ایمان، عمل صالح، نماز و زکات؛ موانع ابتلاء انسان به حزن و ترس

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیت‌الله محمدرضا نکونام سه شنبه 6 بهمن ماه، در ادامه تفسیر آیات سیاسی و اجتماعی قرآن بیان کرد: خداوند در قرآن کریم بین آیاتی که در مورد ربا در آیات 276 و 278 سوره بقره بیان می‌کند به واسطه تنوع در بیان یک الگوی کامل و سالم قرار می‌دهد در این الگوی کامل سخن از دو ظرف عمومی و عقلانی با عنوان ایمان و عمل صالح و دو ظرف خاص با عنوان نماز و زکات می‌کند. «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ».
وی ادامه داد: ممکن است امروز بعضی از زوایاتی جامعه سوفسطایی باشد که این امر بیشتر در میان دانشمندان است در بین مردم عادی آنهایی که آلوده به سواد نشده‌اند سوفسطایی وجود ندارد اگر امروز سوفسطایی در گوشه‌ای از جامعه و جهان پیدا شود آنهایی هستند که آلوده به سواد شده‌‌اند نه علم، چرا که علم از روشنایی می‌آید اما سوفسطایی یعنی انحطاط، یعنی به هم ریخته، یعنی شکسته.
علمی که دلیل و استدلال نداشته باشد سفسطه است
این مفسر قرآن بیان کرد: انسان چون احاطه به واقع ندارد احاطه او به هر چیزی با دلیل و استدلال است بنابراین تنها راه فرار از سوفسطایی شدن پذیرش علم آن هم با روش علمی و استدلالی است. تا زمانی که در مورد چیزی استدلال و دلیل وجود دارد علم است و پذیرفتنی اما هر زمان دلیل و استدلال ما برای پذیرفتن چیزی مورد خدشه قرار گرفت، دیگر آن علم قبلی علم نیست و سفسطه است. علم همیشه با دلیل و استدلال است.
عالمی که هم عالم باشد و هم تاجر هر دو را خراب می‌کند
آیت‌الله نکونام اظهار کرد: بنابراین اگر قرار است در حوزه علمیه علم وجود داشته باشد اصول حوزه‌ها باید سه چیز باشد. اول اینکه حرفی که زده می‌شود مستند باشد حال این دلیل و استناد قرآن باشد، دلیل عقلی باشد یا چیز دیگر. دومین اصل باید صدق باشد، دانشگاه‌ها ممکن است بگوید احتیاج به صدق ندارند چرا که آنها می‌گویند ما دانشمندیم و عالم هستیم اما حوزه‌ها مدعی ولایت، صداقت، نبوت و ورثه انبیاء هستند لذا باید به دنبال صدق باشند. سومین اصل باید جدایی دنیا از علم باشد. یعنی عالم نباید به دنبال پول باشد، عالم نباید تاجر باشد عالمی که هم عالم باشد و هم تاجر هر دو را خراب می‌کند. عالم نباید به دنبال پول باشد.
وی ادامه داد: در آیه 277 سوره بقره در حقیقت در بیان مدینه فاضله است که این مدینه فاضله را با دو اصل ایمان و عمل شایسته و صالح ترسیم می‌کند دو اصلی که فطری هستند و هیچ کسی این دو اصل را بد نمی‌داند و همه انسان‌ها آن را می‌فهمند و شامل همه می‌شود. دو ظرف خاص دارند که آن نماز و زکات است که عمومی و برای همه نیست. نماز عبادت جمعی است که نیت دارد، رکوع دارد، سجود دارد این نمازی که در اسلام هست در هیچ جا نیست دین‌های دیگر نماز دارند اما در موقع نماز گاهی کف می‌زنند موسیقی گوش می‌دهند. بنابراین این نماز، نماز اسلام است به همین خاطر پیامبر(ص) می‌فرماید «همانطور که من نماز می‌خوانم نماز بخوانید» یعنی مانند دیگران نماز نخوانید.
انجام برخی از معاصی منجر به سلب توفیق در عبادت می‌شود
آیت‌الله نکونام عنوان کرد: نماز عملیات ایمان است که سنگین است و اقامه می‌خواهد. متاسفانه یکی از عواقب دنیای امروز این است که برخی دیگر نمی‌توانند سجده و رکوع انجام بدهند لذا از برخی از وسایل جانبی برای سجده و رکوع استفاده می‌کنند. گذشته اینطور نبوده چرا که قبلا کمتر پول مردم را می‌خوردند کمتر از مردم دزدی می‌کردند. در روایات داریم انسانی که نان زیادی می‌خورد نانی که مال مردم است می‌خورد خداوند از چشمانش آن را در می‌آورد و قطعا چنین شخصی توفیق سجده را از انسان می‌گیرد. در حقیقت این گونه است که خداوند توفیق بسیاری از اعمال را از انسان گرفته است و می‌گیرد.
این مدرس عالی حوزه تصریح کرد: زکات هم مانند نماز است. البته با این فرق که زکات فصل عمل صالح است. زکاتی که در اسلام هست مانند نماز در هیچ دین دیگری وجود ندارد. فرق دیگر نماز و زکات در این است که نماز نفسی است، لازم است و انسان باید برای انجام آن قیام کند و خودش انجام دهد اما در زکات انسان باید برود آن را به فقرا و مستحقانش با احترام پرداخت کند.
وی ادامه داد: کسی که ایمان و عمل صالح دارد و نماز می‌خواند و زکات را ایفا می‌کند مگر می‌شود حزن و ترس داشته باشد این مفهوم همان مطلبی است که خداوند در آیه 277 سوره بقره در بیان یک الگوی سالم و کامل انسانی بیان کرده است «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ». پس بر اساس این آیه اگر انسانی این دو ظرف عام یعنی ایمان و عمل صالح و دو ظرف خاصش یعنی نماز و زکات را داشته باشد ولی باز هم حزن و ترس داشته باشد معلوم است که شروط و ظروفی که باعث نداشتن حزن و ترس می‌شود را به خوبی انجام نداده است و در حقیقت در آنها مشکل دارد.
این مدرس عالی حوزه اظهار کرد: متاسفانه انسان‌های امروزی غرق در حزن و ترس هستند؛ چرا که آن چهار ظرف عام و خاص را نداریم. مشکل در ظروف عام و خاص باعث ایجاد عوارض اجتماعی و فردی می‌شود همه این عوارض باعث می‌شود که انسان در حزن و ترس غرق باشد.
نماز باید مانند آتشی آهن وجود انسان را ذوب کند
وی ادامه داد: در قرآن کریم همان طور که بیان شد نماز با زکات فرق دارد. زکات امر غیبی است اما نماز امر نفسی است، نماز توجه است و در آن آتش است اما در زکات ترمیم است. در قرآن کریم 124 بار از کلمه صلاه استفاده شده است و زکات نیز 61 بار استفاده شده است یعنی تقریبا نصف آنچه در مورد نماز بیان شده است. از آنجا که ماده کلمه «صلاه» با «یصلی فی النار» که برای آتش استفاده می‌شود یکی است در نماز آتش است. ما نماز می‌خوانیم اصلا در آن آتش نیست که این آهن درون انسان را نرم کند، گرم کند و ذوب کند. نماز باید به نحوی باشد که این آهن را ذوب کند در حالی که نماز ما حتی چکشی هم بر این آهن وجود ما نیست.