دکتر بهرام اشراقی ؛ فلوشیپ پلاستیک و ترمیمی چشم
تحریریه زندگی آنلاین : سیستم ایمنی بدن همانگونه که از اسم آن مشخص است سیستمی جهت تامین ایمنی بدن در مقابل عوامل خارجی و آلوده کننده است. این سیستم هنگام ایجاد آلودگی در بدن، به سرعت به آن ها حمله کرده و عوامل بیگانه و مضر را از بین می برد. گاهی اختلالاتی در سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود که باعث می شود این سیستم سلول های خودی را به اشتباه، عوامل بیگانه تشخیص داده و آن ها را از بین ببرند. در این حالت، فرد دچار بیماری خود ایمنی شده است. بیماری های خودایمنی انواع گوناگونی دارند که در هریک از آن ها سیستم های مختلف بدن درگیر می شوند.
بیمارى گریوز یکی از بیماری های خودایمن است که در طی آن، سلول های ایمنی بدن به سلول های غده ی تیروئید حمله می کنند. حمله ی سلول های ایمنی به غده ی تیرویید معمولا باعث افزایش فعالیت آن یا به اصطلاح هایپرتیروئیدیسم می شود. از علائم هایپرتیروئیدیسم می توان به افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، خستگی، کاهش وزن و ... اشاره کرد. گاهی نیز همزمان با بیماری Graves سلول های ایمنی به سلول های بافت های اطراف چشم حمله می کنند. در 25 تا 50 درصد افرادی که به بیماری Graves دچار هستند، آسیب بافت های اطراف چشم نیز دیده می شود که در اثر حمله ی سیستم ایمنی به آن ها رخ داده است.
بیماری تیرویید چشمی نوعی بیماری است که در طی آن به دلیل حمله ی سلول های ایمنی به سلول های خودی، عضلات چشم، ابروها، غدد اشکی و بافت های چربی پشت چشم ملتهب می شوند و ظاهری قرمز و متورم ایجاد کرده و باعث ایجاد ناراحتی در چشم می شوند. گاهی نیز در اثر این بیماری و بر اثر افزایش چربى پشت چشم چشم ها به سمت قدام حدقه ی چشم حرکت مى کنند و ظاهری برجسته در چشم ایجاد می کنند. بیماری تیروئید چشمی ممکن است در افرادی که دچار هایپرتیروئیدیسم (فعالیت بیش از اندازه ی تیروئید)، هایپوتیروئیدیسم (فعالیت کمتر از حد طبیعی غده ی تیروئید) و یا افرادی با وضعیت تیروئید نرمال ایجاد شود.
بیشتربخوانید:
ارتباط بیماری تیروئید چشمی با بیماری Graves چیست؟
بیماری Graves همانگونه که اشاره گردید، نوعی بیماری خود ایمن است که در آن سلول های ایمنی بدن به غده ی تیروئید حمله می کنند. این بیماری مستقیما عامل ایجاد بیماری تیروئید چشمی نیست اما این دو بیماری معمولا همزمان خود را نشان می دهند زیرا بافت های اطراف چشم ممکن است پروتئین هایی را داشته باشند که به پروتئین های سلول های غده ی تیروئید شبیه باشند، در نتیجه سیستم ایمنی هم در چشم و هم در تیروئید به آن ها حمله می کند.
بنابراین درمان مشکلات تیروئیدی منجر به بهبود بیماری تیروئید چشم نمی شود. بنابراین بیماری Graves که با آسیب تیروئید همراه است عامل بیماری تیروئید چشم نیست اما یکی از فاکتورهای خطری است که نشانگر احتمال بالاتر بروز بیماری تیروئید چشم است.
فاکتورهای خطر بروز بیماری تیروئید چشم چیست؟
فاکتورهای خطر بیماری تیروئید چشم، عوامل و شرایطی هستند که نشانگر احتمال بالاتر یک فرد برای بروز بیماری تیروئید چشم هستند. این فاکتورها شامل موارد زیر هستند:
- بیماری Graves: عامل مستقیم بیماری تیروئید چشم نیست اما معمولا باهم بروز می کنند.
- جنسیت: خانم ها بیشتر از آقایان به بیماری تیروئید چشمی مبتلا می شوند
- فاکتورهای ژنی و توارث
- سابقه ی درمان با ید رادیواکتیو
- مصرف سیگار: این عامل نه تنها می تواند باعث ایجاد بیماری شود بلکه در صورت بروز، شدت آن نیز بیشتر است.
