احسانه طاهری : کارشناس ارشد تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : کلیهها با فیلتراسیون مداوم خون به حفظ تعادل آب و الکترولیتها در بدن کمک میکنند. بهطورمعمول، کلیهها روزانه 1800 لیتر خون را فیلتر میکنند که به غیر از 5/1 لیتر دفع ادراری، مابقیان باز جذب و وارد جریان خون میشود. بیماریهای کلیوی به 4 دسته زیر تقسیمبندی میشوند که عبارتند از: 1) سنگهای کلیوی 2) آسیبهای کلیوی 3) بیماریهای مزمن کلیوی 4)ESRD.
در ادامه به ذکر مختصری از توصیههای تغذیهای در بیماران مبتلا به سنگهای کلیوی میپردازیم...
بیشتربخوانید:
مصرف مایعات و نوشابهها
- در افرادی که عادت به مصرف چای دارندٌ؛ توصیه میشود که در طول روز از حدود 2 لیوان چای کمرنگ همراه با شیر استفاده کنند.
- از مصرف نوشابههای معمولی و کولاها که حاوی اسید فسفریک هستند باید اجتناب شود. نوشابههای گازدار و کافئیندار نیز باعث افزایش دفع کلسیم در ادرار شده که احتمال تشکیل سنگهای کلسیمی را افزایش میدهد و نباید مورد استفاده قرار گیرد. از سایر دمکردههای گیاهی که در مقایسه با چای دارای اگزالات کمتری هستند نیز میتوان بهعنوان جایگزین چای استفاده کرد.
انواع سنگهای کلیوی
سنگهای کلیوی به انواع زیر طبقهبندی میشوند. سنگهای کلسیمی، سنگهای اسید اوریکی، سنگهای سیستئینی و سنگهای استرویتی. بنابراین پیش از هر اقدام یا تغییر در رژیم غذایی باید بدانیم که نوع سنگ کلیوی در افراد مبتلا به آن از چه نوعی است. هر چند توصیههای تغذیهای کلی در مورد پیشگیری و درمان سنگهای کلیوی وجود دارد. در تمام انواع سنگهای کلیوی توصیه میشود تا دریافت مایعات به بیش از 5/2 لیتر در روز افزایش یابد. این امر سبب میشود که از تشکیل هستههای سنگ کلیوی جلوگیری شود. این میزان مایعات باید در مقادیر 250 میلیلیتری در طول روز و در بین وعدههای غذایی، در هنگام خواب و یک نوبت 250 میلیلیتری هم در طول زمان خواب شبانه تقسیمبندی شود. توصیه میشود که بیش از نیمی از کل این مایعات دریافتی، به شکل آب باشد. باید توجه داشته باشید که چای، نوشابهها، سوپها، میوهها و آبمیوهها و آب موجود در مواد غذایی در تأمین آب مورد نیاز بدن نقش دارند.
بیشتربخوانید:
استفاده از سبزیجات
- برخی مواد غذایی مانند ریواس، اسفناج، توتفرنگی، شکلات، سبوس گندم، فرآوردههای غلات کامل، آجیلها شامل بادام و بادامزمینی و گردو، چغندر و چای (سبز و سیاه) باعث افزایش دفع اگزالات در ادرار میشوند. بنابراین مصرف این مواد غذایی در افراد مبتلا به سنگهای اگزالاتی باید محدود شود.
مصرف پروتئینها
پروتئینهای حیوانی که در گوشت قرمز، ماهی، ماکیان و تمام انواع پنیرها یافت میشود؛ اصطلاحاً مواد غذایی با خاکستر اسیدی؛ هستند یعنی سبب اسیدی شدن ادرار میشوند که این حالت احتمال تشکیل سنگهای اسید اوریکی و سنگهای اگزالات کلسیمی را افزایش میدهد. بنابراین توصیه میشود که میزان مصرف پروتئینهای حیوانی کاهش یابد.
توصیههایی برای مصرف کلسیم
- در مورد مصرف کلسیم توصیه میشود که حتی در بیماران مبتلا به سنگهای کلسیمی، میزان مصرف کلسیم در حد مقادیر توصیهشده برای افراد سالم باشد و نیازی به محدودیت شدید میزان دریافت کلسیم نیست. از سوی دیگر این بدین معنی نیست که میزان دریافت کلسیم میتواند به هر میزان و بدون کنترل باشد. بنابراین افراد زیر 50 سال باید در طول روز از 1000 میلیگرم و در افراد بالای 50 سال از 1200 میلیگرم کلسیم در روز استفاده نمایند. همچنین باید سعی شود که مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم به حداقل وعده و یا بیشتر در طول روز تقسیم شود تا بهطور میانگین میزان کلسیم ادراری کمتر از 150 میلیگرم در روز باشد.- در بیمارانی که مبتلا به سنگهای اسید اوریکی هستند میزان مصرف پورینهای غذایی باید کاهش یابد. منابع غذایی غنی از پورین عبارت از پروتئینهای حیوانی موجود در گوشت قرمز، دل و جگر و قلوه، گوشت ماکیان، ماهیها و عصاره گوشت هستند که باید از آنها اجتناب کرد.
استفاده از آب لیموترش
سیترات: به طور طبیعی غلظت سیترات ادراری باید بیشتر از 640 میلیگرم در روز باشد. افزایش غلظت ادراری سیترات باعث میشود که سیترات با کلسیم باند شود و احتمال تشکیل سنگهای کلسیمی کاهش یابد. مصرف لیموناد تهیهشده از آبلیمو بهعنوان یکی از منابع تأمینکننده سیترات در پیشگیری از تشکیل سنگهای کلیوی نقش دارد.
توصیههایی برای مصرف ویتامین C
- اسید اسکوربیک یا ویتامین C: یکی از پیش سازهای اگزالات در بدن است. بهطورکلی، اگزالات از دو منبع تأمین میشود: یکی از راه دریافت مواد غذایی حاوی اگزالات و دیگر ساخت اگزالات بهطور داخلی در بدن که ویتامین C یکی از پیش سازهای اگزالات در بدن است. توصیه میشود که مصرف ویتامین C در بیماران مبتلا به سنگهای اگزالاتی از حداکثر 500 میلیلیتر در روز تجاوز نکند.
مصرف سدیم و مشکلات آن
- در افرادی که مبتلا به سنگهای کلیوی هستند، اغلب میزان مصرف سدیم بیشتر و میزان مصرف پتاسیم کمتر از مقادیر توصیه شده است. افزایش مصرف میوهها و سبزیها بهعنوان منابع غذایی پتاسیم میتواند خطر تشکیل سنگهای کلیوی را کاهش دهد. البته باید توجه داشت که انواعی از میوهها و سبزیها باید انتخاب شوند که محتوای اگزالات پایینی داشته باشند.
- سدیم: ارتباط مستقیمی میان دفع سدیم در ادرار 24 ساعته و افزایش دفع ادراری کلسیم وجود دارد. این بدان معناست که هر چه میزان سدیم دفعی در ادرار بیشتر باشد، دفع ادراری کلسیم افزایش مییابد که احتمال تشکیل سنگهای کلسیمی را افزایش میدهد. به همین دلیل خطر ابتلا به سنگ کلیه در بیماران مبتلا به فشارخون بالا بیشتر از افرادی است که فشارخون طبیعی یا کنترلشده دارند. مصرف سدیم در روز باید به کمتر از 2300 میلیگرم در روز برسد که معادل با گرم یا نصف قاشق چایخوری نمک طعام است.
بیشتربخوانید: