گام اول آزادسازی لبنیات

اما با این تفاوت که کره تولیدی دو برابر نرخ وارداتی آن تمام شد؛ کره 100 گرمی که حول‌وحوش 4 هزار تومان نرخ‌گذاری شده بود به 8 هزار تومان رسید. البته این تمام ماجرا نیست، تولیدکنندگان می‌گویند برای تامین بازار داخلی هیچ مشکلی ندارند اما با توجه به هزینه‌های تولید، قیمت کره 100 گرمی باید برسد به 12 هزار تومان. این شرایط هم دوامی نیاورد و ستاد تنظیم بازار کره را از لیست قیمت‌گذاری دولتی خارج و نرخ‌گذاری آن را به تولیدکنندگان محول کرد که به معنی نرخ‌گذاری بر اساس قیمت تمام شده است؛ آن هم در شرایطی که به گفته مرکز آمار ایران گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در آبان تورم 13 درصدی داشته است، یعنی بیشترین تورم ماهانه گروه‌ خوراکی‌ها در دهه 90.

 ظرفیت بالای تولید داخلی

ستاد تنظیم بازار اعلام کرد با توجه به تغییر نرخ ارز کره وارداتی از رسمی به نیمایی، قیمت‌گذاری تثبیتی این محصول برداشته و مقرر شد واحدهای تولید‌کننده کره نسبت به تعیین قیمت اقدام کنند. صنایع لبنی ایران همیشه ظرفیت تامین بازار را داشته است، منتها تا پیش از این تولید به صرفه نبود. مساله این است که تا پارسال واردات کره به صرفه‌تر از تولید آن بود اما الان که منابع ارزی دولت برای اختصاص ارز 4200 تومانی به واردکنندگان بسیار محدود شده و از طرفی شرایط تولید داخلی هم تغییر کرده است، دیگر واردات به صرفه نیست و تولید داخلی کره توجیه اقتصادی یافته است. دلایلی چون عدم تحریک قیمت شیرخام در اثر ایجاد تقاضا برای چربی از جمله عواملی بود که سیاست‌گذاران کشور را به این نتیجه رسانده بود که اختصاص ارز برای واردات کره حیوانی به‌صرفه‌تر و بهینه‌تر از تولید کره داخلی است اما با افزایش قیمت کره حیوانی در جهان و کاهش ارزش پول ملی و همین‌طور کمبود منابع ارزی، این سیاست از سال 98 تغییر کرد، اگرچه کره حیوانی وارداتی تا آخر تابستان 99 جوابگوی تقاضای بازار بود. سرانه مصرف روزانه کره در ایران درحالی 100 تن است که ظرفیت تولید روزانه 6 شرکت بزرگ لبنیات کشور 600 تن است، این درحالی است که به سبب کاهش تقاضا و عدم صادرات، کارخانه‌ها با تمام ظرفیت به تولید نمی‌پردازند. یکی از مزیت‌های بازار تولید لبنیات توزیع عادلانه مواد اولیه است، حلقه‌ای که در بسیاری از بازارهای دیگر به درستی کار نمی‌کند. برای مثال در یک قدم عقب‌تر، یعنی توزیع نهاده‌های دامی به دامداری‌ها مشکلات زیادی وجود دارد که ریشه گرانی مرغ و گوشت و لبنیات است.

در بحث مواد اولیه و تکنولوژی تولید هم هیچ کمبودی وجود ندارد و مساله اصلی چربی کره است. برای تولید کره حیوانی از چربی شیر استفاده می‌شود. در سال‌های گذشته چون سیاست‌گذاری معطوف به افزایش سرانه مصرف بود، از نژادهایی در گاوداری‌ها استفاده می‌شد که حجم شیر زیاد داشتند اما چربی کمی تولید می‌کردند اما درحال‌حاضر سیاست‌گذاری‌ها به سمت پرورش نژادهایی رفته است که حجم چربی شیر بیشتری دارند، اما میزان شیر تولیدی آنها کم است. نکته بعدی سرانه مصرف ایرانیان است، سرانه مصرف لبنیات ایرانیان از میانگین جهانی که 120 لیتر در سال است بسیار پایین‌تر قرار دارد. در واقع اگر سرانه مصرف استاندارد بود تولیدکنندگان در تامین چربی با مشکل مواجه نمی‌شدند اما متاسفانه سرانه مصرف شیر و لبنیات کاهش چشمگیری داشته است.  وقتی تقاضا برای چربی شیر از سوی تولیدکنندگان افزایش یابد قیمت شیر خام هم ناخودآگاه بالا می‌رود. تولیدکنندگان نسبت به نرخ کره 8 هزار تومانی هم اعتراض دارند چراکه پایین‌تر از قیمت تمام شده است.

