عبور ایران از خشکسالی؟

حجم آب موجود مخازن اکنون 20.620میلیارد مترمکعب ثبت شده که این عدد نسبت به سال قبل که عددی معادل 18.260میلیارد مترمکعب بوده، 13‌درصد افزایش یافته است. ارتفاع کل ریزش‌‌‌های جوی کشور نیز معادل 6میلی‌متر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌‌‌های مشابه درازمدت (4.4میلی‌متر) 35‌درصد و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (1.3میلی‌متر) 367‌درصد افزایش نشان می‌دهد. این آمارها بیانگر این است که احتمالا، ایران از خشکسالی صرف خارج شده و سال آبی جدید که از ابتدای مهرماه آغاز شده است، سالی به مراتب بهتر خواهد بود و ایران، رنگ ترسالی را خواهد دید. حال باید دید که این موضوع، رنگ واقعیت به خود می‌گیرد یا خیر.

افزایش 13 درصدی حجم آب سدهای کشور نسبت به سال گذشته

سخنگوی صنعت آب ایران، با اشاره به وضعیت مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا 22مهرماه اظهار کرد: ورودی سدهای کشور از 0.64میلیارد مترمکعب در سال گذشته به 0.80میلیارد مترمکعب افزایش یافته است که از رشد 25درصدی ورودی سدهای کشور حکایت دارد.

فیروز قاسم‌‌‌زاده در خصوص خروجی سدهای کشور نیز بیان کرد: خروجی سدهای کشور از 1.51میلیارد مترمکعب در سال آبی گذشته به حجم 1.88میلیارد مترمکعب رسیده است که نشان می‌دهد میزان تامین مصارف از محل سدها نسبت به سال گذشته با 25‌درصد افزایش روبه‌رو بوده است.

قاسم‌‌‌زاده با بیان اینکه کل حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور در تاریخ 22مهر 1402 معادل 20.62میلیارد مترمکعب بوده است، گفت: این میزان، در مدت مشابه سال گذشته 18.26میلیارد مترمکعب بوده است. این میزان، معادل 42‌درصد پرشدگی است و نشان می‌دهد حجم آب موجود در سدهای کل کشور 13‌درصد نسبت به سال گذشته بیشتر است.

8 سد کمتر از 10‌درصد آب دارند

حجم پرشدگی سدهای کشور تا 22مهرماه 42‌درصد است. وضعیت برخی از سدهای مهم کشور بیانگر این است که در هشت‌سد‌، میزان پرشدگی کمتر از 10‌درصد است، به‌‌‌طوری‌‌‌که سد دوستی و سد طرق استان خراسان‌رضوی به ترتیب 7 و 8درصد، سد اکباتان و آبشینه استان همدان 9 درصد، سد رودبال داراب استان فارس صفر درصد، سد وشمگیر گلستان، بوستان صفر درصد، چاه‌‌‌نیمه‌‌‌ها در استان سیستان و بلوچستان 3درصد، سد تنگوییه سیرجان استان کرمان 9درصد و سد ساوه استان مرکزی 8‌درصد پر هستند.

مجموع 13سد دریاچه ارومیه با 444میلیون مترمکعب و 27‌درصد پرشدگی، 13‌درصد کاهش موجودی مخزن را نسبت به سال گذشته تجربه کرده‌اند. سد زاینده‌رود استان اصفهان با 416میلیون مترمکعب و 34‌درصد پرشدگی، 183‌درصد رشد موجودی را نسبت به سال قبل تجربه کرده است. مجموع 5سد استان تهران با 366میلیون مترمکعب و 19‌درصد پرشدگی، نسبت به موجودی سال قبل یک‌درصد رشد داشته‌اند. در خراسان‌رضوی، سد دوستی با 84میلیون مترمکعب و 7‌درصد پرشدگی، 64‌درصد کاهش موجودی را نسبت به سال قبل تجربه کرده است.

