عفونت‌های ویروسی دهان و دندان

دکتر سارا کاشانچی؛ دندانپزشک عضو مرکز تحقیقات علوم دندانپزشکی

ژنژیو استوماتیت هرپتیک حاد

بیماری است که توسط ویروس herpes simplex به وجود می‌آید و اکثر اوقات در سنین 3-1 سالگی تظاهر می‌کند. بی‌اشتهایی از علایم آن است. ظرف 24 ساعت دهان زخم و دردناک می‌شود. دمای بدن بالا رفته و غدد لنفاوی تحت فکی متورم و حساس می‌شوند.

ورودی لثه و مخاط دهان مخصوصا زیر زبان وروم کام سخت و نرم وزیکول‌هایی به قطر 3-4 میلی‌متر تشکیل می‌شوند. خیلی زود وزیکول‌ها ترکیده، زخم کم‌عمق و دردناکی از خود باقی می‌گذارند. مارجین‌های لثه ملتهب می‌شوند. این ضایعات در عرض 10 روز خودبه‌خود بهبود می‌یابند.

درمان

1-‌ به والدین بیمار اطمینان بدهید که بیماری خود به خود بهبود می‌یابد. توصیه کنید که از غذای نرم و سرد به جای غذای گرم استفاده کند و مایعات زیاد مصرف نماید.

2-‌ هر چند به درمان بیشتر نیازی ندارد، اما ممکن است یک یا چند روش زیر به کار رود.

الف: استعمال موضعی در زخم‌ها

(1)‌ پماد Idoxuridine: حاوی 1/0 درصد Idoxuridine، که ماده ضد ویروسی موثر در مقابل هرپس سمپلکس است.

(2) Carboxy methyl cellulose به صورت خمیر ژلاتین (orabase): خمیری است که به غشاء مخاطی دهان چسبیده و با پوشاندن زخم درد را تسکین می‌دهد.

(3)‌ خمیر دندان (Bonjela choline salicylate و «Teejel»): حاوی ماده ضد درد و ضدالتهاب در ماده زمینه‌ای (Base) است که به مخاط دهان می‌چسبند. این ترکیبات باید با دقت چند بار در روز به‌وسیله پنبه به کار برده شوند. این کار به نظر بسیاری والدین دشوار یا غیرممکن است.

ب:‌ دهان‌شویه

دهان‌شویه تتراسیکلین (Tetracycline mirtune) حاوی 125 میلی‌گرم تتراسیکلین کلراید در 5 میلی‌لیتراست. این محلول باید چند بار در روز و هر بار 3-2 دقیقه در دهان نگه داشته شود. اطفال قادر به چنین کاری نیستند.

عفونت‌های باکتریال ژنژیویت نکروتیک اولسراتیو حاد (A.N.U.G)

A.N.U.G در ارتباط با باسیل فوزیفورم Borrelia uincendii است. این بیماری در بچه‌های زیر 16 سال (به‌جز کودکان کشورهای عقب‌افتاده) نادر است. در بیشتر موارد التهاب لثه‌ای حاد در بچه‌ها توسط ویروس herpes simplex ایجاد می‌شود. A.N.U.G در اوایل بلوغ شایع‌تر است و تعدادی از عوامل مستعدکننده A.N.U.G مورد توجه قرار گرفته‌اند که شامل فشارهای روحی، تحریکات موضعی به سبب بهداشت ضعیف دندان، جرم یا لبه‌های ناصاف پرکردگی‌ها است. بیماری با تخریب سریع پاپی بین دندانی و تشکیل زخم‌های خاکستری رنگی که به بیرون سر باز کرده مشخص می‌شود. این وضعیت ممکن است محدود به یک پاپی باشد اما در موارد شدید علاوه بر پاپی هر دو ناحیه لثه آزاد و چسبنده مبتلا می‌شود و ممکن است با بوی بد دهان مشخص شوند.

درمان

1-‌ در صورت امکان بدون ایجاد درد، جرم و Debnis را از لبه‌های لثه به آرامی به‌وسیله جرم‌گیری (Scaling) بردارید و با محلول پراکسیدهیدروژن شست‌وشو دهید.

