رژیم غذایی برای کنترل آندومتریوز

به قلم : دکتر گلبن سهراب ؛ عضو هیات علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

شایلین عبدلی رضایی ؛ دانشجوی کارشناسی علوم تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : تعریف آندومتریوز

دستگاه تناسلی زنان شامل واژن، رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها است. به غشای مخاطی داخلی رحم آندومتر گفته می‌شود. آندومتریوز یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی است که در بین زنان دیده می‌شود و یکی از علل اصلی ناباروری می‌باشد. این بیماری یک بیماری مزمن، غیرسرطانی و دردناک است که در آن سلول‌هایی که شبیه سلول‌های آندومتر هستند در خارج از رحم رشد می‌کنند، عمدتاً در ناحیه لگن رخ می‌دهد و به ندرت این بافت خارج از لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و بافت‌های پوشاننده ناحیه لگن گسترش می‌یابد.

علائم آندومتریوز

علائم آندومتریوز نزدیک به زمان سیکل‌های قاعدگی بدتر می‌شود. علائم شایع این بیماری عبارتند از:

 درد لگن

 افزایش درد در طول قاعدگی و مقاربت و قاعدگی‌های نامنظم

 درد همراه با اجابت مزاج و دفع ادرار

 خونریزی بیش از حد و لکه‌بینی و خونریزی بین سیکل‌ها

 خستگی مزمن

 اسهال

 نفخ

 یبوست

 درد کمر

 بیشتربخوانید:

جراحی آندومتریوز و کیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش اول)

درمان

درمان‌های جراحی و دارویی موثرترین روش‌های مدیریت این بیماری هستند. با این حال، ایجاد تغییرات در رژیم غذایی یک رویکرد مکمل است که به افراد کمک می‌کند علائم خود را مدیریت کنند. روش‌هایی که می‌توان قبل از روی آوردن به درمان‌های هورمونی یا روش‌های جراحی تهاجمی از آن‌ها استفاده کرد، شامل مراقبت‌های جامع (برنامه مدیریت درد و سبک زندگی سالم همراه با تغذیه خوب و ورزش) است.

همان‌طور که علائم بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است، روش‌های درمانی نیز متفاوت می‌باشد. ایجاد تغییر در رژیم غذایی در مدیریت آندومتریوز کمک می‌کند.

برای مبارزه با التهاب و درد ناشی از آندومتریوز، بهتر است از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و متعادل که عمدتاً گیاهی و سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است، استفاده شود.

نکات تغذیه‌ای برای کمک به کنترل علائم آندومتریوز

مصرف چربی‌های امگا 3 را افزایش دهید.

چربی‌های امگا 3 دارای خواص ضد التهابی هستند و نشان داده شده است که به کاهش درد قاعدگی کمک می‌کنند. علاوه بر این، مصرف بالای چربی امگا 3 با کاهش خطر ابتلا به آندومتریوز مرتبط است. منابع حاوی امگا 3 شامل گردو، بذر کتان و روغن بذر کتان، روغن کانولا، روغن سویا، ماهی و روغن ماهی می‌باشد.

بیشتربخوانید:

جراحی آندومتریوز و کیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش دوم)

مصرف گوشت قرمز را کاهش دهید.

گوشت قرمز با خطر بالاتر ابتلا به اندومتریوز مرتبط است و می‌تواند منجر به افزایش التهاب و سطح هورمون استروژن در بدن شود.

میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات کامل (سبوس‌دار) را زیاد مصرف کنید.

میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل سرشار از فیبر هستند که می‌توانند  به کاهش سطح هورمون استروژن کمک کنند. این مواد غذایی ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها را فراهم می‌کنند که به کاهش درد، یبوست و استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند (استرس اکسیداتیو عدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن است).

به منظور جبران آهن از دست رفته در نتیجه خونریزی غذاهای غنی از آهن را زیاد مصرف کنید.

غذاهای غنی از آهن عبارتند از: انواع گوشت‌ها، سبزیجات با برگ سبز تیره، بروکلی، لوبیا، غلات غنی شده، جگر، زرده تخم‌مرغ و آجیل و دانه‌ها.

غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان جهت کاهش التهاب بدن مصرف کنید.

