این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان و جیحون بایراموف وزرای امور خارجه ایران و جمهوری آذربایجان سه‌شنبه شب در یک تماس تلفنی درباره تحولات در روابط دو جانبه صحبت و از یکدیگر برای سفر به تهران و باکو دعوت کردند.در این مکالمه حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران بار دیگر تاکید کرد: «توقع ایران این است که مشکل تردد ترانزیتی کامیون‌ها مرتفع شود.» به گزارش خبرگزاری فارس، حسین امیرعبداللهیان در ادامه گفت: « ایران و جمهوری آذربایجان دشمنانی دارند و طرفین نباید به دشمنان فرصت اخلال در مناسبات بین دو کشور را بدهند و نگرانی‌ها را باید از طریق گفت‌وگو و همکاری حل و فصل کنند.»بر اساس این گزارش، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز وعده داد که آزادی دو راننده کامیون ایرانی را پیگیری می‌کند.
به دنبال روابط دوستانه با همسایگان هستیم
در همین حال الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی «ریپابلیکا» بار دیگر ضمن تکرار برخی ادعاها علیه ایران گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند چیزی را به ما تحمیل کند. ما خواهان روابط دوستانه با تمامی کشورها هستیم و در وهله اول به دنبال روابط دوستانه با همسایگان خود هستیم. در بسیاری از مناسبات درباره اولویت‌های سیاست خارجی آذربایجان حرف زده‌ام و این حرف‌ها منتشر شده است. من گفته‌ام که اولویت ما روابط با کشورهای همسایه و ایران است و در دولت قبلی ایران، ما برای هشت سال کار کردیم و توانستیم روابط خود را به بالاترین حد ممکن ارتقا دهیم.» به گزارش خبرگزاری فارس، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان سپس در توصیف روابط تهران و باکو گفت: «روابط ما در حقیقت نماد دوستی و همسایگی خوب بود. وقتی دولت جدید ایران و رئیس‌جمهور جدید انتخاب شد، چه کار کردیم؟ هیات بزرگی به ریاست معاون نخست‌وزیر خود را به مراسم تحلیف وی فرستادیم و این هیات، پیام دوستی مرا مستقیماً به رئیس‌جمهور ایران ارائه داد.»
تنش کم سابقه
پیشتر دولت آذربایجان دو راننده ایرانی را به اتهام «عبور غیرقانونی از مرز» و ورود از ارمنستان به آذربایجان بازداشت کرد. اقدامی که جرقه تنش‌های اخیر بین ایران و آذربایجان را زد و اکنون ایران خواهان آزادی فوری این رانندگان است.بعد از این اتفاق، ایران و جمهوری آذربایجان در هفته‌های اخیر تنش لفظی کم سابقه‌ای با هم داشتند؛ به طوری که کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران در 13 مهر در سخنانی گفت: «بدون شک رژیم صهیونیستی بدون توقع در آذربایجان لانه نکرده است و هدف‌های شومی را در سر می‌پروراند که آتش جنگ را در منطقه به دلیل اشتباه استراتژیک دولت فعلی شعله‌ور کند.» پس از آن نیز ارتش ایران در نزدیکی مرزهای شمالی کشور دست به یک مانور زد.این مانور ایران پس از آن صورت گرفت که ترکیه و جمهوری آذربایجان رزمایشی را به نام «سه برادر» که پاکستان نیز در آن شرکت کرده بود، برگزار کردند. دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان پس از مانور ایران باز دست به مانور مشترک دیگری با نام «برادری خلل‌ناپذیر»در منطقه نخجوان آذربایجان که هم‌مرز با ایران است زدند.در جریان جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان، باکو توانست مناطق اشغالی خود را از ارمنستان پس بگیرد. به این‌ترتیب بخشی از جاده گوریس قاپان (گوروش قافان) که مسیر اصلی ترانزیت و انتقال بار کامیون‌های ایرانی به ارمنستان است در پی توافق آتش‌بس در کنترل جمهوری آذربایجان قرار گرفت. بعدتر باکو اعلام کرد که از کامیون‌ها و تریلی‌هایی که از ایران از مسیر 21 کیلومتری جاده گوریس- قاپان عبور می‌کنند، مالیات جاده و هزینه حمل و نقل بین‌المللی می‌گیرد. تا چند ماه پیش، این جاده به طورکامل در کنترل ارمنستان بود و تردد کامیون‌های ایرانی در آن بدون هیچ محدودیتی انجام می‌شد.علاوه بر مسیر حرکت ترانزیتی کامیون‌ها، مشکل دیگری که بارها از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران به آن اشاره شده این است که اسرائیل در همکاری نظامی با جمهوری آذربایجان به نزدیکی مرزهای ایران آمده و این در حالی است که تهران حضور فیزیکی رژیم اسرائیل در مرزهای شمالی‌اش را تحمل نمی‌کند.در این خصوص مقام‌های جمهوری اسلامی از جمله حسین امیرعبداللهیان، باکو را متهم کرده‌اند که به اسرائیل اجازه داده در مرزهای ایران با جمهوری آذربایجان «اقدامات تحریک‌آمیز » انجام دهد و هشدار داده‌اند که این فعالیت‌ها و تلاش برای «تغییر ژئوپلیتیک منطقه و مرزها»را تحمل نخواهند کرد.هرچند رئیس‌جمهوری آذربایجان و برخی دیگر از مقامات این کشور این اظهارات را رد کرده‌اند و می‌گویند که نیروهای اسرائیل در نزدیکی مرزها حضور ندارند.پیشتر الهام علی‌اف رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان طی یک سخنرانی در شهر جبریل واقع در نزدیکی مرز ایران مدعی شد که اظهارات مقامات ایرانی مبنی بر حضور فعال نیروهای رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرزهای آذربایجان با ایران اتهاماتی بی‌اساس است و ایران باید برای آن شواهد ارائه کند.