همچنین سد طرق در این استان با 3میلیون مترمکعب و 8‌درصد پرشدگی، کاهش 69درصدی در موجودی مخزن را نسبت به سال گذشته به خود دیده است.

در استان خوزستان، سدهای زنجیره‌‌‌ای کارون با 7691میلیون مترمکعب، بیشترین حجم آب را در میان سدهای کشور به خود اختصاص داده و با 63‌درصد پرشدگی، 10‌درصد رشد حجم مخزن نسبت سال گذشته داشته‌اند. سد کرخه، دیگر سد پرآب کشور است که با 1754میلیون مترمکعب و 33‌درصد پرشدگی، نسبت به سال گذشته 133‌درصد رشد موجودی مخزن داشته است.

سومین سد پرآب کشور نیز سد دز است که با 1177میلیون مترمکعب و 44‌درصد پرشدگی، 3‌درصد رشد موجودی مخزن را نسبت به سال گذشته تجربه کرده است. سد جره با 136میلیون مترمکعب و 39‌درصد پرشدگی، نسبت به موجودی سال گذشته رشد 38درصدی داشته است. سد مارون نیز با 524میلیون مترمکعب و 46‌درصد پرشدگی، 6‌درصد رشد را نسبت به سال گذشته، به خود اختصاص داده است.

در حوضه قمرود، سد گلپایگان، کوچری با 133میلیون مترمکعب و 55‌درصد پرشدگی، رشد 55درصدی را به خود دیده است. سد 15خرداد نیز با 35میلیون مترمکعب موجودی مخزن و 18‌درصد پرشدگی، 37‌درصد کاهش موجودی را تجربه کرده است.

در استان اردبیل، سد یامچی با 17میلیون مترمکعب و 21‌درصد پرشدگی، با 10‌درصد کاهش موجودی نسبت به سال گذشته مواجه شده است. سد سبلان با 19میلیون مترمکعب موجودی مخزن، 18‌درصد پرشدگی را از آن خود کرده و نسبت به سال گذشته، موجودی آن کاهش یک‌درصدی داشته است.  در استان آذربایجان‌شرقی، سد ارس با 310میلیون مترمکعب موجودی مخزن، 25‌درصد پرشدگی داشته است که معادل رشد 5درصدی نسبت به سال گذشته است. سد خداآفرین با 170میلیون مترمکعب، 11‌درصد پرشدگی داشته که معادل 16‌درصد رشد نسبت به سال گذشته است. همچنین سد ستارخان با 24میلیون مترمکعب، 17‌درصد پرشدگی داشته و 5‌درصد از سال گذشته، موجودی بیشتری دارد.  در استان آذربایجان‌غربی، سد شهید قنبری با 8میلیون مترمکعب موجودی، 33‌درصد پرشدگی دارد که به معنای 29‌درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل در موجودی مخزن است. سد بارون با 15میلیون مترمکعب و 12‌درصد پرشدگی، نسبت به سال گذشته کاهش 8درصدی را در موجودی خود تجربه کرده است. سد آغ‌چای نیز با 65میلیون مترمکعب و 31‌درصد پرشدگی نسبت به سال گذشته، 33‌درصد کاهش موجودی را به خود دیده است.

در استان هرمزگان به‌جز سد جگین، باقی سدها اوضاع خوبی ندارند و سد استقلال با 73میلیون مترمکعب، 30‌درصد پرشدگی را با 53‌درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است. سد شمیل و نیان با 16میلیون مترمکعب و 16‌درصد پرشدگی با کاهش 65 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته در میزان پرشدگی مواجه شده است. سد سرنی با 13میلیون مترمکعب، 21‌درصد پرشدگی را به خود دیده که معادل کاهش 61درصدی نسبت به میزان پرشدگی در مدت مشابه سال گذشته است. همچنین سد جگین با 200میلیون مترمکعب و 95‌درصد پرشدگی، یک‌درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است.

