فرادید؛ یرواند آبراهامیان استاد ایرانی‌الاصلِ تاریخ در کالج باروکِ دانشگاه شهر نیویورک است. آبراهامیان در این کتاب به تحلیل تأثیرات متقابل سازمان‌های سیاسی و نیرو‌های اجتماعی ایران از سده‌ی نوزدهم میلادی تا انقلاب اسلامی 1357 می‌پردازد. نیرو‌های اجتماعی را به «گروه‌های قومی» و «طبقات اجتماعی» تقسیم می‌کند و با توجه به دستاورد‌های جامعه‌شناسان تأثیرات نظام‌های سیاسی بر نظام‌های اجتماعی را بررسی می‌کند.
به گزارش فرادید، تحولات سیاسی و اجتماعی ایران از دوران مشروطه به بعد، از جمله مسائلی است که توسط کثیری از پژوهشگران داخلی و خارجی، از زوایای گوناگون، مورد بررسی واقع شده است. در این راستا یرواند آبراهامیان نیز در کتاب خویش تحت عنوان «ایران بین دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی» به بررسی این دوره از حیات سیاسی و اجتماعی مردم ایران پرداخته است.
او در پیشگفتار کتاب، آن را چنین معرفی می‌کند: «اثر حاضر به تحلیل مبانی اجتماعی سیاست در ایران با تأکید بر چگونگی تحول تدریجی شکل آن به واسطه توسعه اجتماعی- اقتصادی، از اوان انقلاب مشروطه در اواخر قرن سیزدهم تا پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 پرداخته است.»
البته اینکه نویسنده تا چه حد توانسته است به تحلیل تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در این برهه بپردازد، مسئله‌ای است که در یک نگاه نقادانه به کتاب حاضر، می‌توان بدان پاسخ گفت.
آبراهامیان کتاب خویش را در سه بخش کلی تحت عناوین: «زمینه تاریخی»، «سیاست برخورد‌های اجتماعی» و «ایران معاصر» تدوین کرده است که تلاش خواهیم کرد با مروری بر این بخش ها، به بررسی محتوای آن‌ها بپردازیم.
نویسنده در نخستین بخش از این کتاب، با نقب زدن به زیرساخت‌های جامعه ایران در قرن سیزدهم، تلاش می‌کند تا مقدمه‌ای تحلیلی برای پاسخ گویی به دلایل وقوع تحولات بعدی در این جامعه فراهم آورد، اما در همین ابتدا، مشاهده برخی مطالب غیرمنطبق بر واقعیات تاریخی، خواننده را به تأمل وا می‌دارد.
آبراهامیان کارش را با تبیین ساختار اجتماعی سیاسی دوره‌ی قاجار و علل و پیامد‌های انقلاب مشروطیت آغاز می‌کند، با بررسی دوره‌ی رضاشاه و سقوط او و سال‌های بحرانی شهریور 20 تا مرداد 1332 ادامه می‌دهد و بر این دوره، به‌ویژه تأثیر و تأثر‌های نیرو‌های سیاسی، تأکید می‌کند، سال‌های پس از کودتا را تا آستانه‌ی انقلاب اسلامی به انگیزه‌ی ریشه‌یابی علل وقوع انقلاب و نیرو‌های مؤثر در آن از نظر می‌گذراند و اهم حوادث و نیرو‌های سیاسی و اجتماعیِ مؤثر این دوره را تجزیه و تحلیل می‌کند و این‌گونه نتیجه می‌گیرد که علت وقوع انقلاب توسعه‌ی ناهمگونی بود که رژیم محمدرضاشاه، خواه ناخواه، درپیش گرفته بود.
آبراهامیان با بررسی نقش مهم اسلام و مذهب در پیروزی انقلاب بررسی‌اش را به پایان می‌برد. بی‌گمان ایران بین دو انقلاب کتابی منحصر به‌فرد در بررسی تاریخ هفتادساله‌ی ایران است.
