در آرامش با یکدیگر زندگی کنند. از آزادی مذهب آنها حفاظت می‌شود و قادرند مناسک مذهبی خود را بدون هیچ محدودیتی به جا آورند.» وزیر امور خارجه چین تصریح کرد: «اردوگاه به اصطلاح اجباری یک میلیون نفری در چین کاملا شایعه است. اینها اخبار جعلی هستند. هنوز متوجه نمی‌شوم این شایعه‌سازان چرا هنوز دروغ می‌گویند؛ اما می‌توانم بگویم که این افراد با چین زاویه دارند.» این در حالی است که درخواست بازدید از سین‌کیانگ توسط سیانان شده بود؛ اما با مخالفت مقامات چینی مواجه شد.
منطقه پهناور غربی سین‌کیانگ چین قرن‌ها است که محل زندگی جمعی از مسلمانان است که بزرگ‌ترین آنها اویغور به‌حساب می‌آیند. تا همین اواخر هم برتری عددی جمعیتی در سین‌کیانگ ادامه داشته و اویغورها بیشتر از قومیت «هان» بوده که جمعیت اصلی چین را تشکیل می‌دهند. از سال 2016 شواهدی پدیدار شد که نشان می‌دهد دولت چین برای بازداشت شهروندان ایغور خود، اقدام به ایجاد مراکز عظیم و مستحکم کرده است. بنابر گزارش وزارت خارجه آمریکا، احتمالا تا 2 میلیون نفر از مسلمانان در این مراکز نگهداری می‌شوند.
برخی بازداشتی‌های سابق و فعالان می‌گویند که این تاسیسات درواقع با هدف آموزش مجدد طراحی شده است. در این مراکز افراد، مجبور به آموزش زبان «ماندارین» هستند. برخی از گفته‌های زندانیان سابق این اردوگاه‌ها حکایت از این دارد که در این مکان‌ها برخی افراد شکنجه و حتی کشته شده‌اند.
در دسامبر سال 2016، پنج نفر کشته شدند که 3 تن از آنها مهاجمانی بودند که با چاقو به دفتر مرکزی حزب کمونیست کاراکاکس حمله و آنجا را با یک خودرو منفجر کردند. چینی‌ها این حمله را تروریستی توصیف کردند. سلسله حملات مرگبار از این دست، پس از آنکه دستگیریها شدت گرفت در سین‌کیانگ و سراسر چین رخ داد و این حملات توجیهی برای سختگیری مبارزه با افراط‌گرایی را فراهم کرد.
وزارت خارجه چین می‌گوید از زمانی که این برنامه پیاده شده است، هیچ حمله مرگباری در این کشور صورت نگرفته است. در اسنادی که منتشر شده تنها تعداد اندکی از تاریخ‌ها ذکر شده؛ اما لیست اولین دستگیریها مربوط به ژانویه سال 2017 است و پس از حمله دسامبر احتمال داده می‌شود که اویغورها به این کمپ‌ها فرستاده شدند.
ارزیابی‌های صورت‌گرفته از اسناد افشاشده نشان می‌دهد برای هریک از اعضای خانواده و دوستان و فامیل وی گزارش‌‌های جداگانه تهیه شده است و فعالیت آنها روزانه بررسی می‌شد. فعالیت‌های این افراد در سه حوزه خانوادگی، مذهبی و اجتماعی جداگانه مورد بررسی قرار می‌گرفت.
بازداشتی‌ها چگونه مورد قضاوت قرار می‌گیرند؟
در یکی از گزارش بازداشتی‌ها آمده است که یکی از بازداشتی‌ها در آموزش زبان ماندارین از خود پیشرفت خوبی نشان داده است. در این گزارش اما به مرکز نگهداری این فرد یا افراد دیگر اصلا اشاره‌ای نمی‌شود. قسمت مرموز ماجرا هم این است که در این اسناد مشخص نشده است که بازداشتی‌ها در پایان هر آموزش حق ترک اردوگاه را دارند یا نه؟ همچنین مشخص نیست چه کسی یا چه نهادی در حزب کمونیست لیست افراد بازداشتی را تهیه می‌کند؛ اما در هر گزارش به تفصیل میزان فعالیت مذهبی این افراد نوشته شده است.
در گزارش یکی از دستگیرشده‌ها آمده است: همسر وی حجاب دارد و همسر وی قانون سه فرزندی را نقض کرده است و 4 فرزند دارد. همچنین در بخش فعالیت‌های مذهبی آمده است که این فرد هر روز نماز می‌خواند. برخی اوقات نماز را در خانه می‌خوانده و برخی اوقات نیز به مسجد می‌رفته است. او اطلاعات مذهبی خود را از پدرش گرفته است.
در یاپان این گزارش آمده که وی در اردوگاه‌ها متوجه شده که کارش اشتباه بوده و عقایدش بسیار فرق کرده است و حالا دیگر خطری به حساب نمی‌آید. در این گزارش آمده که وی پس از پایان دوره آموزشی می‌تواند به خانه‌اش فرستاده شود.
در یکی دیگر از گزارش‌ها نیز آمده که یکی از بازداشتی‌ها که سفری به عربستان هم داشته، حاضر نشده است تا برقع صورت خود را بردارد و برای این کار خود بهانه پزشکی آورده و گفته است که آلرژی دارد. در گزارش آمده است: به‌رغم اینکه چندین بار مقامات از وی خواسته‌اند تا برقع را از چهره‌اش بردارد، وی امتناع کرده است. البته این زن در سال 2016 برقع را از چهره خود برمی‌دارد، اما باز هم به مرکز آموزش مجدد فرستاده می‌شود و در انتهای گزارش، این زن با یک جمله درشت توصیف شده است: «خطر بالقوه».
تصویر یکی از اسناد فاش شده
