وقتی هورمون ها خطرناک می شوند

سیستم غدد درون ریز در بدن انسان شبکه فیزیولوژیکی بسیار مهمی است که از غدد و رگ های خونی تشکیل شده است که فرستاده های شیمیایی تولید و منتقل می کنند که هورمون نامیده می شوند. این هورمون ها برای تنظیم عملکرد بافت ها، رشد، متابولیسم و وضعیت روانی لازم و ضروری هستند. با دانستن این، راحت تر میتوان پی به قابلیت تخریبی آن روی بدن برد. به همین دلیل است که این روزها دانشمندان شدیداً نگران مواد شیمیایی موجود در محصولات بهداشتی و آرایشی هستند که “اخلال گران درون ریز” نام دارند.

 وجود این مواد اخلال گر درون ریز در شامپوها، خمیردندان ها، صابون های آنتی باکتریال، محصولات آرایشی و متعاقباً جوی های آب نیست که بحث برمی انگیزد. بلکه بحث اینجاست که آیا میزان مواجهه ما با این مواد آنقدر بالا هست که ایجاد مشکل کند یا نه.

تحقیقات زیادی اثرات بیولوژیکی مختلفی را از این اخلال گران درون ریز بر روی حیوانات  شناخته اند اما اینکه این اطلاعات را می توانند به انسانها هم بسط بدهند یا نه یکی از داغ ترین بحث های جامعه علمی امروز است. اما چه کسی راست می گوید و آیا ما خودمان را در معرض مشکلات زیادی قرار می دهیم تا فقط موقع لبخند زدن دندانهایمان برق بزنند یا دست هایی عاری از باکتری داشته باشیم؟

اخلالگران درون ریز موادی خارجی هستند که نه تنها مثل هورمون هایی عمل می کنند که در سیستم غدد درون زیر یافت می شود، بلکه عملکرد فیزیولوژیکی طبیعی آنها را هم بر هم می زنند. موسسه ملی سلامت محیط لیستی از مواد شیمیایی مشکوک در این گروه را معرفی می کنند. معروفترین اخلاگران درون ریز عبارتند از: دی اتیل استیل بسترول، دیوکسین و مواد شبه دیوکسین، PCB ها، و DDT. براساس تحقیقات حیوانی، برخی دیگر از این مواد شامل بیسفنول A و انواع مختلف آفت کش ها و نرم کننده ها می شود.

بسیاری از دانشمندان ادعا می کنند که حتی مواجهه خفیف با این مواد کافی است تا فرایند های هورمونی بدن دچار اختلال شود. این مسئله می تواند منجر به سرطان، ناتوانی جنسی، و ایجاد ناهنجاری شود. آنها ادعای خود را با جلب کردن توجه ما به این واقعیت که هورمون های درون ریز به طور طبیعی در نقاط بسیار کوچکی از بدن ایجاد می شوند توجیه می کنند، پس فقط نیاز به مقدار بسیار کمی از این اخلالگران است تا تاثیر منفی خود را روی بدن باقی بگذارند. اگر نظریه آنها درست باشد، اخلالگران درون ریز فعال از نظر هورمونی بسیار تواناتر از سایر انواع مواد سمی هستند.

یک ترکیب آنتی باکتریایی خاص که تری کلوکاربان نام دارد (که با TCC هم شناخته می شود) و برای تقویت کارایی صابون های حمام و سایر محصولات به کار می رود سالهاست که به طور دقیق مورد مطالعه محققان قرار گرفته است. در تحقیقی که در دانشگاه کالیفرنیا دیویس انجام گرفت و در دسامبر 2007 به چاپ رسید مشخص شد که صابون های حاوی تری کلوکاربان فعالیت هورمونی را در موش های آزمایشگاهی و سلول های انسانی در آزمایشگاه دگرگون می کند.

دراین تحقیق، محققان مکانیزمی را معرفی کردند که در آن اخلالگران درون ریز به طرقی که قبلاً گزارش نشده بود، با هورمون های درون ریز فعل و انفعال میکنند. این محققان متوجه شدند که تری کلوکاربان تولید ژن را که به طور طبیعی با تستوسترون تنظیم می شود، افزایش میدهد و همین باعث بزرگ شدن غده پروستات در موش های ازمایشگاهی شد. این یک یافته تحقیقاتی بسیار جدید است و سابقاً تصور می شد که این موارد فقط فعالیت هورمونی را کاهش می دهند یا متوقف می کنند.

تری کلوکرابان و سایر مواد فعال از نظر هورمونی به طرز نگران کننده ای همه جا موجود هستند. تقریباً در همه محصولات روزمره مثل شوینده های بدن، صابون ها، پاک کننده، لوسیون ها، و پودرهای رختشویی یافت می شوند. NIEHS اینطور گزارش می کند که این مواد درست مانند محصولات بهداشتی در بطری های پلاستیکی، کنسروهای آهنی غذا، شوینده ها، موادغذایی، اسباب بازی ها، مواد آرایشی، و آفت کش های خانگی وجود دارند.

یکی از نویسندگان تحقیقی که در بالا به آن اشاره شد تصور می کند که مواجهه مداوم با این مواد ممکن است منجر به ناتوانی ها و مشکلات جنسی نیز شود. اما متذکر می شود که برای هرگونه نتیجه گیری نیاز به تحقیقات بیشتر است.

مواد متداول دیگری هم در صابون های آنتی باکتریال هستند که نه تنها برای مصرف کننده مشکلاتی به همراه دارد بلکه برای محیط هم مضر است. تریکلوسان یکی از متداولترین مواد ضدعفونی کننده است که در صابون های آنتی باکتریال یافت می شود و گفته می شود که با قرارگیری در معرض نورخورشید دیوکسین تولید می کند. بااینکه ادعا می شود که این دیوکسین بسیار کم و از نوع خوش خیم است اما محققان عقیده دارند که این ماده نتیجتا! وارد فاضلاب می شود که بعد کلر به آن زده می شود. این ماده در کنار کلر به نوعی بسیار سمی تر از دیوکسین تبدیل می شود.

بعد از اینکه تریکلوسان کلردار شده از فاضلاب بیرون می آید، نور خورشید سمی بودن آن را دوچندان می کند. چنین فرایندی دیوکسینی بسیار سمی در محیط ایجاد می کند. پس ناپدید شدن آلاینده ای مثل تری کلوسان به این معنا نیست که خطری برای محیط از بین رفته است چون ممکن است به خطر دیگری تبدیل شده باشد.

این واقعیت که چنین واکنش های زنجیره ای پیچیده و طولانی مدتی سرانجام دیوکسین تولید میکند نشان میدهد که چقدر سخت می توانیم مراقب این مواد شیمیایی خطرناک باشیم.

مشکلات و عوارضی که برخی محصولات خاص برای انسانها به همراه داشته اند این احتمال را به دنبال دارد که به زودی از طرف دولت اخطاری به تولیدکننده های صابون داده شود. مسئله مهم این است که اثرات مخرب و زیان بار مقدار زیاد از این اخلالگران سیستم درون ریز بر روی انسانها غیر قابل انکار است.