عصر ایران؛ فرامرز خوش‌صدا - برای ما ایرانی‌ها قصۀ نفت داستان پرآب چشمی است که معمولا قصه‌گوهایش آن را به «خواب آشفته» و «نفرین» تشبیه می‌کنند. قصه‌ای که از روز اولش درد و رنج است و نهایتا در کودتای 28 مرداد به ذکر مصیبت بدل می‌شود.
اما قصۀ نفت سیاه از نگاه دیگران چندان هم سیاه نیست. برای کودک ریزجثۀ عشیرۀ بدوی در صحرای عربستان، که دو سه سالی بعد از کشف اولین چاه‌های نفت در این کشور به دنیا آمد و کم‌کم خودش به سکان‌دار کشتی نفت در جهان بدل شد، داستان نفت، یک داستان سراسر شیرین است.
علی النعیمی، از روزی که در 12 سالگی توانست از یک چشم‌پزشک محلی گواهی 17 سالگی بگیرد، مسیری را شروع کرد که از یک کودک چوپان با دمپایی‌های پاره، به وزیر نفت و مدیرعامل بزرگترین صادرکنندۀ نفت خام جهان تبدیل شد. او هفت دهه در آرامکوی سعودی کار کرد و نهایتا، خیلی بی سر و صدا از مقامش کناره‌گیری کرد.
«برآمده از صحرا» Out of Desert زندگی خودنوشت علی النعیمی، وزیر نفت و منابع طبیعی پیشین عربستان سعودی است. مترجم این کتاب یحیی احمدی و ناشر آن انتشارات رود است.
علی النعیمی، چهارمین وزیر نفت عربستان بود. اسلاف او به خصوص دو وزیر نفت ابتدایی پادشاهی سعودی، رویاهای بزرگی را برای منابع عظیم نفت عربستان و مدیریت بازار جهانی نفت اندیشیده بودند.
وقتی در ابتدای دهۀ 1980 مسئولیت مدیریت شرکت آرامکو به علی نعیمی واگذار شد، او به یکی از مهم‌ترین بازیگران اقتصادی جهان تبدیل شد؛ تا جایی که پانزده سال قبل، مجلۀ تایم در گزارشی علی النعیمی را یکی از 100 چهرۀ موثر جهان نامید و فایننشیال تایمز او را "قدرتمندترین مرد در حوزۀ انرژی جهان" می‌نامید.
علی نعیمی یک پسر ریزجثه از عشیره‌های بدوی عربستان بود که کارکردن را از 4 سالگی با چوپانی گوسفندان قبیله آغاز کرد. بزرگترین نقطه عطف زندگی این صحرانشین، زمانی بود که برادرش او را با خود به مدرسه برد؛ جایی که معلم‌ها اولین کلمات انگلیسی را به او یاد دادند.
همین دانش زبان خارجی بعدها خیلی به کار نعیمی آمد که قرار بود چندین دهه از زندگی خود را در کار کردن با مهندسان و مدیران آمریکایی در شرکت نفت کاسوک و بعدها آرامکو و نهایتا به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین دیپلمات‌های اقتصادی جهان بگذراند.
علی کمتر از 10 سال داشت که به عنوان دستیار برادرش که در دفاتر شرکت نفت کاسوک کار می‌کرد، وارد این شرکت نفتی نوپا شد. مدتی بعد، زمانی که برادرش جان خود را از دست داد، شرکت تصمیم گرفت او را که مدتی با برادرش در دفاتر به عنوان پادو کار کرده و با شرایط آشنا بود به جای او استخدام کند.
اما برای این اولین شغل نفتی، بخت زیاد با نعیمی یار نبود. چند ماهی بیشتر نگذشته بود که پادشاهی عربستان یک قانون کار جدید تصویب کرد که بر اساس آن کمپانی‌ها حق استخدام کودکان زیر 18 سال را نداشتند.
