در سال‌‌های اخیر بانکها پای ثابت انتقاد و سخنرانی‌‌های دولتمردان اقتصادی کشور بوده‌اند. هر دولتی بنابر مقتضیات زمان و کاستی‌‌ها، به بانکها انتقاد کرده است. سال‌‌جاری نیز با تهدیدهای مردان اقتصادی دولت در بانک مرکزی و وزارت اقتصاد مبنی بر ادغام و انحلال آغاز شده است. در آخرین حلقه زنجیره انتقادات به بانکها، خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی با ارسال نامه‌‌ای به رئیس کل بانک مرکزی نسبت به انحراف چشمگیر برخی بانکهای خصوصی در نسبت تسهیلات به سپرده‌‌ها در استان‌‌ها هشدار داده است. فارغ از خوب یا بد بودن عملکرد بانکهای کشور که با لحاظ بسیاری جهات مورد بررسی و انتقاد است اما ذکر چند نکته و پس از آن بررسی عملکرد آنها می‌‌تواند دید بهتری در برابر انتقادات به ما بدهد.
بانکهای خصوصی کشور دارای قدمتی بسیار کمتر از بانکهای دولتی هستند. پس از انقلاب همه بانکهای خصوصی، دولتی اعلام شدند؛ تا سال 76 که تاسیس موسسات اعتباری زمینه‌‌ساز تاسیس بانکهای خصوصی شد که در نهایت بانک مرکزی در اسفندماه 1377 موافقت خود را با تاسیس بانکهای خصوصی اعلام کرد. اما معنای خصوصی در کشورمان کمی متفاوت است. بانکهای خصوصی کشور که با هدف رقابتی شدن فضای بانکی در کشور راه‌‌اندازی شده‌‌اند باید همچون بانکهای دولتی کارمزد ثابت و نرخ سود اعلامی و مقررات اعلامی بانک مرکزی را رعایت کنند. در بسیاری از طرح‌‌های دولت الزامات را اجرا کنند و در طرح‌‌هایی مانند وام ازدواج و فرزندآوری سهم خود را بپردازند.
اما از آن سو امکانات دولتی مانند شعب و کارمند و ... را ندارند. براساس آمار و اطلاعات بانک مرکزی در پایان سال 1400 مجموع تعداد کارکنان بانکهای کشور به میزان 241 هزار و 900 نفر بوده که از این میزان 36 هزار و یکصد نفر در بانکها و موسسات اعتباری خصوصی، 78 هزار و 300 نفر در بانکهای خصوصی شده (خصولتی‌‌ها) و 127 هزار و 500 نفر در بانکهای دولتی حضور دارند. این در حالی است که تعداد کل شعب بانکها 19هزار و 740 بوده که از این میزان 3 هزار و 199 شعبه متعلق به خصوصی‌‌ها، (معادل 16 درصد از کل)، 5 هزار و 760 شعبه مربوط به بانکهای خصوصی شده و 10 هزار و 781 شعبه از آن بانکهای دولتی است.
بالاترین سرانه تسهیلات به نفر در بانکهای خصوصی
با این تفاسیر باید گفت سرانه نفر به شعبه در کل بانکهای کشور به طور میانگین 2/ 12، در بانکها و موسسات اعتباری خصوصی 3/ 11، بانکهای خصوصی‌‌شده 6/ 13 و در بانکهای دولتی به میزان 8/ 11 است. این در حالی است که سرانه اعطای تسهیلات به ازای هر نفر در بانکها و موسسات اعتباری خصوصی 493 میلیارد ریال، بانکهای خصوصی شده 202 میلیارد ریال و بانکهای دولتی 85 میلیارد ریال بوده است. میانگین این شاخص در کل بانکها به میزان 184 میلیارد ریال است. در بخش سرانه اعطای تسهیلات به شعب نیز میانگین کل شبکه بانکی 2 هزار و 253 میلیارد ریال بوده در حالی که این میزان در بالاترین رقم مربوط به بانکها و موسسات اعتباری خصوصی به میزان 5 هزار و 559 میلیارد ریال بوده است. پس از آن بانکهای خصوصی شده به میزان 2 هزار و 729 میلیارد ریال و بانکهای دولتی یک هزار و 13 میلیارد ریال اعلام شده است.
پرداخت 40 درصد از تسهیلات در خصوصی‌‌ها
آمار بانک مرکزی در خصوص تسهیلات اعطایی به تفکیک بخش‌‌های اقتصادی نشان می‌‌دهد کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در 12 ماه سال 1401 به میزان 44 میلیون و 485 هزار و 268 میلیارد ریال مربوط به دو گروه صاحبان کسب و کار در شش بخش کشاورزی، صنعت و معدن، مسکن و ساختمان، بازرگانی، خدمات، متفرقه و گروه مصرفکننده نهایی (خانوار) بوده است.در این میان سهم بانکها و موسسات اعتباری خصوصی از کل تسهیلات بانکها و موسسات اعتباری خصوصی با پرداخت مبلغ 15 میلیون و 626 هزار و 324 میلیارد ریال تسهیلات در سال 1401 مربوط به صاحبان کسب و کار در شش بخش اقتصادی سهمی معادل 5/ 41 درصد از کل تسهیلات شبکه بانکی کشور را داشته که بیانگر نقش مهم این بانکها در رونق اقتصاد و کسب‌وکارهاست.
این میزان برای بانکهای دولتی 6/ 22 درصد و برای بانکهای خصوصی شده 9/ 35 درصد است. گفتنی است تسهیلات پرداختی در قالب تامین سرمایه در گردش به بخش‌‌های اقتصادی کشور در 12ماهه سال 1401 برای کل شبکه بانک کشور بالغ بر 27میلیون و 423 هزار و 898 میلیارد ریال بوده است که معادل 6/ 61 درصد از کل تسهیلات پرداختی بوده است. همچنین در راستای حمایت از کارآفرینان و تولیدکنندگان از مجموع 13 میلیون و 924 هزار و 865 میلیارد ریال تسهیلات پرداختی توسط شبکه بانکی کشور در بخش صنعت و معدن معادل 1/ 40 درصد آن (مبلغ 5 میلیون و 586 هزار و 821 میلیارد ریال) توسط بانکها و موسسات اعتباری خصوصی اعطا شده است.
سهم اعطای تسهیلات برای این بخش اقتصادی نسبت به عملکرد دوره مشابه سال گذشته 80 درصد افزایش یافته است. در 12 ماه سال 1401 کل تسهیلات اعطایی در بخش خدمات، بالغ بر 15میلیون و 21هزار و 613 میلیارد ریال بوده که از رقم مزبور، مبلغ 7 میلیون و 992هزار و 781 میلیارد ریال معادل 2/ 53 درصد توسط بانکها و موسسات اعتباری خصوصی تامین شده است. به این ترتیب عملکرد این بخش نسبت به دوره مشابه سال گذشته بیش از 39 درصد رشد داشته است. این بخش به دلیل سهم بسزایی که در ایجاد اشتغال دارد از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار است.
در گروه مصرفکننده نهایی (خانوار) با اهداف تعمیرات، جعاله تعمیر مسکن، خرید مسکن غیرنوساز، خرید مسکن نوساز، خرید کالا، خرید خودرو، قرض‌الحسنه ازدواج، ضروری، فرزندآوری و ودیعه مسکن معادل 4/ 31 درصد از مجموع 6 میلیون و 859 هزار و 46 میلیارد ریال تسهیلات اعطایی شبکه بانکی کشور، بالغ بر 2 میلیون و 156 هزار و 905 میلیارد ریال سهم بانکها و موسسات اعتباری خصوصی است.