تلاش برای کاهش اختلافات
حال ظاهرا با وجود مناقشات چند هفته گذشته، ایران در قامت برادر بزرگ‌تر جمهوری آذربایجان سعی در کم کردن دامنه‌های این تنش دارد که این مساله را می‌توان از صحبت‌های روز گذشته امیرعبداللهیان با همتای آذری خود و نیز صحبت‌های روز سه‌شنبه سعید خطیب‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی برداشت کرد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز سه‌شنبه در سخنانی ضمن بیان برخی گله‌مندی‌ها از جمهوری آذربایجان درباره حضور رژیم صهیونیستی در خاک این کشور یا برخورد با رانندگان ترانزیت ایرانی تاکید کرد که تهران و باکو «روابطی خوب و چندلایه» دارند. همچنین خطیب‌زاده از نقش برخی طرف‌های سوم برای ایجاد تنش در روابط ایران با همسایه شمالی آن سخن گفت. وی با تاکید مجدد براین موضوع که روابط ایران و آذربایجان در بهترین سطح است و رفت و آمدها بین مقامات دو کشور در جریان است، گفت: «ما در راستای اجرای سیاست حسن همجواری با همسایگان‌مان قائل به داشتن روابط برادرانه با همسایگان به معنای اخص کلمه هستیم.» این دیپلمات ارشد کشورمان با بیان اینکه از زمان تنش بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اخباری مبنی بر انتقال گروه‌های تروریستی به خاک آذربایجان منتشر شد و ما اسناد و مدارک این موضوع و حتی مکالمات آنها را داریم و بر آنها اشراف اطلاعاتی دقیق داریم، تاکید کرد: «ما به طرف آذربایجانی گفتیم که این موضوع قابل قبول نیست و آنها در بالاترین سطح به ما قول دادند که این نگرانی ما را برطرف می‌کنند.» وی همچنین با انتقاد از برخی اقدامات رژیم صهیونیستی در این کشور گفت: «در ادامه شاهد برخورد غیردوستانه در آذربایجان با رانندگان ترانزیتی ایرانی بودیم و اینها همه باعث شد که گفت‌وگوهای صریحی با آذربایجان داشته باشیم و باز تکرار می‌کنم که آنها به ما اعلام کردند تلاش می‌کنند نگرانی‌های ما را برطرف کنند.»
واکنش آمریکا به تنش تهران-باکو
از سوی دیگر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانسی خبری به سوالی درباره مباحثاتی که اخیرا میان ایران و جمهوری آذربایجان درباره تحرکات نیروهای خارجی در خاک آذربایجان پیش آمده است، با مطرح کردن ادعاهایی علیه ایران پاسخ داد. به گزارش «ایسنا»، به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه آمریکا، ند پرایس سخنگوی وزارت امور این کشور در کنفرانس خبری خود در پاسخ به این سوال که چه نظری درباره اظهارات ایران مبنی بر وجود نیروهای خارجی در خاک آذربایجان دارد و آیا این موضوع اهمیتی برای آمریکا دارد، به ویژه از نظر وجود خطوط انرژی آمریکا در منطقه، با مطرح کردن ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه گفت: «وقتی بحث به فعالیت‌های منطقه‌ای ایران می‌رسد، ما همیشه به وضوح گفته‌ایم که چه موضعی داریم. ایران به شکل‌های مختلف، یک بازیگر ثبات زدا بوده است، از جمله در زمینه حمایتش از نیروهای نیابتی، حمایتش از دیگر بازیگران منطقه‌ای، تهدیدها و اظهارات قهرآمیز فراوان این کشور.»