مانند شکلات تلخ، میوه‌ها و سبزیجات با رنگ‌های متنوع مانند پرتقال، انواع توت‌ها، اسفناج و چغندر.

غذاهای غنی از منیزیم را به منظور تسکین درد مصرف کنید.

غذاهای غنی از منیزیم: سبزیجات برگ سبز، دانه کدو تنبل، تخمه آفتابگردان، لوبیای سیاه، آووکادو، بادام، موز، شاه‌توت و اسفناج.

منابع کافئین و الکل را محدود کنید.

برخی از مطالعات نشان می‌دهند که کافئین و الکل ممکن است با افزایش خطر ابتلا به آندومتریوز مرتبط باشند؛ در حالی که این شواهد قطعی نیست، ولی برخی از افراد ترجیح می‌دهند مصرف خود را کاهش دهند.

غذاهای با کافئین بالا عبارتند از: قهوه، چای پر رنگ و نوشابه‌های مشکی

مصرف غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.

مواد غذایی فرآوری شده (مانند سوسیس، کالباس، شیرینی، چیپس، کراکر، آب‌نبات و غذا‌های سرخ شده)، فاقد مواد مغذی ضروری و دارای فیبر کمی هستند. این مواد غذایی با افزایش التهاب علائم آندومتریوز را تشدید می‌کنند.

رژیم غذایی بدون گلوتن را امتحان کنید.

گلوتن پروتئین غلاتی مانند گندم، جو، جو دوسر و چاودار است. رژیم غذایی فاقد گلوتن محدود کننده است و مدیریت آن می‌تواند سخت باشد و فیبر و مواد مغذی کمی داشته باشد، به علاوه نشاسته تصفیه شده بالایی دارد.

با این حال، شواهدی وجود دارد که رژیم غذایی بدون گلوتن در گروهی از افراد موجب کاهش قابل توجه درد لگن می‌شود. برای اجرای رژیم فاقد گلوتن لازم است فرد همه منابع غذایی حاوی آرد غلات نام برده شده در بالا را حذف کند. به عنوان مثال علاوه بر نان گندم، جو و ... مواد غذایی مانند انواع سوسیس و کالباس و انواع سس‌ها که در فرآوری آنها از آرد استفاده شده هم باید از برنامه روزانه بیمار حذف شود.

سویا ممکن است مفید باشد.

برخی از مطالعات که در مورد مواد غذایی مختلف و اثرشان بر آندومتریوز تحقیق کرده‌اند، پیشنهاد می‌کنند که سویا را از رژیم غذایی خود حذف کنید، زیرا سویا حاوی فیتواستروژن است که ترکیبات گیاهی هستند که می‌توانند مانند استروژن عمل کنند. با این حال، تا حد زیادی ناشناخته است که چگونه فیتواستروژن‌ها بر آندومتریوز تأثیر می‌گذارند. برخی دیگر از محققان پیشنهاد کرده‌اند که فیتواستروژن‌ها اثر معکوس دارند و گیرنده‌های استروژن را مسدود می‌کنند و آندومتریوز را کاهش می‌دهند؛ در نتیجه تحقیقات بیشتری برای اعلام نتیجه نهایی درباره اثرات سویا و سایر فیتواستروژن‌ها بر آندومتریوز مورد نیاز است.

مصرف مکمل‌ها

علاوه بر پیروی از یک رژیم غذایی سالم، مصرف برخی مکمل‌ها نیز ممکن است مفید باشد (تجویز دوز مناسب این مکمل‌ها باید توسط پزشک یا متخصص تغذیه انجام گیرد):

 ویتامین E، ویتامین C و ویتامین A (به دلیل کمک به کاهش درد مزمن لگن و کاهش التهاب)

 مصرف کورکومین (ماده ضد التهابی موجود در زردچوبه)

  ویتامین D، کلسیم و منیزیم (کمک به کاهش میزان آندومتریوز)

ورزش و درمان‌های جایگزین

علاوه بر روش‌های معمول درمان، درمان‌های جایگزین مانند تکنیک‌های آرام‌سازی ممکن است برای زنان مبتلا به آندومتریوز مفید باشد. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

 مراقبه  یوگا  طب سوزنی  ماساژ