در استان زنجان سد تهم با 18میلیون مترمکعب و 23‌درصد پرشدگی، 13‌درصد رشد موجودی مخزن را نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است. سد تالوار نیز با 125میلیون مترمکعب و 89‌درصد پرشدگی، 11‌درصد رشد موجودی مخزن نسبت به سال گذشته داشته است.

در استان گیلان سد سفیدرود با 106میلیون مترمکعب و 10‌درصد پرشدگی، رشد 20درصدی را نسبت به سال قبل را تجربه کرده است. سد شهر بیجار هم با 68میلیون مترمکعب و 65‌درصد پرشدگی با 62‌درصد رشد حجم مخزن نسبت به سال قبل مواجه شده است.

در استان کهگیلویه و بویراحمد، سد کوثر با 476میلیون مترمکعب و 87‌درصد پرشدگی، رشد 16‌درصدی موجودی را تجربه کرده است.

در استان خراسان جنوبی، سد نهرین، تنها یک‌میلیون مترمکعب موجودی داشته است که با 2‌درصد کاهش موجودی نسبت به سال گذشته، تنها 12‌درصد از حجم سد پرشده است.

در استان بوشهر اما وضعیت مناسب‌تری دیده می‌شود و سد رئیسعلی دلواری، 426میلیون مترمکعب موجودی مخزن دارد که این عدد با 38‌درصد رشد نسبت به سال قبل، باعث پرشدگی 61‌درصد حجم مخزن شده است.

در استان سمنان و در سد دامغان، 8میلیون مترمکعب موجودی سد حاکی از کاهش 28درصدی حجم آب مخزن نسبت به سال گذشته است که باعث پرشدگی 48درصدی این سد شده است.

سد رودبار لرستان با 216میلیون مترمکعب موجودی، 100‌ درصد پرشدگی را با رشد 69درصدی نسبت به سال گذشته در حجم مخزن خود داشته است. در استان خراسان‌شمالی، سد شیرین‌دره با 17میلیون مترمکعب موجودی، 30‌درصد پرشدگی و 27‌ درصد کاهش نسبت به سال قبل داشته است.

در استان همدان، با وجود رشد 564درصدی پرشدگی سد، نسبت به سال قبل، این سد با تنها 4میلیون مترمکعب موجودی، 9‌درصد از حجم کلی خود را اشغال‌شده می‌بیند.  سد قشلاق کردستان با 159میلیون مترمکعب و 74‌درصد پرشدگی، 46‌درصد رشد نسبت به سال گذشته داشته است. سد آزاد نیز در این استان با 148میلیون مترمکعب، 49‌درصد پرشدگی را به خود دیده است که به معنای رشد 27درصدی نسبت به سال گذشته در میزان موجودی مخزن است.

در استان گلستان، سد وشمگیر، گلستان و بوستان بدون موجودی آب است و این به معنی کاهش 53درصدی نسبت به سال گذشته است.

در استان فارس، سد درودزن، ملاصدرا با موجودی 695میلیون مترمکعبی خود، پرشدگی 50درصدی را به خود می‌‌‌بیند که کاهش 3درصدی نسبت به سال گذشته است. در سد سلمان فارسی، 553میلیون مترمکعب موجودی مخزن مشاهده می‌شود که کاهش 3درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد که در نتیجه آن، این سد 58‌درصد پرشدگی دارد. در سد رودبال داراب نیز وضعیت خطرناک است و این سد با کاهش موجودی 97درصدی نسبت به سال قبل، عملا خالی است.

در استان کرمانشاه، سد داریان با 125میلیون مترمکعب، 37‌درصد پرشدگی دارد که معادل کاهش 28درصدی نسبت به سال گذشته است. در سد گاوشان این استان با 251میلیون مترمکعب، 45‌درصد پرشدگی مشاهده می‌شود که 6‌درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. سد سلیمان‌شاه نیز با 9میلیون مترمکعب، 19‌درصد پرشدگی دارد که نتیجه 13‌درصد کاهش موجودی نسبت به سال قبل است.