 لبنیات ارزان ایرانی

نرخ لبنیات در ایران همیشه از قیمت جهانی پایین‌تر بوده و با توجه به هزینه‌های تولید در شرایط کنونی به نظر می‌رسد قیمت 12 هزار تومان برای کره‌های 100 گرمی، پوشش‌دهنده هزینه‌های تولیدکننده باشد. مشکل دیگر شیر خشک است. اگرچه درحال‌حاضر صادرات شیرخشک دارای عوارض گمرکی بالایی است، اما قاچاق شیرخشک ایران ادامه دارد و هر روز خبرهای مختلفی درباره توقیف محموله‌های قاچاق منتشر می‌شود. خروج شیرخشک از کشور باعث می‌شود تا کماکان افزایش قیمت شیرخام را شاهد باشیم و افزایش قیمت شیرخام به معنی افزایش هزینه تولید و افزایش قیمت برای مصرف‌کننده است. علاوه بر این شیرخشک به کشورهایی صادر می‌شود که شرکت‌های لبنی ایران توانسته‌اند سهم قابل‌توجهی از بازار این کشورها را از آن خود کنند. به‌طور مثال کشور عراق چون دامداری صنعتی قابل‌ملاحظه‌ای ندارد، از شیرخشک در تولید برخی محصولات استفاده می‌کند. به همین دلیل است که در یک‌سال گذشته تعرفه‌های عراق بر محصولات لبنی ایران به شدت افزایش یافته که البته در راستای سیاست حمایت از تولیدکنندگان عراقی است. به گفته سخنگوی انجمن صنایع لبنی ایران متاسفانه دولت به وعد‌ه‌ای که به واردکنندگان داد عمل نکرد و ارز بسیاری از همکاران که کره آنان در انبارهای گمرک مانده‌ هنوز تامین نشده است. نه تامین ارز می‌کنند و نه اجازه عرضه به نرخ ارز آزاد در بازار را می‌دهند. تولیدکنندگان گام نخست در آزادسازی لبنیات را برداشتند. آنها بارها نسبت به آزادسازی کره و تولید محصولات لبنی با تنوع قیمتی برای همه دهک‌ها تاکید داشتند. حال گام اول آزادسازی لبنیات برداشته شد و باید دید که آنها براساس نظام بازار و افت و خیز فروش قیمت‌ها را به چه سمتی می‌برند.

 کره‌های 150 هزار تومانی

مسعود نواده‌بابالی مدیرعامل یک شرکت تولیدی درباره ظرفیت کارخانه‌های لبنی برای تامین بازار داخلی گفت: تا سال گذشته نیمی از بازار داخلی از طریق واردات تامین می‌شد که با توجه به افزایش نرخ ارز واردات دیگر به صرفه نیست. کارخانه‌های لبنی کشور هم ظرفیت و پتانسیل تولید و تامین نیاز بازار کشور را دارند و مشکلی در این خصوص وجود ندارد.

او ادامه داد: اما متاسفانه هنوز مقداری کره وارداتی در انبارهای گمرک باقی‌مانده که دولت ارز آن را تامین نکرده است و باید با ارز آزاد ترخیص شوند. آن هم درحالی‌که بازار داخلی توسط کارخانه‌ها تامین می‌شوند و عملا نیاز به کره وارداتی احساس نمی‌شود. دولت طبق قولی که داده بود عمل نکرد و ارز واردکنندگان را نپرداخت. واردکنندگان دو پیشنهاد به دولت دادند: یک عرضه با نرخ ارز آزاد در بازار داخلی که قیمت هرکیلوی آن حول‌وحوش 150 هزار تومان تمام می‌شود و دو، بسته بندی و عرضه آن به بازار عراق اما هنوز دولت هیچ پاسخی نداده است.

این فعال اقتصادی گفت: برخی از محصولات لوکس لبنی مشمول قیمت‌گذاری دولتی نمی‌شوند و تولیدکنندگان با توجه به قیمت تمام شده محصول را به بازار عرضه می‌کنند. دولت اجازه نمی‌دهد که حداقل کره‌های وارداتی را در قالب کره‌های طعم‌دار و لوکس به بازار عرضه کنیم. پس از شروع کارخانه‌های داخلی به تامین بازار کشور، کره 100 گرمی به 8 هزار تومان رسید. هزینه‌های تولید آن‌قدر بالا است که حتی این مبلغ برای تولیدکنندگان به صرفه نیست و باید به 12 هزار تومان برسد. صنعت دامداری کشور پتانسیل تولید روزانه 35 هزار تن شیر خام دارد و الان با ظرفیت 25 هزار تن کار می‌کند. نه در تامین مواد اولیه مشکل داریم و نه در تجهیزات تولید کره. اگر قیمت کره به نرخ 12 هزار تومان نزدیک شود هم کارخانه‌دار سود می‌کند و هم دامدار. اما متاسفانه درحال‌حاضر هر کدام از این حلقه‌ها گرفتار مشکلات زیادی هستند.  تولیدکنندگان به خواسته خود، یعنی خارج شدن کره از قیمت‌گذاری تثبیتی و دولتی رسیدند، اما موضوع قابل تامل قدرت پایین جیب مصرف‌کننده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران تورم نقطه‌به‌تقطه آبان ماه 4/ 46 درصد بوده است، به بیانی دیگر هزینه‌های خانواده‌های ایرانی در آبان ماه 46 درصد بیشتر از مدت مشابه در سال گذشته است. کره درحالی از قیمت‌گذاری تثبیتی بیرون آمده که تورم ماه به ماه فاصله جیب مردم تا قیمت‌ها را افزایش می‌دهد، آن هم در شرایطی که به گفته مرکز آمار ایران تورم گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در آبان‌ماه 13 درصد بوده است.