در این کتاب پروفسور آبراهامیان با تاکید بر انقلاب مشروطه، سیاست‌های سال‌های 1941 تا 1953، حزب توده و انقلاب اسلامی، تاریخی سودمند از ایران نوشته است او در نوشتن این کتاب از منابع مختلفی استفاده کرده است از جمله استفاه‌ی گسترده از گزارش‌های سفیر انگلستان و بحث‌های مجلس و روزنامه‌های مختلفی که در آن دوران چاپ می‌شده است که نتیجه‌ی آن اثری غنی در جزییات و دارای نقل قول‌هایی عمیق است در حقیقت این اثر را می‌توان سه کتاب نامید که در یک کتاب جمع شده اند بخش اول آن تاریخ ایران از مشروطه تا سقوط مصدق است بخش دوم آن مطالعه‌ی حزب توده است و بخش سوم آن مطالعه و توصیف اتفاقاتی است که منجر به انقلاب اسلامی میشود و همچنین به بررسی نیرو‌های اجتماعی که درگیر حرکت انقلابی شده اند و اتفاقات اساسی که راه انقلاب را هموار کردند می‌پردازد.
آبراهامیان به بررسی تأثیر تحولات اقتصادی - اجتماعی بر ساختار سیاسی، به ویژه در زمان سلطنت رضا شاه و محمد رضا شاه می‌پردازد و به اهمیت حزب توده و شکست رژیم شاه از سال 1953 تا 1978 توجه ویژه‌ای می‌اندازد.
قسمت‌هایی از کتاب ایران بین دو انقلاب
شاه هر کاری بخواهد می‌تواند انجام دهد، سخنش قانون است. این ضرب المثل که: «قانون ماد‌ها و پارس تغییرناپذیر است» صرفا سخنان قدیمی زائدی درباره حکومت خودسرانه بوده است. شاه همه وزیران را منصوب می‌کند و می‌تواند وزرا، صاحب منصبان، ماموران و قاضیان را برکنار کند. زندگی و مرگ همه افراد خانواده شاه در دست اوست و هیچ کدام از ماموران لشکری و کشوری که در خدمت شاه اند، از این قانون مستثنا نیستند. افرادی که مورد بی مهری واقع شده اند یا معدوم می‌شوند، اموالشان به سلطان می‌رسد و حق سلب حیات در هر حال فقط در اختیار اوست.
اما وی می‌تواند این حق را به کارگزاران یا نواب خود واگذار کند. همه اموالی که قبلا به وسیله مقام سلطنت تفویض و یا خریداری نشده باشد و در واقع هر گونه مالی که اثبات حق قانونی نسبت به آن مقدور نباشد به او تعلق دارد، وی می‌تواند آن مال را به هرکه دلخواه اوست انتقال دهد.
همه حقوق و امتیازات، مانند خدمات عمومی، استخراج معادن، کشیدن خطوط تلگراف، ساختن جاده، راه آهن، تراموا و... و حق بهره برداری از همه منابع کشور متعلق به اوست. سه قوه حکومت یعنی مقننه، قضائیه و مجریه در وجود او متمرکز است و هیچ گونه قید و الزامی نمی‌توان بر شاه تحمیل کرد.
درباره نویسنده
یرواند آبراهامیان (متولد 1319 در تهران) تاریخ نگار ارمنی-آمریکایی زاده ایران است. وی در سال 1329 به بریتانیا مهاجرت نمود و در سال 1342 درجۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه آکسفورد دریافت کرد.
آبراهامیان پس از مهاجرت به آمریکا موفق به گرفتن دکترای خود، در سال 1348 از دانشگاه کلمبیا شد.
او در دانشگاه‌های پرینستون و آکسفورد به تدریس «تاریخ ایران» پرداخت و هم اکنون در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک (CUNY) به تدریس تاریخ جهان و خاورمیانه مشغول است.
آبراهامیان در مقوله «تاریخ ایران معاصر»، از برجسته‌ترین تاریخ نگاران محسوب میشود.