در استان سیستان و بلوچستان، سد چاه‌نیمه‌‌‌ها با 50میلیون مترمکعب پرشدگی، 3‌درصد پرشدگی دارد و به معنی 69‌درصد کاهش موجودی نسبت به سال قبل است. سد پیشین این استان با 148میلیون مترمکعب و 88‌درصد پرشدگی مواجه است که نسبت به سال قبل 16‌درصد رشد در این آمار مشاهده می‌شود. در سد زیردان، 159میلیون مترمکعب موجودی مخزن و به‌عبارتی 77‌درصد حجم کل مخزن پر شده و تغییرات حجم این سد نسبت به سال قبل، صفر ‌درصد بوده است. سد خیرآباد سیستان و بلوچستان با 15میلیون مترمکعب موجودی، 54‌درصد پرشدگی را به خود می‌بیند که معادل کاهش 11درصدی نسبت به سال گذشته در آمار پرشدگی این سد است.

در استان مازندران، سد شهیدرجایی با 29میلیون مترمکعب موجودی، 18‌درصد پرشدگی دارد که معادل رشد 19درصدی نسبت به سال قبل است.

سد ایلام در استان ایلام با 48میلیون مترمکعب، 79‌درصد موجودی دارد که به معنای رشد 143درصدی نسبت به سال گذشته است.

در استان کرمان، سد تنگوییه با 4میلیون مترمکعب و تنها 9‌درصد پرشدگی، با توجه به کاهش 63درصدی در موجودی مخزن، وضعیت خوبی را سپری نمی‌‌‌کند. سد جیرفت با 82میلیون مترمکعب و 25‌درصد پرشدگی، کاهش 37درصدی نسبت به سال قبل داشته است. سد نساه نیز با 40میلیون مترمکعب موجودی مخزن، 24‌درصد پرشدگی دارد که معادل کاهش 52درصدی نسبت به سال قبل است.

در نهایت در استان مرکزی سد ساوه با 21میلیون مترمکعب و 8‌درصد پرشدگی و سد کمال صالح با 32‌درصد پرشدگی، به ترتیب 57 و 15‌درصد کاهش موجودی نسبت به سال قبل را تجربه کرده‌اند.

آغاز خوب سال آبی جدید

به طور کلی، در سال آبی جاری که به تازگی آغاز شده، میزان بارش در استان‌های بوشهر، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، خراسان جنوبی، یزد، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و کرمان صفر میلی‌متر بوده که مقایسه سال آبی جاری و بازه 55ساله، از کاهش 100درصدی بارش حکایت دارد. استان هرمزگان با 0.1میلی‌متر بارش، لرستان با 1.25میلی‌متر، زنجان با 3.9میلی‌متر، ایلام با 1.8میلی‌متر و قم با 1.5میلی‌متر، دیگر استان‌‌‌های کم‌بارش طی سال آبی جاری بوده‌اند.  استان‌های کرمانشاه با 7.9میلی‌متر، البرز با 14.9میلی‌متر، خراسان شمالی با 23.6میلی‌متر، کردستان با 3.01میلی‌متر، همدان با 68میلی‌متر، گلستان با 61.2میلی‌متر، خراسان رضوی با 3.4میلی‌متر، سمنان با 3.9میلی‌متر، آذربایجان غربی با 17.5میلی‌متر، قزوین با 9.2میلی‌متر، اردبیل با 26.4میلی‌متر، مازندران با 88.9میلی‌متر، تهران با 10.5میلی‌متر و آذربایجان شرقی با 18.6میلی‌متر، افزایشی قابل‌توجه نسبت به بازه متوسط درازمدت 55سال آبی کشور داشته‌اند.

همچنین گیلان با وجود بارش 88.6میلی‌متری خود، کاهش 11درصدی نسبت به این بازه داشته است. استان مرکزی نیز در وضعیت تقریبا نامتعادلی است و با 2.7میلی‌متر بارش، 29‌درصد کاهش را در این بازه تجربه کرده است.