مراحل سیر و سلوک عملی چیست؟

عرفای اسلامی، کمالات عرفانی را ده مرتبه دانستهاند و برای هر یک از آن، مراحل و منازل ده گانهای معتقد شدهاند. به این ترتیب منازل سیر و سلوک را به عدد صد رساندهاند. در مجموع میتوان گفت مهمترین مراحل سیر و سلوک عبارتند از:
1 - تفکر،
2- عزم بر ترک گناه و انجام واجبات،
3 - توبه،
4 - مشارطه: در اول روز با خود شرط کند که امروز برخلاف دستور خدا عمل نکند.
5 - مراقبه: در طول روز مواظب باشد گناهی از او سر نزند.
6 - محاسبه: به هنگام شب از خود حسابرسی نماید.
7 - معاقبه: در برابر خطاهایی که از او سر زده است، خود را مجازات نماید.
مرحوم ملکی تبریزی (یکی از اساتید معروف سیر و سلوک) در رساله لقاء الله، برای سیر و سلوک برنامهای را پیشنهاد کرده است.
1 - تصمیم و نیت برای پیمودن این راه.
2 - توبه صحیح از گذشته، به طوری که او را دگرگون سازد.
3 - برگرفتن توشه راه، که برای آن چند برنامه ذکر کرده است:
أ) در صبح، مشارطه؛ در روز، مراقبه؛ در شامگاهان، محاسبه.
ب) توجه به اوراد و اذکار و توجه به وظائف بیداری و هنگام خواب.
ج) توجه به نماز شب و خلوت با خداوند و شب زنده داری و ریاضت در مسئله خواب و خوراک که از حد لازم تجاوز نکند.
4 - بهرهگیری از تازیانه سلوک و آن عبارت است از: مؤاخذه کردن خویشتن به خاطر توجه به دنیا و کوتاهی در برابر حق و سرزنش خویش.