2-‌ قرص‌ Metronidazole یک قرص mg200 را سه بار در روز به مدت سه روز تجویز نمایید. metronidazole مخصوصا در مقابل میکروب‌های بی‌هوازی عمل کرده و از طرف دیگر فلور معمولی دهان را به هم نمی‌زند. اگرچه metronidazole در انگلستان زیاد مصرف می‌شود با این وجود پنی‌سیلین هم در معالجه A.N.U.G با آن برابری می‌کنند.

پنی‌سیلین ممکن است در کودکان کوچک، عقب‌افتاده که از خوردن قرص خودداری می‌کنند به صورت شربت تجویز شود. شربت پنی‌سیلین (B.P.C) که حاوی 250 میلی‌گرم Phenoxymethyl Penicillin در 5 میلی‌لیتر است. مقدار تجویز آن 5 میلی‌لیتر هر 6 ساعت به مدت 5 روز است.

metronidazoleعموما به سبب عدم ایجاد انواع باکتری‌های مقاوم به پنی‌سیلین ترجیح داده می‌شود.

3-‌ پس از یک هفته وقتی که مرحله حاد برطرف شد اقدام به جرم‌گیری کرده و برای افزایش سرعت کار از دستگاه اولتراسونیک استفاده کنید.

4-‌ به بیمار دستورهای کامل بهداشت دهان بدهید. برای جلوگیری از عود آن نیاز به بهداشت دهان در حد استاندارد و قابل قبول است.

Herpes labialis

به دنبال عفونت تب‌خالی اولیه، در بدن بین ویروس و آنتی‌بادی‌ها تعادلی برقرار می شود. اگر این تعادل توسط سرماخوردگی، تب یا عوامل دیگر بهم بخورد ضایعات ثانویه ظاهر می‌شوند که به صورت وزیکول‌های کوچک در اطراف ورمیلیون لب تشکیل می‌شوند.

بعد وزیکول‌های بزرگ‌شده، ترکیده به وسیله پوسته خشکی پوشانده می‌شود و بدون ایجاد اسکار)جای زخم) ظرف 10 روز التیام می‌یابند.

درمان

اگرچه این زخم‌ها خودبه‌خود بهبود می‌یابند، معهذا به کار بردن پماد آسیکوویر هنگامی که تازه وزیکول‌ها تشکیل شده‌اند مفید خواهد بود.

Herpangina

هرپانژینا توسط ویروس کوکساکی گروه A به وجود می‌آید. این بیماری در نوزادان و اطفال با تب و گلودرد ظاهر می‌شود. بچه 5-3 روز بیمار است.وزیکول‌ها شبیه وزیکول‌های تب‌خال اولیه در گلو و روی کام نرم ظاهر شده، می‌ترکند و به زخم‌های کوچک تبدیل می‌شوند.

هرچند پراکندگی وزیکول‌ها در اینجا با هرپس متفاوت است، اساسا وزیکول‌ها محدود به گلو هستند و لثه مبتلا نمی‌شود. بهبودی سریعا ظرف 4-3 روز صورت می‌گیرد.

درمان

معالجه خاصی به جز اطمینان دادن به والدین و تجویز غذای نرم با مایعات کافی ضرورت ندارد.

بیماری دست- پا- دهان

این بیماری توسط یک نوع از ویروس کوکساکی- A ایجاد می‌شود و عموما بچه‌های دبستانی را مبتلا می‌کند. هر چند بچه ممکن است احساس ناخوشی نکند ولی ممکن است مختصری تب داشته باشد. شکایت اصلی بیمار وجود دانه‌های سرخی روی دست و پاهاست.

در دهان زخم‌های کوچک پراکنده روی مخاط دهان وجود دارند، ولیکن وزیکولی وجود ندارد، لثه گرفتار نیست. جوش‌ها و زخم‌های دهان ظرف یک هفته ناپدید می‌شوند.

درمان

نیازی به درمان نیست، ولی اگر زخم‌ها دردناکند ممکن است با خمیر ژلاتین Carboxymethyl Cellulose یا خمیردندان helene salicylate درمان شوند.