بیشتربخوانید:
نشانه ها و علائم بیماری تیروئید چشمی چیست؟
بیماری تیروئید چشمی می تواند بافت های مختلفی را در اطراف چشم درگیر کند و علائم متنوعی ایجاد کند. از جمله علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
خشکی چشم یا آب ریزش چشم: در بیماری تیروئید چشم، ممکن است غدد اشکی ملتهب شده باعث بروز هر یک از این علائم در یک فرد شوند. ممکن است هر دوی این علائم نیز در یک فرد اما در زمان های مختلف بروز کنند.
- افزایش حجم عضلات، بافت چربی و سایر بافت های اطراف چشم در اثر حمله ی سلول های ایمنی
- بیرون زدگی چشم
- ورم چشم که در حالت شدید آن ممکن است فرد نتواند پلک های خود را ببندد
- قرمزی اطراف چشم یا بخش سفید چشم
- سوزش چشم بصورتی که انگار چیزی در چشم ها افتاده است
- درد چشم
- احساس فشار در چشم
- دوبینى
- حساسیت به نور
تشخیص بیماری تیروئید چشم چگونه صورت می گیرد؟
تشخیص این بیماری بر اساس علائم بیماری، سابقه ی بیماری های فرد و آزمایشات کلینیکی مختلف صورت می گیرد. در صورتی که علائم این بیماری گزارش شوند، پزشک به بررسی کلی چشم و علائم بیماری خواهدپرداخت. همچنین میزان بیرون زدگی چشم نیز بررسی می شود. در تست های پاراکلینیکال، با استفاده از روش سی تی اسکن به بررسی بافت های اطراف چشم پرداخته می شود. تصاویر حاصل می توانند فشار عضلات بر عصب را نشان دهند. ممکن است از تست هایی برای بررسی فعالیت غده ی تیروئید استفاده شود تا فعالیت تیروئید و وجود بیماری Graves بررسی شود. تست های موجود می توانند میزان هورمون های تیروئید و آنتی بادی های موجود در خون را تشخیص دهند.
بیشتر بخوانید:
درمان تیروئید چشم چگونه صورت می گیرد؟
درمان تیروئید چشم در دو مرحله ی اصلی صورت می گیرد. در طول این مراحل ممکن است از روش های درمانی مختلف مانند جراحی، دارو درمانی و پرتودرمانی استفاده گردد. در مرحله ی اول هدف اصلی کنترل آسیب های فعال بیماری است. این دوره به مدت یک تا سه سال به طول می انجامد و نیاز به بررسی و مراقبت دقیق در طول این دوره ی درمان وجود دارد. روش های درمانی در این مرحله بر حفظ بینایی، سلامت قرنیه و عصب و درمان دوبینى آزاردهنده و کاهش التهاب تمرکز دارند.
استفاده از اشک مصنوعی در طول روز و ژل ها یا مرطوب کننده ها در طول شب می تواند خشکی چشم را برطرف کند. گاهی به دلیل ورم چشم، پلک ها کامل بسته نمی شوند بنابراین لازم است تا فرد از نوارها یا پوشش هایی بر روی چشم استفاده کند تا از خشکی آن ها در طول شب جلوگیری کند. برای کاهش اثرات دوبینى گاهی بصورت موقت از داروهایی استفاده می شود. با توجه به عوارض شدید مصرف بلندمدت این داروها تنها با صلاح دید پزشک و نیاز به دارو از این روش درمانی استفاده گردد.
پرتودرمانی نیز یکی از روش هایی است که ممکن است در این مرحله استفاده گردد. این روش خطراتی همچون خشکی چشم و یا احتمال خفیفی برای ایجاد تومور را در پی دارد. ممکن است در فاز فعال درمان، از جراحی هایی برای کاهش فشار بر عصب بینایی استفاده گردد. این جراحی می تواند در کاهش درد، قرمزی و بیرون زدگی چشم نیز موثر باشد. فاز دوم درمان بستگی به شرایط فرد دارد و به مدت نامشخصی به طول می انجامد.
پس از اینکه فاز فعال و التهابى بیمارى فروکش کرد و چشم به حالت پایدار رسید، برخی از علائم بیماری تیروئید چشم باقی می مانند. در فاز دوم درمان به اصلاح این عیوب تا حد امکان پرداخته می شود. ممکن است از جراحی برای درمان دوبینى و کاهش باز بودن بیش از حد پلک استفاده شود. همچنین ممکن است با جراحی، ساختار چشم به حالت طبیعی خود در درون حدقه ی چشم بازگردانده شود.
باید توجه داشت که درطول مدت درمان از مصرف سیگار به شدت خودداری شود. ترک سیگار به بهبود سریع تر و کامل تر عوارض بیماری و نیز تاثیر بهتر روش های درمانی منجر می شود.