نعیمی که 12-10 سالی بیشتر نداشت و جثۀ کوچکش هم سن او را حتی از این کمتر جلوه می‌داد، شغل اول خود را قربانی این قانون می‌دید. او طی ماه‌های بعد چندین شغل موقت دیگر را تجربه کرد و حتی توانست در یکی از پایگاه‌های نظامی آمریکایی هم کاری برای خود دست و پا کند، اما نهایتا در دوازده سالگی بار دیگر پایش به کاسوک، شرکت نفت آمریکایی عربستان سعودی باز شد.
اصرار او برای گرفتن شغل، نهایتا او را به مطب یک چشم‌پزشک محلی رساند تا گواهی سنی برای خودش دست و پا کند و ثابت کند که 18 ساله است. می‌نویسد که پزشک در گواهز‌اش می‌نویسد 12 سال و خودش اصرار مز‌کند که دست کم 20 سالش است. نهایتا دو طرف روی 17 توافق می‌کنند؛ عددی که برای استخدام در شرکت کاسوک که اندکی در برابر سن قانونی انعطاف داشت، کافی بود.
بعد از این دوره پیشرفت علی نعیمی آغاز می‌شود: دو بار اعزام برای تحصیلات تکمیلی به دانشگاه آمریکایی بیروت و بعد از آن هم تحصیل در دانشگاه لیهای و استنفورد آمریکا، او را به یک مهندس متخصص زمین‌شناسی و هیدرولوژی تبدیل کرد.
او پله پله در شرکت نفت عربستان رشد کرد، اما نهایتا بالاترین مقام این کمپانی را زمانی کسب کرد که دولت عربستان موفق شد تمامی سهام آرامکو را از شرکای آمریکایی خریداری کند. پروژۀ آغاز کنترل بر بازار جهانی نفت برای ریاض از زمان اولین وزیر نفت این کشور، عبدالله الطریقی آغاز شد.
طریقی که تحصیلکردۀ آمریکا بود و از مقام‌های منصوب ملک سعود بن عبدالعزیز محسوب می‌شد، یک مقام بلندپرواز سعودی بود که بعد از جدایی مدیریت نفت سعودی از وزارت اقتصاد و تشکیل وزارت نفت، صدارت نفت و منابع طبیعی عربستان را بر عهده گرفت. او که به شیخ سرخ مشهور بود، از فعالان سیاسی مخالف ولیعهد وقت و شاه بعدی عربستان، ملک فیصل بود.
مشهورترین اقدام طریقی، تاسیس سازمان کشورهای صادرکنندۀ نفت (اوپک) با همکاری خوزه پابلو پرز آلفونسو، وزیر نفت ونزوئلا به عنوان اولین جرقۀ تعیین قیمت توسط کشورهای تولیدکنندۀ نفت به جای کمپانی‌های غربی بود.
دولت طریقی مستعجل بود و با روی کار آمدن ملک فیصل از کارش برکنار و به بیروت تبعید شد. اما پروژه‌ای که او آغاز کرده بود، توسط جانشینش، احمد زکی‌یمانی، ادامه یافت. یمانی ضمن ادامۀ کار برای تشکیل اوپک، پروژۀ بازپس‌گیری امتیاز تولید و استخراج نفت عربستان از آمریکا را هم آغاز کرد.
از سال 1962 تا 1983 دولت عربستان به تدریج تمام سهام شرکت آرامکو را از آمریکا خرید و نهایتا با خریداری آخرین واحد این شرکت، یعنی واحد گاز مایع، علی النعیمی، که بعد از 35 سال کار در آرامکو در سن 47 سالگی به یک مدیر ارشد و کارکشته عربی تبدیل شده بود، به عنوان اولین مدیرعامل غیرآمریکایی آرامکوی سعودی انتخاب شد.
نعیمی 12 سال بعد به مقام وزارت نفت رسید و دو دهه این مقام را در اختیار داشت. او طی 21 سال با سه پادشاه همکاری کرد و به عنوان بزرگترین تولیدکنندۀ اوپک، توافق‌های بزرگی را برای مدیریت بازار جهانی نفت مدیریت کرد. آخرین اقدام او، برداشتن سقف تولید عربستان با هدف جلوگیری از افزایش شدید قیمت نفت در سال 2014 بود.
